Burgerlijke (on)gehoorzaamheid

Na een gesprek met een pensionado - netjes op anderhalve meter -  werd ik weer eens aan het denken gezet.

We spraken over de vakantie in combinatie met de Corona. Hij had een nieuwe caravan gekocht en was vast van plan om samen met zijn vrouw daar in juli of augustus mee naar het buitenland te gaan.
Omdat ik wist dat zij tot het anti vaxxers departement behoorden vroeg ik hem hoe hij dat ging aanpakken.
Ach, was het antwoord, ergens een kleine grensovergang zoeken, daar werd toch niet gecontroleerd. Handhaven was toch een onmogelijke zaak.
Testen deden ze ook niet want daar gaan je slijmvliezen maar van kapot.

Dit gegeven en met het boek van Sacks over moraal in mijn achterhoofd….

Dit echtpaar heeft geen kinderen. Misschien scheelt dat maar hoe zouden mijn kinderen reageren op zoiets? De regels van de overheid aan je laars lappen? En als zij dat weer voordoen aan hun kinderen? Dan wordt het een anarchistische bende in dit land.
Wat vaccineren betreft kan ik daar begrip voor opbrengen. Je lichaam is onvervreemdbaar van jezelf.
Maar wanneer je die keus maakt en daar verder geen consequenties aan verbindt – want controleren en handhaven lukt toch niet – dan begrijp ik het niet meer.
Dat klopt moreel gezien niet.

Dat principes moeilijk zijn wanneer het in eigen vlees snijdt erken ik zonder meer. Vorig jaar zijn wij in tegenstelling tot vele anderen niet op vakantie geweest. Het advies: ’blijf zoveel mogelijk thuis’ hebben we wellicht te braaf opgevolgd.
Of het er nu van komt weet ik niet. Mijn tweede vaccinatie staat gepland voor eind juni. Hoe we ook geprobeerd hebben om die datum te veranderen in vroeger of later…de assistente was net zo onvermurwbaar als de belastingdienst.
In juli en augustus wil ik niet meer naar het buitenland want dan is het overal veel te druk naar mijn zin. In september is het al vroeg weer donker en vaak te vochtig om lekker te kamperen.
De mogelijkheid bestaat dat we weer thuis blijven. Het zij zo. Er zijn duizenden mensen die thuis blijven.

Keuzes maken, verantwoordelijkheid daarover nemen én de consequenties aanvaarden is kennelijk niet meer zo’n vanzelfsprekende zaak.
Ik schreef er al eerder over naar aanleiding van een boek van Hans Hillen. En Jonathan Sacks heeft ook gelijk in zijn boek. We hebben een gemeenschappelijke morele basis nodig willen we (mentaal) vooruit komen.
Onderlinge menselijke solidariteit en een maatschappelijke verantwoordelijkheid komen je niet aanwaaien. Die moeten worden geleerd. En velen hebben dat niet meer.

Juist omdat ik voorstander ben van zelf nadenken pleit ik voor een ruime mate van gehoorzaamheid aan de overheid. Maar denk dan vooral verder dan je eigen gerief.
 

Al is de Christen vrij naar den geest, daarom is hij nog niet vrij in de burgerlijke orde. (Calvijn)

 

Moraal

In 2020 geschreven door Jonathan Sacks.  Het is één van zijn laatste boeken, misschien wel de laatste. Hij heeft de uitbraak van de pandemie nog net meegemaakt en schrijft daarover in het nawoord.

Ondertitel: ‘Waarom we haar nodig hebben en hoe we haar kunnen vinden.’
In dit boek zoomt Sacks uit en probeert lijnen te trekken vanuit het verleden naar het nu over de moraal. Of hoe het komt dat we van die domme, zelfzuchtige mensen zijn geworden.
Interessante vraag natuurlijk.

Je hoeft maar om je heen te kijken en vooral te luisteren hoe we als mensen afzakken naar een niveau waar je erg chagrijnig van wordt. Hebben we moraal nodig? Ja, want een maatschappij zonder normen, waardigheid en onderling vertrouwen valt als los zand uit elkaar, en is het ieder voor zich en daar wordt de wereld niet beter van.

Dat het in deze tijd wel te wensen over laat is duidelijk. Hoe is het zo gekomen en wat kunnen we er aan doen? Als er al iets aan te doen valt. Zelf geloof ik daar niet zo in maar Sacks is een onverbeterlijke positivo.

Dat schreef ik voordat ik het boek helemaal had gelezen. We kúnnen er iets aan doen volgens Sacks. Dat heeft de geschiedenis meerdere malen bewezen. Zie verderop.
Heel kort samengevat: niet meer denken in ‘ik’ maar in ‘wij’.  En dat begint bij jezelf.
Een ‘culturele klimaatverandering’.
Hij beschrijft voornamelijk de laatste vijftig jaar maar maakt regelmatig een uitstapje naar andere tijden en invloedrijke filosofen.  Na de tweede wereldoorlog was er de saamhorigheid van de wederopbouw. Mensen sloegen de handen in elkaar. Sinds de jaren zestig zijn we van een wij- samenleving veranderd in een ik- samenleving maar eigenlijk begon het al bij de reformatie.
En dat vond ik wel interessant om te lezen. Maarten Luther stond persoonlijk tegenover de kerk. Hij vroeg zich af hoe hij een genadige God kreeg (mijn aanvullig). Heel egocentrisch. Maar tegelijkertijd denk ik dat het dan al in het Nieuwe Testament is begonnen waar ieder heel individualistisch  wordt aangesproken om zich te bekeren.

Het boek bestaat uit vijf hoofstukken: 1. Het solitaire zelf 2. Consequentie: de markt en de staat 3. Kunnen we nog debatteren met elkaar? 4. Uit menselijk oogpunt en 5. De weg vooruit.

Allerlei zaken komen langs en wanneer dat zo allemaal achter elkaar beschreven wordt,  word je niet blij.
De klimaatverandering, de sociale misstanden, de graaicultuur, het fake-news gebeuren met daaraan gekoppeld de invloed van de social media, de angst voor ‘de ander’ met als gevolg het populisme.  Vereenzaming, ik-gerichtheid en verslavingen.
Alles hangt met elkaar samen en uit dat alles is het vertrouwen in elkaar weggesijpeld waardoor iedereen op zichzelf wordt teruggeworpen of denkt teruggeworpen te worden/zijn.

Sacks schrijft vanzelfsprekend vanuit de joodse traditie maar is nergens de lezer aan het overtuigen dat dat de enige manier is om tot een oplossing te komen.
Hij ziet in religie in het algemeen een oplossing en hij breekt een lans voor het gezin als gemeenschap waarin zich het startpunt bevindt van de ontwikkeling van de moraal.
Waar vertrouwen en wederzijds respect zou moeten worden geleerd.
Religie ziet hij als basis voor moraliteit. Alle grote religies zijn morele gemeenschappen.

Alles wordt geïllustreerd met onderzoeken, geweldige mensen die hij heeft ontmoet en geweldige boeken die hij heeft gelezen.  /ironie
Die man moet echt veel meer tijd hebben gehad dan een doorsnee mens. Waarschijnlijk had hij een vrouw die als een kippetje achter hem aan liep en voor de gewone dingen zorgde zodat hij zich kon wijden aan het ‘hogere’.  Daarmee wil ik absoluut zijn invloed niet onderschatten want ik waardeer zijn bijdragen aan deze wereld enorm maar ik moet soms wel even slikken.
Nee, ik ga niet in de slachtofferrol vervallen waar Sacks ook fel tegen ageert maar het zou fijn zijn geweest als de christenheid de Bijbel op alle vlakken eens wat serieuzer had genomen en alle mensen als gelijkwaardig had gezien, zo door de eeuwen heen.
Dan zou de wereld er anders hebben uitgezien.
I had a Dream, want ik zie verbeteringen bij de huidige generaties die mijn kinderen bevolken. Om ook maar positief te blijven

Het hoofdstuk over debatteren vond ik heel boeiend. Dat universiteiten geen controversiële sprekers meer durven uitnodigen vanwege de consequenties is uitermate verdrietig. Juist op de plaats waar in alle vrijheid aan waarheidsvinding zou moeten worden gedaan staat de academische vrijheid op het spel.
Op de social media spuien mensen vaak in harde bewoordingen hun mening en luisteren niet naar de ander. Iedereen heeft toch zijn/haar eigen waarheid? Iets van elkaar leren is er niet meer bij.
‘Wanneer woorden falen begint het geweld’. (p 246)
En toch heeft de geschiedenis bewezen dat het anders kan: in de vijftiger jaren van de negentiende eeuw in Amerika: de Tweede Grote Opwekking en ook in het Verenigd Koninkrijk gebeurde iets soortgelijks. (p 337 en 338)
Beiden trouwens geïnitieerd door religieuze groeperingen.

Mooiste stimulerende zin (nu lijk ik de recensent van 'Trouw' wel): ‘Het begint bij ons, met ieder van ons als individu. Vanaf het moment dat we uit onze bubbel komen en ons net zo druk gaan maken over het welzijn van anderen als dat van onszelf, beginnen we de wereld te veranderen op de enige manier die binnen ons bereik ligt: één daad tegelijk, één dag tegelijk, één leven tegelijk.’

