If

If you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you,
If you can trust yourself when all men doubt you,
But make allowance for their doubting too;
If you can wait and not be tired by waiting,
Or being lied about, don’t deal in lies,
Or being hated, don’t give way to hating,
And yet don’t look too good, nor talk too wise:

If you can dream — and not make dreams your master;
If you can think — and not make thoughts your aim;
If you can meet with Triumph and Disaster
And treat those two impostors just the same;
If you can bear to hear the truth you’ve spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
And stoop and build ’em up with worn-out tools:

If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
Except the Will which says to them: ‘Hold on!’

If you can talk with crowds and keep your virtue,
Or walk with Kings — nor lose the common touch,
If neither foes nor loving friends can hurt you,
If all men count with you, but none too much;
If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds’ worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that’s in it,
And — which is more — you’ll be a Man, my son!


Bekend gedicht van Rudyard Kipling (1865 - 1936)
Kipling is ook bekend van het Jungle Book met Mowgli.
De man is duidelijk van de vorige eeuw want waarom zou de wijze raad hierin besproken niet voor dochters gelden? Mijn feministische nekharen kriebelen een beetje. Zelf kende ik Kipling van 'the white man's burden', besproken bij een cursus. Ook gedateerd.
Ach, je moet ook alles lezen in de context van de tijd waarin het is geschreven.
Maar mijn laatste zin zou toch op z'n minst zijn:
And — which is more — you’ll be a Human, my son!

Wat heeft die man trouwens verschrikkelijk veel gedichten geschreven. Dit is een (rommelmarkt) pil van ruim achthonderd pagina's.

De Bijbel

In dit geval geschreven door John Barton (1948) in 2019
en dan niet de Bijbel zoals we die kennen maar een boek óver de Bijbel.
Originele titel: ‘A History of the Bible: The Story of the World’s most Influential Book’
Barton laat in dit boek zien hoe de Bijbel zoals wij die kennen is geëvolueerd (oei, beladen woord) uit wetboeken, geschriften en brieven.
Ook Barton kijkt, net als Pagels met wetenschappelijke ogen. In de conclusie schrijft hij : “Net als in de rest van dit boek ga ik er niet van uit dat de lezers zelf gelovig zijn, alleen dat ze benieuwd zijn naar de plaats van de Bijbel in het geloof.”
Ik ben gelovig maar ook nieuwsgierig, dus kennelijk behoor ik niet helemaal tot de doelgroep van Barton. maar ik zie de Bijbelwetenschap als iets anders dan het geloof dat ‘de Heilige Schrift alles bevat wat nodig is voor verlossing.’
In mijn brein geeft dat geen problemen. Het zijn twee verschillende afdelingen. Een beetje zoals Spinoza dat ervoer: de betekenis van een tekst of het waarheidsgehalte zijn twee verschillende dingen.


Ik las weer een digitale editie naar de eerste druk want het is weer een dikke pil en als boek even te duur. Misschien een keer op de tweedehandsmarkt.
Het markeren en notities maken gaat me op de e-reader ook steeds gemakkelijker af. Er zijn dan ook weer heel veel stukken gemarkeerd.
Maar hoe krijg ik nu weer een samenhangend geheel. Pffft.
Het is een naslagwerk om te kauwen en weer eens stukken te lezen en te herkauwen.

In vier delen:
1. Het Oude Testament,
2. het Nieuwe Testament,
3. de Bijbel en zijn teksten en
4. De betekenissen
De vier delen bestaan weer uit verschillende hoofdstukken en daarin beschrijft Barton de geschiedenis van het Boek der Boeken.
Hoe uit de verhalen, mythen, gedichten, profetieën en spreuken een geheel ontstond. Wat kunnen we weten van de schrijvers en wat juist niet. Hoe zit het met de inspiratie van de Heilige Schrift, met zijn verspreiding en met al die vertalingen die we inmiddels hebben.
Wat werd eraan gerommeld, met goede bedoelingen natuurlijk, maar toch. *
Soms om het wat meer 'Christologisch' te laten kloppen? Dat idee heb ik gekregen bij psalm 22.
Iedere vertaler brengt zijn eigen context mee.
Het is niet een in beton gegoten geheel maar de Bijbel die we nu kennen heeft een hele ontwikkeling doorgemaakt. Van boekrollen tot codices.
En er waren zoveel handschriften.
Wat was de invloed van ‘kerkvaders’ zoals Hieronymus, Origenes, Marcion, Luther en Tyndale. Van geschiedschrijvers zoals Josephus en Philo en van filosofen zoals Erasmus en Spinoza.
Hebben we nog iets gemeenschappelijks met de Joden en wat dan; met de Rooms Katholieken met hun Traditie en wat dan; de betekenis van de reformatie en nog veel meer.
Een bloemlezing van wat mij opviel en het besef dat dit de wetenschap is tot nu toe en dat ook niet alle wetenschappers het altijd met elkaar eens zijn:

1. Het Oude Testament.
Geschreven in de achtste eeuw BC en Prediker en Daniel in de tweede eeuw BC. De verhalen zelf zijn ouder maar hoe een orale traditie verliep is niet volledig helder te krijgen.
Het is de vraag of Mozes de schrijver was van de Pentateuch, men denkt ook aan Ezra.
Het dateren van Bijbels materiaal is enorm moeilijk; de oudste manuscripten zijn de Dode-Zee rollen uit de tweede eeuw BC.
Er is de Menerptah stele waarop Israël wordt genoemd maar dat is ook het enige in de Egyptische teksten.
Hier had ik ook al het e.e.a. op een rijtje gezet.
In het huidige Irak zijn kleitafelteksten gevonden, de Murashuteksten over een Joodse familie ten tijde van de Babylonische ballingschap. 538 BC. Dat zijn leuke weetjes.