Een paar kritiekpunten:

De wilsvrijheid; daar denkt hij in mijn ogen te gemakkelijk over.
‘Godsdienst is de bewaarder van de morele orde’ zegt hij ergens en daar is ook best wat op af te dingen. Ik ken moreel zeer hoogstaande mensen die niet religieus zijn. Verderop neemt hij weer gas terug door te zeggen dat geloofsgemeenschappen veerkrachtiger zijn dan seculiere. Dat is wat anders.
En de bevolkingsgroei waar hij voorstander van lijkt te zijn. Terwijl ik denk dat, hoe hard het ook klinkt, deze pandemie een beetje reguleert.

Een boeiend boek!

 

Show the world and all its people
All the wonders love can bring
Give us strength and understanding
Give us all one song to sing
Let the music play
Play it loud and make it clear
It's time to stand up
To a new world that is now so near
From the bottom to the top
To the leaders of the land
We all have one heart
Everyone of us must lend a hand

…..

And freedom, no more lies
We can save this world if we try
One world I know we can make it
Yes, it's only in your heart
Yes, it's only in your dreams
You can climb the highest mountains
You can make the whole world sing
Oh yeah

 

Die Lionel toch; ook zo’n ras optimist.

 

  

Stop met redelijk zijn

Zeer aansprekende titel van een boek van Eleanor Gordon-Smith. (1989)
Ondertitel: 'waarom je met argumenten niets verandert'.
Een Australische filosoof/ schrijver/ radiomaker die dit boek schreef in 2019. Zij heeft onderzocht hoe vatbaar mensen zijn voor redelijke argumenten.
Zelf dacht ik ook altijd dat wanneer je maar genoeg goede argumenten je kunt aanvoeren voor jouw standpunt, de ander dan wel luistert en overstag gaat voor jouw mening.
Nee dus. Eigenlijk wist ik dat wel maar wilde daar niet aan. Zus Cathy die ooit in de ban was van Vrieswijk luisterde toen niet naar onze  redelijke argumenten en doet dat weer niet nu ze in het  - in mijn ogen - verkeerde algoritme zit van de Coronaconspiracy.

 
Zelf roep ik altijd wel dat ik gevoelig ben voor goede argumenten maar dan zit het venijn in dat ‘goede’. Ze zijn meestal niet goed genoeg om mij van mening te doen veranderen. Want de maatstaf voor dat ‘goed’ ben ik zelf.
Toch denk ik dat goede argumenten wel een zetje kunnen geven aan een denkproces. Dat merk je dan niet meteen maar is voor de lange adem.

Eleanor was ook zo. Ondersteun je analyse met bewijzen en iedereen gaat overstag. Toch?
Aan de hand van verschillende casussen die zich afspelen in Sydney probeert ze te ontdekken hoe dat nu zit: de relatie tussen rede en emotie. Waardoor laten we ons nu het meest leiden? Alles gelardeerd met haar eigen filosofische bespiegelingen.
Zo ging ze het gesprek aan met mannen die haar nafloten en probeerde hen te overtuigen dat vrouwen dat niet waarderen. Mislukt. Hoe komt dat? Ze zat notabene ooit in de finale van debaters in Qatar.
Aan haar debateer techniek kan het niet hebben gelegen.
Waarom verlaat iemand de veiligheid van een religieuze groepering; waarom blijven vrouwen bij een man die hen slaat? Alle redelijke argumenten voor een andere beslissing ten spijt.
Wat herinner je je precies. En klopt dat wel. Is dat te beïnvloeden?

Wat is dat eigenlijk: redelijkheid. Wanneer er genoeg bewijzen zijn? Maar wat is eigenlijk een bewijs? Er zijn zoveel zaken die we aannemen op goed vertrouwen zonder een greintje bewijs.
In hoeverre speelt de emotie een rol bij het nemen van beslissingen? Nou, een hele grote volgens Gordon- Smith. Groter dan we denken en ooit zullen toegeven.
Daar was Pascal ook al van overtuigd gezien een quote in het boek: ‘Mensen komen vrijwel altijd tot hun overtuigingen op basis van wat ze aantrekkelijk vinden, en niet op basis van feiten.’
Emotionele beslissingen nemen is dan niet iets ‘vrouwelijks’. 
Wat ik ook maar even gezegd wilde hebben.

En dan is er nog de vraag of dat we, wanneer we rationeel beslissingen nemen, nog wel ethisch verantwoord bezig zijn.  Ook best een vraag die je altijd in het achterhoofd moet houden lijkt mij.
Mensen maken hun eigen ‘narratief’; hun eigen verhaal met de persoon die ze willen zijn. Maar is die interne verhalenverteller wel betrouwbaar? Je creëert namelijk je eigen bewijzen en belandt in een cirkelredenering.
Naar mijn ervaring doen sommigen dat zodanig sterk dat je aanvoelt dat ze eigenlijk niet echt zijn. Niet ‘authentiek’. Lastig omgaan.
Kun je van narratief veranderen? Het kan volgens de ‘Alex’ in het boek. Het kost wat moeite maar een bevredigende persoonlijke ontwikkeling doormaken mag toch wel wat kosten?

Er staat zoveel in het boek om over na te denken; een aanrader.

 

 

Wat is literatuur

Dat is een vraag die we natuurlijk aan Neerlandici moeten overlaten maar ik heb daarover zo mijn eigen gedachten eens op ‘papier’ gezet. Een voortvloeisel vanuit een mailwisseling.
Waaraan moet een boek voldoen wil het voor mij hoogstaand zijn. Want dat versta ik onder ‘literatuur’.
Volgens Wiki:
Literatuur, ook letterkunde, schone letteren of kortweg letteren, is de verzamelde schriftelijke neerslag van een land of van een periode, voor zover het geschriften betreft die hun waarde ontlenen aan veronderstelde vormschoonheid of emotioneel effect. Het gaat dus om geschriften die gewaardeerd worden als kunstwerken, met name fictie, drama en poëzie. Literatuur wordt bestudeerd in het vakgebied van de literatuurwetenschap.

Het bold gedrukte is voor mij het belangrijkste. Voor mij gaat het dan om geschriften die ik waardeer als kunstwerken.

Wat is het belangrijkste
1. De sfeer. Bijvoorbeeld: ik herinner me uit mijn schooltijd van een boek van Couperus (‘Xerxes’) alleen nog maar die zinderende hitte. Hetzelfde geldt voor een boek van Francoise Sagan. Wanneer ik aan een boek terug denk is het vaak in eerste instantie de sfeer die het oproept en daaraan gerelateerd het verhaal. Daar ben ik pas over na gaan denken toen ILP daarover sprak in het programma 'Zomergasten'.  (Ilja Leonard Pfeijffer)

2. Het hoeft niet per definitie realistisch te zijn.  Het liefst word ik meegesleept naar andere werelden; juist weg uit het alledaagse (bedompte)  waar de Nederlandse schrijvers zo ‘goed’ in zijn. Dus:
Graag mijn horizon verbredend. Verleden, heden of toekomst maakt niet uit. Magisch realisme kan ook heel mooi zijn. (Carlos Ruiz Zafon)

3. Graag humor/ ironie/ sarcasme en dan in verschillende lagen.

4. Menselijke trekjes zijn ook van belang vooral wanneer ik die glimlachend herken en waarmee ‘en passant’ gespeeld wordt. De positieve kant uit of juist niet. Dat is de psychologie.

5. Ik waardeer het zeer wanneer er filosofische/ theologische vraagstukken aan de orde komen. Zoals bijvoorbeeld in ‘Nachttrein naar Lissabon’.
Het liefst vraagstukken waarop nog steeds geen antwoorden zijn maar die eens van een heel andere kant worden belicht of verwoord.

6. Dat alles verpakt in een lopend verhaal met mooie zinnen. Lang of kort is niet van belang. Het is tenslotte de woordkeus die sfeerbepalend is. En dan is het ook nog prettig wanneer ik merk dat de schrijver zijn klassieken kent.

Niet alle punten hoeven in een boek voor te komen maar graag wel zoveel mogelijk.

Wel…. peanuts toch?

  

De natuur was hier

Op de valreep het thema van de maand van de filosofie.

Ik kan dat thema niet anders lezen dan met de klemtoon op 'was'. Alle filosofische bespiegelingen die ik de afgelopen weken hierover heb gelezen ten spijt.

Deze foto zag ik bij een vriend op Facebook en soms zegt een beeld (met toestemming) inderdaad meer dan duizend woorden:

 

Walpurgisnacht

Weer word ik geconfronteerd met de vraag vanuit mijn kerkverband om te komen bidden op 30 april om 23.00 – 00.00 uur vanwege deze Walpurgisnacht.
Vaste prik ieder jaar.
Deze nacht wordt geassocieerd met het satanisme terwijl Walburga notabene een Rooms Katholieke heilige was. De naam heeft wonderlijk genoeg een heel negatieve connotatie gekregen.