De bloeitijd van de Joodse literatuur ligt iets eerder dan de klassiek periode van de Grieken en later dan de Egyptische en Mesopotamische teksten zoals het Gilgamesj Epos.
Barton schrijft uitgebreid over de teksten en hun verschillende stijlen. Over de profeten, wijsheden, psalmen en apocriefen. Over de Talmoed en de Midrasj.
In het OT draait het uiteindelijk om de verhevenheid van God, de autoriteit van Mozes, en de centrale plaats van de Thora.
Over de Goddelijke Inspiratie van de Bijbel en de onfeilbaarheid, over rabbijnen en kerkvaders met hun invloeden.
Origenes bijvoorbeeld vond het al getuigen van domheid om de schepping letterlijk te lezen.
Hij was dol op allegoriseren.

Ook Barton heeft zo zijn twijfels bij de gepersonifieerde wijsheid in het Spreukenboek. Ik schreef daar al eerder over.
Men leest daar altijd Christus in, waarschijnlijk gebaseerd op de Griekse tekst maar het Hebreeuws geeft daartoe geen reden. Het gaat gewoon over wijsheid. Je kunt kennelijk ook te Christologisch lezen.

2. Het Nieuwe Testament
Aandacht voor de datering, en stijlen De brieven van Paulus – tussen 40 en 60 AC - die ouder zijn dan de evangeliën en niet allemaal door hemzelf geschreven.
De triniteitsformule bestond al bij Paulus. (2 Kor 13:13) Werd later een dogma. Gedoe bij Erasmus over het ‘Comma Johanneum’.

De chronologie die binnen de brieven naar voren komt en die in het boek Handelingen beschreven wordt klopt niet.
Heeft Paulus nu 1x in de gevangenis gezeten of verschillende keren? Hoe belangrijk is dat?
Hoe zit het met de tegenstrijdigheid in de gehoorzaamheidteksten van de vrouw?
Volgens de NRSV zijn er zinnen aan toegevoegd zoals 1 Kor 14: 33b – 36 en heeft dat tussen haken geplaatst omdat het niet overeenkomt met eerdere uitspraken van Paulus.
Is de Colossenzen brief nu wel of niet door Paulus geschreven? Volgens Barton wel en volgens G. H. van Kooten in ‘Paulus en de kosmos’ in 2002 niet. (p 130) Nou ja, dat moeten de geleerde heren zelf maar uitvechten.
De Hebreeënbrief is in ieder geval niet van Paulus, dat is al door Origenes aangetoond. Later weer niet geaccepteerd natuurlijk (King James en onze Staten Vertaling) en nog weer later weer wel.
Konden Petrus en Jakobus als Aramees sprekende ongeletterden zulke brieven schrijven in het Grieks? Ook best een dingetje, ja.
Dat onder pseudoniem schrijven om gewicht aan een geschrift mee te geven was meer normaal dan nu.

Het synoptische probleem van vier verschillende evangeliën komt aan de orde; door wie en wanneer geschreven. Andere evangeliën, zoals van Petrus en Thomas zijn sowieso jonger.
De invloed van het Hellenisme wat alles en iedereen in die tijd beïnvloedde: In de Hebreeuwse bijbel is de onsterfelijkheid van de ziel niet duidelijk terug te vinden. Daar ben ik ook al eens tegen aan gelopen.

3. De Bijbel en zijn teksten
De Dode-Zee rollen zijn een belangrijk bron gebleken.
Wanneer is de canon ontstaan. Aan het einde van de tweede eeuw was er al een soort van consensus over de boeken binnen de canon. Dat was rond de tijd van Origenes. (185 – 253 )
Door Athanasius werd dat proces officieel bekrachtigd. De beruchte paasbrief van hem uit 367 AC. Het fragment van Muratori lijkt dat te bevestigen.
Niemand koos boeken of geschriften uit; ze werden gelezen, verdedigd en werden belangrijk.
Nog een oud geschrift onder vele anderen is de Didachè.

De verschillen in handschriften wordt aan de hand van voorbeelden uit de doeken gedaan
De uitspraken van Jezus over de echtscheiding bijvoorbeeld. Wat de oorspronkelijke vorm was is niet meer te achterhalen. In ieder geval kunnen we er van uit gaan dat Hij de vrouwen wilden beschermen tegen uitbuiting. Dat past inderdaad bij Zijn wezen, denk ik.