Wicca’s en Paganisten hebben deze nacht naar Keltisch gebruik geannexeerd en zien 1 mei als start van de zomer en vieren die met de bijbehorende feestjes.
Waarschijnlijk heeft de RK kerk ooit ook deze nacht proberen te kerstenen door hem naar Walburga te vernoemen. Tegenwoordig noemen ze hem al ‘satansnacht’ omdat men denkt dat dit een nacht is waarin satan wordt aanbeden door zijn aanhangers en er vervloekingen worden uitgesproken over huwelijken, voorgangers en christenen in het algemeen.
En we onderschatten de satan natuurlijk wanneer we dit niet serieus nemen.
Dus ik onderschat hem.

Ik begrijp niet waarom dit gedoe in stand wordt gehouden.
Ik weet ook niet wie deze ideeën ooit de wereld in heeft geholpen, maar toen ik twintig jaar geleden via een forum hierover in gesprek was met satanisten - jazeker -  moesten die er verschrikkelijk om lachen.
Satanisten houden zich alleen met zichzelf bezig werd mij toen verteld en nemen zeker niet de moeite om een nacht tegen christenen te gaan zitten bidden of om hen te vervloeken.
Ze hebben het alleen maar druk met zichzelf. Zij zijn zichzelf tot god. Dat is hun belangrijkste regel. Zo simpel is het.
LaVey speelt een grote rol met zijn Satanic Bible en daar staan dit soort dingen in met een vleugje magie want daar houden wij, mensen van. En alles wat jou als mens ten goede komt is toegestaan.
Ik weet niet of dat allemaal nog steeds klopt want ik hou me niet zo bezig met die wereld.
Zo zie je dat een heidens Keltisch gebruik, gemixt met een heiligendag van de RK kerk kan verworden tot een 'satansnacht'.

Dat er machten en krachten zijn die hun invloeden uitoefenen op deze wereld geloof ik. Dat veel van die machten boos en kwaadwillend zijn geloof ik ook. En ook nog dat heel veel kwaad heel veel verschillende gezichten heeft en het je soms zand in de ogen strooit zodat het onderscheiden moeilijk wordt. Zo maak ik me meer ongerust over satanisten die dagelijks in driedelig kostuum naar hun werk gaan en andere mensen beïnvloeden.
En die stop je niet met een uurtje bidden op een bepaalde datum en een bepaald uur. Daar zijn alertheid, Bijbelkennis, hulp en bescherming van Boven en stevige schoenen voor nodig.  Altijd en overal. 

Als je goed leert kijken,
ook al ben je klein,
zul je merken dat veel dingen
anders lijken dan ze zijn.

Blijft er nog een vraag over: wanneer weet je dat je het goed ziet?

Onbelangrijke zaken?

Een paar ‘onbelangrijke’ zaken die door mijn hoofd spoken.

Als eerste het gedoe rond een dominee in mijn dorp. Even in het heel Kort (door de bocht) :
Hij heeft vorig jaar een brief geschreven aan het gemeentebestuur. Die is ‘gelekt’.  Ophef.
Het programma ‘BOOS’ van BNNVara heeft daar kortgeleden een item aan gewijd met uit het verband gerukte quotes.
Nu doen allerlei geruchten de ronde bij heterofobe homo’s dat alle homo’s uitgebannen dienen te worden.
Maar dat staat helemaal niet in de brief. Je zou er BOOS om worden.
Die brief heb ik en daar staat:
“Het leven in prille aanvang verdient alle bescherming. De praktijk van euthanasie moet ophouden, de zondag niet langer ontheiligd, de roepende zonden die tegen de scheppingsorde indruisen, dienen uitgebannen.”
Het gaat over zonden en niet over zondaren. Want dan zouden we namelijk allemaal 'uitgebannen' dienen te worden. Praktisch gezien best een probleem. Hij bedoelt hier dan ook 'elimineren'. Die zonden , niet de zondaren. 

Die suffe ‘opkloppers’ weten kennelijk het verschil niet.
Ik ben beslist geen fan van deze dominee en ik neem het hem ook zeer kwalijk dat hij het gesprek niet is aangegaan. Gewoon, om deze escalatie te voorkomen.
Maar er wordt hem nu onrecht aangedaan.

Nog iets wat hem zeer kwalijk wordt genomen is een uitspraak uit een preek en als racistisch bestempeld. “En van de bosjesmannen, ja dat zijn geen mensen. Die zijn zwart. Die ook hoor, die moren.”
Die preek heb ik ook een stukje beluisterd*; helemaal is echt teveel gevraagd en hij drukt zich ongelukkig uit maar hij zei feitelijk dat ook Bosjesmannen in de hemel konden komen. Daar is echter behoorlijk in geknipt omdat het dat journaille beter uitkwam.
Het gewraakte stuk ging over Psalm 87 en over mensen die in de hemel zijn en ik citeer grofweg:
‘Uit alle natiën en tongen, dus uit alle naties, geslachten en volken, die staan voor de troon en voor het Lam.[..] Dus uit Nederland, Engeland, Schotland, de Oekraïne en de Baptisten. Ja laat ik die ook maar noemen, maar wel de rechtzinnigen. (waarbij ik zachtjes moest grinniken)
Nou, de Indianen slaan we maar over…nee, daar ook van en van de Bosjesmannen, nou ja, dat zijn geen mensen, die zijn zwart……die ook hoor! De moren, ja die zijn er ook.”

Een ieder mag nu zelf haar/zijn conclusies trekken.
Fact checking is een schone bezigheid.

30 maart 2022: Na allerlei rechtszaken die tegen deze dominee waren aangespannen is hij vandaag ontslagen van verdere rechtsvervolging. Zijn uitspraken zijn gedaan in het kader van religie en waren niet onnodig grievend.
Gelukkig maar.

 

Mijn volgende ‘onbelangrijke  zaak’ is het al veel besproken interview van Oprah Winfrey met prins Harry en Meghan. Ze waren allemaal helemaal ondersteboven van een opmerking uit koninklijke kring over de vraag naar de huidskleur van de toekomstige Archie.
Dat kan ik niet factchecken maar ik kan me zo voorstellen dat zoiets uit een geintje wordt gezegd. De roodharige Harry met de donkere Meghan is tenslotte een bijzondere (mooie) kleurencombinatie.
Tweede zoon Cathy is blond met bruine ogen. Hij is getrouwd met een blonde vrouw met bruine ogen. Ik was heel nieuwsgierig naar mijn kleinkinderen. Alle drie zijn ze heel blond met bruine ogen. Prachtig!
Maar zelfs Oprah vergat haar journalistieke vaardigheden om kritisch door te vragen en was onthutst alleen al bij de hint naar het R- woord. Nu wordt het weer zo opgeblazen. 
Nu is 'the Firm' bepaald geen underdog en ik heb 'The Crown' ook gezien maar ik probeer de zaken toch wel graag eens vanuit een andere kant te bekijken. 

Wat Meghan helaas haar leven lang met zich mee zal dragen en wat zich tegen haar kan keren is het feit dat ze actrice was.

* oudste zoon had juiste de preek en meer precieze tijd van de uitspraken voor me opgezocht.
 

Euthanasie en strafrecht

Een prikkelende column van Bert Keizer in Trouw. Wanneer ik hem lees dan voel ik in onze denkwerelden zo uit elkaar liggen.
Dat komt, denk ik, omdat hij de euthanasieregelingen allang omarmd heeft en daar in de praktijk gevolg aan geeft en ik beide niet.
Zeker wanneer hij het heeft over dementerende mensen bekruipt mij een heel akelig gevoel. Alsof het over mensen gaat die geen mens meer zijn.
Keizer grijpt terug op een artikel met Jacob Kohnstamm op zes februari en is het eens met het pleidooi van Kohnstamm om euthanasie uit het strafrecht te halen.
Zijn laatste alinea:

“Als het lukt om die strafbaarheid af te schaffen dan zal de huidige euthanasiewet geluidloos ineenzijgen. De Toetsingscommissies zullen verdwijnen en euthanasie zal net als vele andere medische handelingen ingebed raken in de reguliere medische praktijk. Het blijft wel om iets uitzonderlijks gaan. Wij vergeten wel­eens hoe bijzonder het is dat je voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid in gesprek met je geliefden voor de dood kunt kiezen. Een uitermate precair gebeuren, maar we hebben er steeds meer ervaring mee en we durven het ook wel zonder de strafrechter.”

Over een hellend vlak gesproken. Volgens onze regels van de logica een drogreden, maar wel een ‘vlak’ dat zo af en toe duidelijk zichtbaar is.  Waar zal het stoppen? Keizer zal toch zelf niet zo naïef zijn dat hier dan alles mee gezegd is?
Schoonzoon Cathy sprak eens: “Zorg eerst dat ergens een knop aanzit; daarna kun je gaan draaien”.  Dat is met dit onderwerp duidelijk het geval.
Na Keizers opmerkingen dat het woord ‘medisch‘ als slobbertrui wordt gebruikt om wanneer het zo uitkomt een elitair wetenschappelijk tintje aan een handeling of product te geven, vind ik deze laatste alinea daar exact van getuigen. Kun je euthanasie een medische handeling noemen uit de reguliere medische praktijk?
Medisch betekent ‘tot de geneeskunde behorend’. Genééskunde.

De meeste mensen deugen maar je zult toch ook rekening moeten houden met de kwade uitwassen.
Zo heb ik ervaren dat de lijn tussen palliatieve geneeskunde en euthanasie uiterst dun is. Ooit heb ik als professional contact moeten zoeken met een arts om te zeggen dat een terminale patiënte beslist niet méér morfine wilde hebben omdat ze geen pijn had. Anders had deze arts steeds meer voorgeschreven om haar zo wat rapper te laten sterven. Op die manier wilden zij en haar familie dat beslist niet. Je zult dus altijd de vinger aan de pols moeten houden en op je eigen strepen blijven staan. Zo nodig luid toeterend, want aan die oren mankeert nogal eens wat.

Wat mij betreft blijft de euthanasie wel in het strafrecht om de rem erop te houden. Je kunt nu wel roepen dat het om iets uitzonderlijks moet blijven gaan maar ook dat zal slijten. Of evolueren. Net zo je het wilt bekijken.
Niet alle mensen zijn even integer; ook niet alle artsen.

 

 

Opofferen

Vorige week in Trouw een mooie column van Sylvain Ephimenco naar aanleiding van een uitspraak van Andre Comte-Sponville (1952)
‘Men offert het leven op aan de vrees voor de dood’.  Deze uitspraak was weer gebaseerd op een uitspraak van  Michel de Montaigne, een  Franse filosoof. (1533 – 1592)
Ik begrijp dat deze uitspraak in deze tijd meer aanspreekt dan anders maar is dit niet iets van alle tijden als het de Montaigne ook al opviel?

Ik herinner me een bevriend echtpaar van mijn ouders. Zelf zonder kinderen kwamen ze vaak bij ons om te genieten van ons grote gezin waar het altijd levendig was.
Hele vriendelijke en vrolijke, gelovige mensen. Alleen…ze deden werkelijk alles om geen kanker te krijgen. Ze hadden het er voortdurend over. In mijn herinneringen.
Voordat ze kwamen moest het sapje uit de koelkast want zo koud drinken was niet goed voor je maag. In de zomer gingen ze samen vlierbessen e.d. plukken want dat was zo gezond.
Ze hadden ook een grote vriezer die in de zomer werd gevuld met de opbrengsten uit de natuur.
Helaas zijn ze allebei, binnen een jaar, overleden aan kanker. De één aan de baarmoederhals en de ander aan de darm.
Het is me altijd bij gebleven: de angst voor narigheid bezórgde hen dat juist. Zo leek het.
Als ik ongelovig zou zijn zou ik zeggen: je ontloopt je lot niet. Bespaar je de moeite om daarvoor je best te doen. Zie de tuinman en de dood.
Als gelovige: vertrouw jezelf toe aan de Ene en doe op deze aardkloot datgene waartoe je je geroepen voelt.  En accepteer dat er op een dag een eind aan komt.

In ieder geval: Ephimenco en Comte-Sponville zijn het eens dat wat er nu gebeurt niet deugt: jongeren die door de maatregelen psychisch in de knel komen en daardoor hun leven lijken op te offeren voor de ouderen. Want de maatregelen zijn er vooral om de ouderen te beschermen. We moeten meer accepteren dat ziekte en dood bij het leven horen.
Geheel mee eens.
Aan de andere kant hebben we wel een generatie groot gebracht – ja, ik ook - die het niet gewend is om met moeilijkheden om te gaan. Wanneer ze zich al uit het veld laten slaan door één of twee jaar niet kunnen doen wat ze willen, dan zijn het wattenbolletjes.
Ik herinner me een uitspraak van de directrice van het ziekenhuis toen ik, vanwege een mogelijk herexamen pas een jaar later met de opleiding zou kunnen beginnen:
‘Ach, Cathy, wat is nu een jaar op een heel mensenleven?’
Zulke uitspraken helpen met relativeren.

Het is natuurlijk ook heel verleidelijk om in dit type discussie  WO 2 erbij te betrekken maar daar heb ik iets op tegen omdat het teveel op een Godwinnetje lijkt. Het einde van alle tegenspraak. 
Tegelijkertijd besef ik dat ik gemakkelijk praten heb. Mijn kinderen zijn volwassen en kunnen thuis vandaan werken. Mijn kleinkinderen zijn nog zo jong dat alles in het leven een avontuur is. Maar toch denk ik dat mensen pas leren, inzicht verwerven met vallen en opstaan. Waarom die Ene dat zo bedacht heeft zal voorlopig wel een raadsel blijven

Wat me vanmiddag opviel was een bericht op Nu.nl over IC artsen van het Radboud MC die pleiten voor versoepelingen en daarbij het accepteren dat als gevolg van de Corona meer mensen zullen komen te overlijden.
Ze vinden dat we met de maatregelen een te hoge tol betalen. Zo lijken ze het ook eens te zijn met Ephimenco en Comte-Sponville.
Toch een beetje een ongelukkig tijdstip om zoiets naar buiten te brengen als zorgpersoneel.
Zijn zij niet kort geleden allemaal ingeënt?

Popcorn

Een paar weken geleden schreef ik over Amerika maar het is nu de beurt van het buitenland om zich over Nederland te verbazen.
Ik kan me zo voorstellen dat zij nu de popcorn erbij pakken.
Gezeur en rellen over een avondklok die in de meeste Europese landen al van kracht is. Het in brand steken van een GGD teststraat; bekogelen van ziekenhuizen.
Misschien zit de drugsmaffia er wel achter. Zij komen nu ook in het nauw. Maar.....de meeste mensen deugen.
  
Vaccinaties die maar niet willen opschieten. Gesteggel over wie nu eerst moet. Eerst de ouderen, want daarmee verminder je de toestroom op de zorg, neeeee, eerst de zorgmedewerkers want die kunnen we niet missen in de ziekenhuizen.
Naar mijn idee allebei tegelijk. Niet of-of maar en-en.
Dan weer een tekort aan vaccins. De grote bedrijven bluffen de orders binnen met een daarna-zien-we-wel-mentaliteit. Zo gaat dat meestal.

Een oud-collega werkt nog in de thuiszorg en van haar hoorde ik dat ze voor haar vaccinatie nota bene vanuit ‘onder de rook van de oostkant’ van Rotterdam naar De Haag moet!
Terwijl we nog steeds te horen krijgen dat we zoveel mogelijk moeten thuiswerken om verkeersbewegingen te verminderen. Hoe krom wil je het hebben. Dat de vaccins bij een bepaalde temperatuur bewaard moeten worden is geen afdoende reden. Dat kunnen ze in Rotterdam ook wel.
Gisteravond hoorde ik in één of ander programma dat in een verpleegtehuis de ene oudere wel wordt gevaccineerd en haar buurvrouw, die een andere huisarts heeft, moet wachten.

Wat is er nu gemakkelijker dan vaccineren in een tehuis; je rijdt met je karretje met spullen langs alle bewoners en vaccineert degenen die willen. Dan kun je een stuk of wat tehuizen per dag doen.
Mijn haren rijzen ten berge bij dit ongelofelijke logistieke gerotzooi.
Maar ongetwijfeld zit overal een goede reden achter die ik niet weet. /sarcasm

En we zijn er nog niet. Er verschijnen al verschillende mutanten. Waarbij het nog maar de vraag is of de vaccins afdoende zijn.

Er zijn ook positieve zaken. Een wat oudere vriendin vertelde me dat ze al sinds vorig voorjaar niet verkouden is geweest. Van een jong gezin hoorde ik dat de kinderen die anders altijd lopen te kuchen en snotteren in de wintertijd, daar nu geen last van hebben.
Zelf hoest en nies ik ook niet; heel anders dan andere jaren. Dat heeft die anderhalve metersamenleving toch maar mooi bewerkstelligt.
Als we daarmee een sterkere weerstand opbouwen, mede door gezond eten waar veel te weinig aandacht voor is en  - ja, helaas – beweging dan hebben we op termijn misschien wel genoeg weerstand om een Covidmutantenleger te lijf te gaan.

Verder probeer ik ook na te denken wat zo’n  periode met mensen doet maar dat is lastig wanneer je er middenin zit. Voor mezelf heb ik het idee dat ik enigszins lethargisch word, ondanks het feit dat ik me niet verveel. Lezen, puzzelen, muziek luisteren, af en toe een film kijken, de kneepjes van het fotografievak proberen te leren en de natuur in om die kneepjes uit te proberen; ik vind het allemaal best zo.
Het enige wat ik echt mis zijn mijn muziek-maak-maatjes en mijn zinnige-gesprekken-maatjes.

 

En zo kom je van popcorn bij Supertramp uit:

I know that there's a reason why I need to be alone
You show me there's a silent place that I can call my own
Is it mine
Oh Lord is it mine

You know I get so weary from the battles in this life
And there's many times it seems that you're the only hope in sight
Is it mine
Oh Lord is it mine

........

 

 

 

Wandelen

Sinds de coronacrisis maken mijnheer Cathy en ik vaak een wandeling in de groene gebieden in onze omgeving. Omdat ik niet van dat doelloze lopen hou sleep ik nu mijn camera mee en mijn wandeling is pas geslaagd wanneer ik naar mijn idee een mooie foto kan maken waar ik me op kan verheugen om hem thuis wat groter te bekijken.
Ik moet nog heel veel leren met betrekking tot de fotografie maar in ieder geval heft het de doelloosheid van dat lopen een beetje op.
En ja, het besef is wel aanwezig dat enige beweging toch wel goed is voor een mens. Vooral voor mijn brein, anders ben ik bang dat het teveel ‘verplaqued’ in deze prikkelloze tijd.

Tijdens het wandelen komen we veel andere mensen tegen van allerlei pluimage. Veel bejaarde koppels, op woensdagmiddag veel kinderen en veel mensen met honden.
Ook joggers komen we tegen.
Helaas ben ik iemand die net als Maarten van Rossum en Robert ten Brink een enorme hekel heeft aan sporten. Vroeger, op school was het leuk toen ik in het schoolvolleybal team zat maar daarna al snel niet meer.  Er waren belangrijkere dingen. Mensen redden en zo.

Nu merk ik dat teveel mensen naar die enge mijnheer Scherder kijken en zijn adviezen ondoordacht opvolgen.
We kwamen een joggende heer tegen met een flinke bierbuik. In gedachten zie ik dan die inwendige massa darmen door elkaar hossen en glijden; over de rand van zijn broek last hebbend van de schokkende zwaartekracht.
Dat kan niet goed zijn.

Een andere heer had de pech dat zijn rechter onderbeen teveel naar buiten stond; dus scheef op zijn kniegewricht.
Toch rennen….
Ik hoorde in gedachten dat kniegewricht piepen en knarsen van ellende en meteen zag ik voor mijn geestesoog onze ziekenfondspremie stijgen.
Verder zijn er joggers die met zo’n vaart rennen, al hijgend en sputterend virusjes verspreidend dat ik denk: ga toch lekker lopen want dan ga je net zo snel en is beter voor je heupen en knieën.

Zelf heb ik ook ooit zo’n bui gehad. Joggen kun je vanuit je huis beginnen en hoef je niet naar zo’n stinkende sportschool. Keurig netjes had ik een schema gevolgd van rennen en weer lopen. Na zes weken had ik een peesontsteking in mijn linker onderbeen en was ik er klaar mee, ook al bevielen die endorfines mij wel.
De oefening van het lichaam is van weinig nut schreef Paulus al.  
Weinig, wel een beetje. Een héél klein beetje.

 

Bezieling

Sinds mijnheer Cathy met pensioen is hebben we een museumjaarkaart zoals het de senioren met hun Zwitserleven gevoel betaamt.
Maar helaas, door die Corona komen we eigenlijk nergens. Wel zijn er nu mogelijkheden tot online bezoeken.
Nu zat ik mij af te vragen: wanneer ik naar de Doelen ga dan geniet ik behalve van de muziek, ook van de energie die ‘vrijkomt’. Daarom is een bezoek aan een concertgebouw altijd meer bijzonder dan wanneer je thuis een cd opzet.  Ook al is dat rustiger, zonder gehoest en gekuch.
Wat ouderwets trouwens; Spotify heeft ook zoveel te bieden.
Met die energie bedoel ik iets anders dan emoties. Die overvallen mij thuis ook bij muziekuitvoeringen via een cd of Spotify.

Wat zou ik nu moeten met een online bezoek aan een museum? Zou van een ‘life’ schilderij ook geen energie ‘vrijkomen’ en daarom te prefereren boven online kijken?
Niet dat ik zelf daar zoveel van merk maar voor mijn meer gevoelige medemens ligt dat wellicht anders .
Van sculpturen voel ik dat veel intenser. Meer dan tweedimensionale beeldende kunstwerken. Ook een reden waarom ik zo blij ben met de kunstwerken bij ons in de kerken.

Ik hou bijvoorbeeld ook niet van mensen op foto’s. Ze zijn me te plat en doen altijd de werkelijkheid tekort.  Ze zijn alleen handig als informatiebron of ‘naslagwerk’. Precies zoals afbeeldingen van schilderijen in een boek.

"Elk boek, elke band die je ziet, is bezield. Bezield door degene die het schreef, bezield door degenen die het lazen en doorleefden en ervan droomden."
Carlos Ruiz Safon.

Dit schreef Safon in ‘de Schaduw van de Wind’.
Ik denk dat behalve boeken, élk kunstwerk of muziekstuk bezield is.  Bezield door de maker en uitvoerders in het geval van de muziek.
Safon gaat verder dan ik zou willen gaan: hij noemt ook de boeken bezield door de lezers. 
Ik zou willen zeggen dat de lezers, kijkers of hoorders die bezieling kunnen erváren en/of er bezield door raken. 

Maar dan wel in het ‘echt’,  anders ‘voel’ je het niet.

Daarna kun je je nog afvragen waardoor een kunstenaar zichzelf laat bezielen.
Ook niet onbelangrijk, maar heel moeilijk te beoordelen. Want niet alles is wat het lijkt.

  

Lezen een probleem?

In een praatprogramma – ik moet mijn geest érgens door laten prikkelen in deze prikkelloze tijd - kwam een item voorbij over de Nederlandse jeugd die te weinig leest.

Nu wordt er een weddenschap afgesloten door een paar BN-ers om in zes maanden ieder drie boeken te lezen.
Pfft, twee maanden voor een boek. Ja, wanneer je daarin begint weet je na een mand al niet meer waar het over gaat.
Buiten dat worden er in deze tijd alleen nog maar ‘literaire’ boeken geschreven met maatschappelijke thema’ en hedendaagse problematiek.
Het eerste boek over Corona heb ik ook al gesignaleerd.

Een boosdoener is de telefoon volgens de jeugd die aan tafel zat. Filmpjes kijken is aantrekkelijker en s ’avonds wanneer je moe bent is die telefoon leuker dan een boek.
Helder.
Ze geven wel toe dat je  van boeken meer gevoel voor taal krijgt en dat lezen je horizon verbreedt en je kunt inspireren.
De boeken die gekozen werden: Nouri, Roes, Dubbelleven, Confettiregen, Echte Amerikaanse jongens, Leugenaar leugenaar, de Vegetariër, Land van dadels en prinsen en jawel……zowaar een Haruki Murakami: 'Norwegian Wood' als ik de flap goed heb gezien.
Aangeprezen door een enthousiaste rapper.
Dus ja, bijna allemaal hedendaagse problematiek.
Daarbij haak ik ook af.

Zelf ben ik zonder televisie opgegroeid en vanzelfsprekend zonder smartphone, die nu altijd wel aan staat maar zonder geluid. Ik wil graag de baas blijven over dat ding en niet gestoord worden wanneer ik geconcentreerd met iets bezig ben.
Boeken lezen was toen voor mij de enige manier om het dagelijkse leven een beetje kleur te geven. En nog steeds vind ik de film die ik lezende weg in mijn hoofd maak van een ontspannend boek vele malen leuker dan de meeste voorgekauwde films.
Door lezen wordt je eigen fantasie ook geprikkeld.

Wat is er prettiger dan wanneer je op pagina vierhonderd drieënvijftig  bent van een mooi boek en je weet dat er nog vijfhonderd te gaan zijn?
Zo heb ik nu bijna de tetralogie of quadrilogie van Carlos Ruiz Zafon helemaal gelezen.
“het Kerkhof der Vergeten Boeken”.
Een eerder blogje staat hier. 

Bekende personen kwamen er weer in voor: David Martin, de inmiddels overleden Isabella en de boekhandel van de Semperes die nu door zoon Daniel wordt beheerd.
De boeken spelen zich ook weer af in het Barcelona van de vorige eeuw; nu in de jaren veertig en vijftig. De gevangenis van Montjuïc speelt een grote rol. Evenals de Spaanse burgeroorlog (1936-1939).
Zafon verweeft de draad van Ariadne moeiteloos samen met Alice in Wonderland, Dante en Vergilius. De hoofdpersoon van het laatste deel heet ook Alicia. Dus de link is duidelijk.
Je kunt de delen los van elkaar lezen maar het is wel leuk wanneer je ze op volgorde leest. Dan weet je dat Daniel zijn zoon Julian naar een eerder personage heeft vernoemd. Dat zijn vrouw  Beatrice heet zal ook niet toevallig zijn.

Zijn schrijfwijze is kleurrijk, magisch realistisch.
‘Een huizenblok verder ontwaarde ze de vitrines van Pasteleria Mauri, vol heerlijkheden, die meesterlijk waren uitgestald om de herfstmelancholie van de dames van goede komaf te verzachten.’

En:
‘Alicia betrad de zaal en liet het aan de echo over om haar aan te kondigen.’

Omdat we zelf ook al een paar keer in Barcelona zijn geweest kan ik me de straatjes, de Ramblas en Parc Guël levendig voor de geest halen.
Helaas is Zafon in juni overleden.

 

Staphorst

Commotie over dit Overijsselse dorp. De naam wordt altijd in verband gebracht met gelovigen die streng in de leer zijn en met klederdrachten.

In deze Corona tijd organiseerde de Hersteld Hervormde Kerk drie diensten op zondag met elk zeshonderd bezoekers. En dat triggerde onkerkelijk Nederland om weer eens even los te gaan tegen de kerken. Is dat terecht?
Nu is de HHK in Staphorst niet de enige kerk die de grenzen van het toelaatbare opzocht. Ook van Opheusden las ik dat er veel kerkgangers zijn maar het zijn dan ook grote kerken en alle regels worden opgevolgd. Zo verdedigde men zich nu heel verbouwereerd.
Maar minister Grapperhaus, die de kerken lang de hand boven het hoofd heeft gehouden, denkt er anders over en legt het aantal bezoekers in het hele land weer aan strenge banden.
Nu worden er door gelovigen op Facebook verongelijkt vergelijkingen gemaakt met Carré, concertzalen en met de St Jan in Gouda waar op een avond ook pakweg drie á vierhonderd mensen mogen komen.
Maar kloppen die vergelijkingen wel?
Is er geen verschil tussen vierhonderd mensen, stil aanwezig of zeshonderd die regelmatig zingen?
Terwijl het er tot nu op lijkt dat zingen toch wel een 'gevaarlijke' bezigheid is.

De kerkgangers waanden zich veilig achter de regels.
Maar zijn de lessen van Jezus er nu juist niet op gericht om zelf te leren nadenken? De regels blijven wel maar we moeten gaan begrijpen waaróm en wat het effect is. Dan belanden ze vanuit je hoofd in je hart. De gelijkenissen waren er op gericht om de mensen aan het denken te zetten; om inzicht te vergaren.  
Volwassen gelovigen komen er niet mee weg om te zeggen dat ze de regels hebben opgevolgd. Dat getuigt niet van inzicht.
De vraag moest zijn of het verstandig was om drie keer per dag met zoveel mensen samen te komen, met z’n allen te zingen en daarna de maatschappij weer in te gaan.
Welk signaal geef je daarmee af aan ‘hen die buiten zijn’?
Toch hetzelfde als de voetbalsupporters twee weken geleden die Mark Rutte lieten ontploffen?
Dan kun je wel voor de camera getuigen dat we niet bang hoeven te zijn voor het virus omdat God over ons waakt, maar denk dan meteen ook even aan al die ‘naasten’ in de maatschappij waar je op maandag weer mee in contact komt.

We moeten ons er van bewust blijven dat we als gelovigen koningskinderen zijn en Noblesse Oblige.

Over levenskunst

Een verplicht nummer in mijn vorderende cursus filosofie. Ik kreeg een goed cijfer voor mijn verslag over de ‘vrije wil?’ Dit is een boek over levenskunst; wat is een goede manier van leven. Dat is al een oude vraag; hij wordt gesteld sinds mensenheugenis.

Joep Dohmen heeft inspirerende teksten bijeengebracht in deze uitgave. (2018) Teksten die op deze vraag vanuit alle tijden door verschillende filosofen een antwoord is geformuleerd.
Net als het boek van H. J. Storig was ook dit weer een heel plezierig boek om te lezen.

Wat is levenskunst? Het leven overkomt je. Ben je zelf verantwoordelijk voor de vorm waarin jouw leven zich bevindt? Of is mensen wijsmaken dat ze zelf de kracht tot veranderen bezitten, als ze maar hard genoeg willen, misplaatst voluntarisme? Zoals Jan Verplaetse ergens schreef? 

Is vrije zelfbeschikking nog steeds het grote ideaal of zien we dat het toch ook niet lekker werkt. Kunnen we die vrijheid wel aan? Of bewijzen de vluchten in thrillers, Netflix en de spirituele zoektochten naar zingeving dat we daar toch met z’n allen moeite mee hebben?
‘De tijd verdrijven in plaats van aandachtig leven’ volgens Montaigne.
Ik moet zeggen dat ik me daar schuldig aan maak. Deze wereld is niet echt meer een plaats waar ik wil zijn. Achteraf vraag ik mij af of ik dat al niet van kinds af aan heb gehad en daarom vluchtte in boeken. Die werelden waren steeds wisselend, leuker en spannender.

Hoe zit het met die ziekelijke schreeuw om aandacht? Heeft moraal daar iets mee te maken? Volgens Plato wel: levenskunst is zorg voor zichzelf en daarmee fundamenteel moreel van aard. Of van karkatervorming zoals Aristoteles betoogt. Of heeft levenskunst misschien toch meer met liefde te maken? Daar breken  Erich Fromm (1900 - 1980) en Luc Ferry (1951) een lans voor. Ferry zelfs voor het christendom ook al gelooft hij zelf niet.

Het boek begint bij Plato en eindigt met Ruut Veenhoven. En zo hebben ze allemaal hun ideeën. Een reis door de levenskunstideeën.
Soms moet je het leven gewoon laten gebeuren: Paul van Tongeren
Ondanks dat er ook een paar vrouwen naar voren komen: Simone de Beauvoir en Martha Nussbaum sprak Erich Fromm mij het meeste aan. Hij is heel concreet.
De beoefening van een kunst – dus ook levenskunst – vergt discipline, concentratie, geduld en toewijding.
En dat volhouden.
‘Als we de verschillende kunsten met elkaar vergelijken, wordt het wel duidelijk dat in de kunst der liefde het dilettantisme hoogtij viert.’
Jammer dat hij het in dit boek niet verder uitwerkt.

Niet teveel toegeven aan spannende romans of films. Ai……lastig voor mij al laat ik boeken thrillers links liggen. Maar zo’n heerlijke spionagefilm waarbij de adrenaline door je lijf giert vind ik wel errug leuk, zo nu en dan.
De belangrijkste stap naar concentratie is: leren alleen met jezelf te zijn. Dat vind ik  dan weer minder moeilijk. Volgens Fromm is dit een eerste voorwaarde voor het vermogen tot liefhebben. Die kan ik afvinken.   /sarcasm

Hij noemt ook nog dat, om zich te leren concentreren, het noodzakelijk is om onbeduidende conversatie te mijden. Dan heb ik wel binnenpret.

Hij benoemt het feit van de belangrijkheid van rolmodellen in je leven. Dat kan dan belangrijk zijn maar wat doe je wanneer die er niet zijn? Ik kan me er niet één herinneren. Ik had meer rolmodellen in negatieve zin. Van: zo wil ik het absoluut niet.
Misschien is dat ook mijn aard. Liever zelf nadenken en het allemaal zelf uitzoeken.
Fromm eindigt met een zin om over na te denken: ‘Onze traditie is niet in de eerste plaats gebouwd op kennis en vaardigheden maar op karakteristieke menselijke waarden. Als de volgende generaties niet meer in staat zullen zijn contact te krijgen met deze klassieke humanistische waarden, zal een cultuur van vijftig eeuwen te gronde gaan, zelfs als de erfenis aan wetenschap en techniek zou worden aanvaard en verder ontwikkeld.’

De rolmodellen die men in deze tijd heeft zijn de Face-bookers, Influencers en Instagrammers.
Ondertussen verkommeren onze zielen.
Wie weet het te stoppen?

 

 

Hoofd en/of Hart

In de discussies over Black Life Matters en allerlei ongelijkheid in de samenleving zie ik overeenkomsten en verschillen. Welaan, een open deur.

Zo las ik pas in Trouw een interview met Gertine Blom. Een theologe die in een andere kerk dan zij is opgegroeid, dominee is geworden. Dat kon niet anders want haar ‘nestkerk’ laat geen vrouwen toe in het ambt en toch wist zij zich door God geroepen. Wie ben ik om daaraan te twijfelen.
Zo ging het ook met Almatine Leene, die nu als eerste vrouw een plekje heeft gekregen in Hattum omdat de CKV kortgeleden heeft besloten dat ze vrouwen in het ambt toelaten.

Het verschil is duidelijk tussen BLM en het feminisme. De oorsprong is verschillend. De ene beweging opereert om racisme uit te bannen en de andere beweging om vrouwen gelijkwaardig te behandelen op alle fronten.
De overeenkomst is ook duidelijk: streven naar gelijkwaardigheid. Gelijk van waarde.
Ook een open deur natuurlijk want elk mens is van gelijke waarde.
Dat zit zo in ons hoofd dus wat valt er te miepen.

Ik heb gemerkt dat er nogal wat verschil zit in het feit of het in het hoofd zit of in het hart.
De ongelijkheid zit al zo lang in onze genen gebakken dat we niet merken dat het praten over gelijkwaardigheid alleen maar uit ons hoofd komt en niet uit ons hart.
Dat is de knoop waar we met z’n allen tegenaan lopen. Zo denk ik.
Het is natuurlijk een begin en je moet ergens beginnen, maar het is nog niet genoeg.

“We hebben wel gelijke kansen, maar nog altijd heersen ideeën die deze hinderen.”
Zo staat het in het artikel met Gertine Blom en ik denk ook dat daar de kneep zit.
Wij, ook ik, hebben er geen erg in wanneer we het hebben over blank en bruin, totdat een gekleurde mens zegt dat de connotatie van blank, reinheid is en van bruin niet. Dat stoort.
Zo ontdekte ik dat ik diep van binnen racistisch was toen ik heel ontspannen een film keek.

Ik herinner me nog een gesprekje met mijn vader. En heus ik heb een goede vader gehad maar hij was ook kind van zijn tijd. Hij zei in dat gesprek:  of je nu huisvrouw bent of vuilnisman: voor God maakte dat geen verschil. Hij schrok er (gelukkig) zelf van terwijl hij in principe wel gelijk had. Maar de woordkeus was zo fout.
Dan stimuleren vrome tirades over de vrouw die haar hoge roeping moet vinden in het gezin en huishouden niet erg. Hij had even zijn hoofd er niet bij.

Zwarte mensen zouden niet wit moeten willen zijn en vrouwen geen mannen om als gelijkwaardig wezen te worden behandeld en op waarde te worden geschat. Zoals Gertine en ik hebben ervaren. Want wanneer je dat gevoel hebt komt dat niet uit de lucht vallen.

Er is werk aan de winkel. Om te beginnen tegenover elkaar erkennen dat we fout zaten. Wit tegenover zwart en mannen tegenover vrouwen.  Niet bagatelliseren en geen uitvluchten bedenken!
Onderdruk die neiging en verdiep je zo nodig maar in de geschiedenis.
We hoeven die geschiedenis niet te gaan herschrijven, we moeten ervan leren.  
In het hoofd zit het tegenwoordig meestal wel dat we allemaal gelijk van waarde zijn en we elkaar op die manier ook moeten benaderen maar het moet ook uit ons hart komen en wanneer dat niet het geval is: kijk eens kritisch naar jezelf.

 

 

Dat had je gedacht

Geschreven door Marc Slors in 2012.  Hij is hoogleraar cognitiefilosofie. Ik noemde het boek al eerder en ook dat ik het niet helemaal had gelezen. Nu wel want ik ben bezig met een paper over ‘de vrije wil’.

*Zucht* wat heb ik me weer op de hals gehaald. Had ik niet beter een wat minder omvangrijk onderwerp kunnen nemen? Maar ja, hierover heb ik al zoveel gelezen en nagedacht dat het me wel aardig leek. Maar hoe meer ik er – weer – induik, hoe complexer het lijkt te worden.
Zeker om de denkwijze van oudere, achttiende-eeuwse in combinatie met de denkwijze van eigentijdse  filosofen  allemaal overzichtelijk op ‘paper’ te krijgen. Want dat is de opdracht.

Maar eerst dit boek.
Marc Slors definieerde de vrije wil als volgt:
Er zijn twee voorwaarden om een wil vrij te laten zijn:
1. Er moeten keuzemogelijkheden zijn
2. De keuze moet uit het eigen authentieke ik voortkomen.
En gaat vervolgens voornamelijk op het laatste punt.  De vraag hoe vrij die wil dan is wanneer er voorwaarden aan verbonden worden blijft voor mij nog steeds onbeantwoord.
Wat is dat authentieke zelf?  Heeft dat toch te maken met je sekse, geboortejaar en plaats en sociale omgeving? Dan kan ik dat wel een klein beetje met hem eens zijn. Maar dat authentieke wordt toch mede bepaald door al die andere factoren?

Een paar dingen die mij opvielen:
1. Hij combineert de vrije wil voornamelijk met de neurowetenschap. Gezien het jaar van uitgifte begrijp ik dat wel. Het was in de tijd dat de boeken van Swaab en Lamme nogal wat stof deden opwaaien. In de context van de tijd lezen! *grinnik*
2. Hij beschrijft het confabuleren. Achteraf een reden bedenken om je onbewuste handelen redelijk te laten lijken. Is het niet voor een ander dan toch voor jezelf.
Volgens de wiki pagina is het een stoornis van je geheugen, maar ik ervaar het in lichte vorm ook bij medemensen. Ik zou het dan geen stoornis noemen maar een eigenaardigheidje wat toevallig een naam heeft.
3. Zijn ‘wil’ komt voornamelijk in één adem voor in combinatie met ‘handelen’.
Dat laatste verbaasde me wel. Het zijn toch twee verschillende dingen? Tenminste, bij Hannah Arendt wel. Eerst denken, dan willen en dan handelen. Waar wordt dat denken door beïnvloed? Want dat beïnvloed het willen gevolgd door het handelen. 

In zijn epiloog vond ik dan weer dingen waar ik het mee eens was. Een duidelijke definitie over de vrije wil bestaat (?) nog niet. We zijn minder vrij dan we denken; hebben slechts een ‘speelveld’.
De neurowetenschap heeft het voornamelijk over de rol van het bewustzijn en niet over een vrije wil. ‘Hun’ determinisme is gericht op het verleden, over de oorsprong van ons denken en handelen. Ik noem dat even omdat Thomas Muller het over het ‘indeterminisme’ heeft en waarmee in de zaak van de vrije wil geen rekening wordt gehouden. Maar dat moet ik nog allemaal uitvogelen.
Het feit dat onze handelingen vaak gedetermineerd zijn door genen e.d. hoeft geen bewaar te zijn want dat hoort bij je identiteit. Vrijheid moeten we dan definiëren in termen van ‘eigenheid’
Ja, dat snap ik allemaal, maar hoe beperkt is je identiteit? Beperktheid is naar mijn idee niet echt vrijheid.
Dus ja, wij handelen (!) ten dele vrij en ten dele onvrij. (P 186) Maar hoe zit het dan volgens hem met die Wil? Vind hij dat onze wil vrij is om te willen? Daar kom ik niet achter. 

Het uitvloeisel van dat handelen is de veranwoordelijkheidstelling. Daar liggen de echte problemen. De vraag is hoe die twee samengaan.
Duidelijk is ook dat Slors het metafysische determinisme welbewust buiten beschouwing laat. Het gaat hem om een bruikbare en praktische begrippen.  Een pragmaticus.

 

 

 

Het uur van de Waarheid

De maand van de filosofie is uitgesteld van april naar juni. Jaaa……vanwege het bekende.
Dus vorige maand dachten we na over het thema: ‘Het uur van de Waarheid’.
Een quote van de site:
‘Tijdens de Maand van de Filosofie 2020 vragen we ons af: wat is de status van waarheid, hoe komt waarheid tot stand, en is de waarheid voor iedereen hetzelfde? Wat kunnen filosofen ons leren over een constructieve en effectieve omgang met het begrip waarheid?’

Moet je natuurlijk wel weten wat Waarheid is.
Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de waarheid en/of het zoeken daarnaar niet meer zo interessant is. Iedereen heeft zijn waarheid, dus wat moet je dan nog? Zeggen dat dat niet waar is?
Hannah Arendt heeft het ook al achter zich gelaten en ingeruild voor het zoeken naar zin.
Wetenschappelijk gezien is er, denk ik, geen waarheid. Daar is alleen maar een ‘waarheid tot-nu-toe’ en heeft meer te maken met de Werkelijkheid. Dat is iets anders dan Waarheid, al is er wel wat overlap. 
Uit mijn module Filosofie weet ik nu dat er een stroming is/was die bedacht heeft dat wat wij werkelijkheid noemen misschien wel een constructie is van onze geest. Het Constructivisme.
Daar is ook al meer over nagedacht en mee gespeeld, gezien de filmserie ‘the Matrix’.

Waarheid verandert steeds, dat is eigenlijk raar. Hoe waar is die waarheid dan?  Wanneer ik even terug denk aan de ‘Copernicaanse wending‘ van Immanuel Kant in de Filosofie dan heeft ook ons denkvermogen de Waarheid niet in pacht.
Even kort in eigen bewoordingen, ter herinnering voor mezelf: Vóór Kant ‘liepen’ de filosofen om de zaken heen om ze van alle kanten te bekijken en te bestuderen om zo aan waarheidsvinding te doen. Om het te visualiseren en beter te onthouden zag ik allemaal in het zwart geklede mannetjes met brilletjes en mapjes onder hun arm een beetje gebogen en interessant doenerig in een kringetjes om ‘iets’ heenlopen.
Kant nam een andere positie in en liet de werkelijkheid om hèm heen draaien; hoe doen de dingen zich aan mij voor. De Fenomenale wereld. (De fenomenologie als stroming is hier volgens mij al in de basis ontstaan ook al staat die officieel op Husserl’s naam.)  
Maar heeft dat te maken met de Waarheid? Nee, de Waarheid kunnen wij niet kennen, die bevindt zich in de ‘Noumenale wereld’. Dat is het ‘Ding an Sich’.
Nu ben ik wel nieuwsgierig naar wat Emanuel Rutten daarover te zeggen heeft in zijn boek 'contra Kant', maar dat moet even op de plank blijven wachten. Wanneer ik het goed heb begrepen gaat hij aan deze poten zagen.

Voorlopig denk ik ook dat Waarheid voor ons onkenbaar is. Dat ben ik eens met Kant. Maar het bestaat wel.
In het noumenale wat Kant noemt bevindt zich voor mij: God. En ik begrijp ook wel dat wanneer je voor ‘de hele wereld’ denkt en schrijft, je de naam van God beter niet expliciet kunt noemen want, zeker in deze tijd, diskwalificeer je jezelf meteen. Gelukkig kan ik het me permitteren om daar eenvoudigweg lak aan hebben.
Toch geloof ik dat wanneer je over Waarheid wilt spreken je dit alleen buiten deze werkelijkheid moet postuleren om het geloofwaardig te laten zijn. Dat geldt ook voor ongelovigen.
Binnen deze tijd en ruimte blijft waarheid altijd relatief.
Maar wanneer je de Waarheid buiten deze tijd en ruimte zoekt zul je Hem vinden.
Ooit was Hij drieëndertig jaar in de tijd.

 

 

Vernielzucht

Wat is dat in de mens, die vernielzucht?
Ooit maakte ik mij verschrikkelijk boos over de vernielingen die door IS in Palmyra (2016) werden aangericht. De tempel van Bel is grotendeels vernield.

Wat een stelletje cultuurbarbaren waren die IS-ers. Zo verschrikkelijk dòm om zich te vergrijpen aan cultureel erfgoed.
Tegelijkertijd schaamde ik me heel erg. Ik maakte me bozer over de verloren cultuurschatten dan over de mensen die door IS zijn vermoord. Ik maakte mij drukker over materie dan over mensen.
Hoe dat kan binnen een mens is mij nog steeds een raadsel.
Is dat omdat de tempel van Bel een oud bekend bouwwerk was en de vermoorden één grote grijze groep vormt? Wie het weet mag het zeggen.
Racistisch opgevoed ben ik niet. Ik had o.a. twee donkergekleurde poppen en later een bruine, type Barbie. Ik geloof dat het geen officiële Barbie was.  Het waren wel mijn favorieten. Best wel vooruitstrevend van mijn ouders.   

Nu zie ik beelden op het journaal van omvergehaalde standbeelden. Dat is eigenlijk hetzelfde. Een nieuwe beeldenstorm.  Net zo erg en net zo dom als die van 1566.
Ik maak me weer boos, enorm.  Wat een stelletje sukkels. 
Ja, ik maak me ook boos over racisme en ik maak me ook boos over dat machogedrag van de Amerikaanse politie wat mensenlevens kost.
Dat moet zeker heel rap veranderen.
Mijnheer Cathy kwam voor zijn werk wel eens in Amerika en had geen goed woord over voor het gedrag van  dat geüniformeerde deel der natie. Alsof zij Übermenschen waren, zo badinerend werden buitenlanders behandeld.

Maar waar blijven we wanneer we alles wat ons niet welgevallig is in de geschiedenis maar willen uitwissen?
Waarom denkt het gekleurde deel van ons volk dat alleen zij slachtoffer zijn? Geldt dat door de geschiedenis heen ook niet voor vrouwen, kinderen, homo’s en joden?
Wat heeft die laatste groep al niet meegemaakt?  

We kunnen met zijn allen wel de straat op gaan. En niet alleen tegen racisme maar ook tegen antisemitisme en voor feminisme.
Ik heb het boek van Storig nu  gelezen; ik denk dat ik het maar verbrand. 
Er komen geen vrouwelijk filosofen in voor. Hannah Arendt wordt één keer zijdelings genoemd. Geen woord over Aspasia van Milete, Hypatia van Alexandrië, Hildegard von Bingen, Christine de Pisan, Mechthild van Maagdenburg , Christina van Zweden, Simone de Beauvoir, Simone Weil, Susan Sontag, Martha Nussbaum en zo kan ik nog wel even doorgaan.
Zij betekenden kennelijk ……niets.
Tegelijkertijd moet ik wel grinniken. Dacht Storig nu echt dat vrouwen niet konden en kunnen denken? Hoeveel van die beroemde mannen zijn met ideeën van vrouwen aan de haal gegaan om het op hun eigen conto bij te schrijven? Oké, misschien Kant niet.
Alles wordt toch bedacht in samenhang met andere mensen? Zelfs met vrouwen, homo’s, joden en minder witte mensen? Niemand staat op zichzelf.

Terug naar de beeldenstorm: al die standbeelden van mensen zijn beelden van mensen.
Met hun goede en slechte kanten. Mensen die iets betekenden voor onze culturele geschiedenis.  Tijdsmomenten. Tijdsmonumenten. Dat kun je vervolgens goed of fout vinden. Een kwestie van goede scholing.
Dat racisme alleen in blanke mensen zit geloof ik ook niet. Het zit in de mens. Van welke kleur ook. 
Dat we daar iets aan moet doen begrijp ik en sta ik volledig achter, maar op deze manier wordt er gepolariseerd; we gaan in ‘wij en zij’ denken en dat is heel fout.  Dat vraag om moeilijkheden.
Buiten dat moet iedereen, altijd met zijn tengels van andermans spullen afblijven of van spullen in het publieke domein. 
Er zijn andere manieren dan toe te geven aan vernielzuchtige onderbuikgevoelens. Richt een politieke partij op!
Ik moet ook opeens denken aan de gouden koets. Voor herstelwerkzaamheden uit de roulatie gehaald. Ik denk, nee, weet wel zeker dat we hem alleen nog maar terug zullen zien in een museum. Jammer.

Laten staan, al die ‘boeven’, tot leringhe ende vermaek.

Westerse Cultuurgeschiedenis 1300 – 1500 IV b. Literatuur

Toch nog een blogje over de literatuur in de Westerse Cultuurgeschiedenis. De tweede; De eerste staat hier. 
Dat had ik al eerder willen schrijven maar er was een digitaal examen af te leggen, op locatie van mijn cursus ‘post HBO Filosofie’ wat ik gelukkig ook gehaald heb. Lastig typen trouwens met handschoenen aan. Jawel….vanwege jeweetwel.

In het eerste deel ging de aandacht vooral uit naar Italiaans grootheden, maar in Europa gebeurde natuurlijk meer.
In het Verenigd Koninkrijk was daar Geoffrey Chaucer .(ongeveer 1340 - 1400)
Hij werd tot vader van de Engelse literatuur gebombardeerd.
Zijn meest bekende werk is ‘The Canterbury Tales’. Geïnspireerd door Boccaccio.  Een raamvertelling, zoals dat heet. Ik kreeg vage associaties met mijn middelbare schooltijd. 
Een groep pelgrims die elkaar tijdens hun reis verhalen verteld.
De meest bekende raamvertellingen uit de middeleeuwen zijn: Decamerone van Boccaccio, The Canterbury Tales van Chaucer en de volksverhalen uit Duizend en één nacht. 

Een tweede grootheid was een Tsjech: Johannes von Tepl. (1350 – 1415) Een letterkundige in het Tsjechisch, Duits en Latijn.  
Hij schreef 'Der Ackermann ',  een boekje waarin een akkerbouwer uit de Bohemen de Dood vervloekt en ter verantwoording roept nadat zijn geliefde is overleden.  
De macht van het woord wordt belangrijker: Tepl schrijft: ‘Ik word een akkerman genoemd, van vogelgevederte is mijn ploeg’. Dat vogelgevederte is dan zijn ganzenveer.
Dat zijn vrouw Margaretha heette weten we ook omdat hij klaagt dat ‘de twaalfde letter, de toeverlaat van mijn vreugden, op zijn wreedst uit het alfabet gescheurd.’ (i en j zijn één letter, voor de tellers onder ons)
We weten dat dit van Tepl is omdat hij gebruik maakt van een Acrosichon; elke eerste letter van een alinea vormt zijn naam. 

Zo ook Sebastian Brant. (1458 – 1521) Een Duitser; humanist en theoloog. Bekend geworden door 'Das Narrenschiff'.
Een moralistische gedicht uit 1494 met in elke zin acht lettergrepen. In de vertaling valt dat natuurlijk weg. De moraal wordt al snel duidelijk:
‘Dann wer sich für eyn narren acht
Der ist bald zu’ eym wisen gemacht (zu en eym samentrekken)
Of:
Wie zichzelf voor een nar houdt
die is snel wijzer geworden.
Jeroen Bosch heeft daar weer een prachtig plaatje bij gemaakt. Let even op de monnik en de non die ook op dat schip zitten. De clerus kreeg kennelijk al niet zo veel respect meer.

 

Als laatste 'Elckerlijc'. Ook dit herkende ik van de middelbare school.
Ongeveer in 1496 geschreven maar de auteur is niet echt bekend. En ook niet of het nu een verhaal van Engelse bodem is of van de Nederlandse.  Maar daarom niet minder boeiend als tijdsbeeld.
Een moralistisch allegorisch spel wat over ‘Iedereen’ gaat.  

Toen ik de eerst zinnen las….

Ick sie boven uut mijn throne
Dat al dat is int smenschen persone,
Leeft uut vresen, onbekent.
Oec sie ic tvolc also verblent
In sonden, si en kennen mi niet voer God.
Opten aertschen scat sijn si versot.
Dien hebben si voer Gode vercoren,
Ende mi vergheten, die hier te voren
Die doot hebben geleden doer tsmenschen profijt.

‘Boven in mijn troon gezeten
zie Ik een mensheid, die niets wil weten
van religieus ontzag.
Ze zijn verblind vandaag de dag
en ze erkennen Mij niet meer:
het aards bezit is nu hun heer.
Het geld is in Mijn plaats getreden
en men vergeet hoe Ik heb geleden
aan het kruis, voor hun profijt.

…..dan is er in die vijfhonderd jaar niet veel veranderd!
Knappe vertaling trouwens. Ik weet niet van wie.

Mijn schrijfsel zijn weer niet een exact verslag van wat ik gehoord heb. Kijk de docenten er niet voor op aan.