Van de Hebreeuwse Bijbel (OT) is één zorgvuldig beheerde tekst en dat is de Codex Leningradensis. Geschreven door de Masoreten in 1008.
De Dode Zee rollen, later gevonden maar ouder van datum staan dicht bij deze tekst.
De Septuagint, een Griekse vertaling van het OT uit de tweede eeuw BC die na verloop van tijd minder ‘Joods’ en meer ‘Christelijk’ werd.
Dus je beroepen op precieze teksten tijdens een discussie is een hachelijke zaak. Maar dar was ik zelf ook al achter gekomen. Vertalen is verliezen, per definitie.

4. De betekenissen
Voor Joden is de Bijbel geen boek over onheil en redding maar meer een van God ontvangen leidraad voor het leven. Joden en Christenen interpreteren daardoor heel verschillend en ontwikkelden zich op verschillende manieren .
De val van de mensheid komt behalve in Genesis nauwelijks voor in de Hebreeuwse Bijbel.
Ook volgens Bonhoeffer is ‘het geloof van het Oude Testament geen religie van redding’.
Volgens Joden kan elke passage bijdragen aan interpretaties van andere passages. Context doet er niet toe. Midrasj, het interpreteren en uitleggen komt in alle geschriften voor.
Je hebt ook nog pesjat, remez, derasj en sod. Die kende ik al.

Een aantal rabbijnse aannames over de Bijbel:
1. De Bijbel is een cryptische tekst
2. De Bijbel is altijd relevant
3. De Bijbel bevat geen tegenstrijdigheden (midrasj richt zich erop om de verschillen met elkaar te verzoenen)
4. De Bijbel is door God geïnspireerd.
Veel overeenkomsten dus met de Christelijke manier van uitleggen. Zij gaat er ook van uit dat de Bijbel een geheel is. Nu dan inclusief het NT. Origenes en Augustinus waren belangrijke uitleggers.
Verder ging zo ongeveer elke zichzelf respecterende theoloog/filosoof de Bijbel vertalen.
Dat gaat nog steeds door. En ieder weer met die eigen context.
Maarten Luther bedacht, behalve allerlei goede dingen, dat de Bijbel zijn eigen interpretator is. Dat kwam/kom ik op fora ook wel eens tegen en begrijp er niets van. De Bijbel zou zichzelf uitleggen?
Dan snap ik niet waar we al die theologen voor nodig hebben.
Zo gaat Barton de middeleeuwen door, de Verlichting en daarna. Het is teveel voor een staccato blogbericht als dit.
Een ieder leze zelf.




* een voorbeeld. Om polytheïsme tegen te gaan?
Deut 32 : 8 HSV
Toen de Allerhoogste aan de volken het erfelijk bezit uitdeelde, toen Hij Adams kinderen van elkaar scheidde, heeft Hij het grondgebied van de volken vastgesteld overeenkomstig het aantal Israëlieten.

Septuagint:
Toen de Allerhoogste land toewees aan elk volk en de mensen ieder hun deel gaf, bepaalde Hij de grenzen voor alle volken naar het aantal goden.

Zie ook Adam, Eva en de Duivel.

Ode aan een MP4 speler

In deze 'barre' tijden is het heel soms, echt heel soms aantrekkelijk om eens het een en ander op te ruimen. En dan vind je van die onverwachte dingen.
Mijn MP4 speler is al oud. Maar hij doet het nog prima behalve dat de batterij niet meer zo lang meegaat.
Bijna driehonderdvijftig nummers, waaronder grote symfonieën.
Ik speel hem random af maar het leuke is dat elk nummer echt mijn eigen uitgekozen nummer is. Ik heb er geen hele LP’s of CD’s op staan maar alleen de nummers die mij aanspreken.
Dus zeil ik van Brahms naar Beth Harth, van Grieg naar Giordano, van Ravel naar Richie en van Chopin naar Celine (op z’n Frans, want ze heeft een chansonstem, vind ik) met de daarbij behorende herinneringen en emoties.
Dat zijn er nogal wat.

Word ik nu toch zo oud dat ik achteruit ga kijken of is dit een gevolg van het thuiszitten vanwege de crisis?
Ik ben nooit zo’n achteruitkijker geweest. Wat vóór mij lag was interessanter, Maar er ligt niet zoveel meer voor mij. Dat versterkt het inactieve.

Mij melden bij een intensive care lijkt me ook niet handig want die zien er heel anders uit dan veertig jaar geleden toen ik nog met 'Astrupjes' door de gangen naar het lab moest rennen. En mijn rug gaat ook tegensputteren vermoed ik.
Allerlei vrijwilligers werk ligt ook stil en daar was ik nooit fan van. Hoe vrijwillig is vrijwilligerswerk?
Pas las ik bij Ephimenco in Trouw zo’n mooie kreet die daar voor mij mee te maken heeft: hij heeft een aparte box in zijn hoofd voor futiliteiten die hij moet aanhoren.
Dan moet ik wel grinniken. Bij mij klapt die box vanwege overvolheid regelmatig uit elkaar, dat heeft effect op mijn humeur en dan heb ik weer muziek nodig. Of een stevig, prikkelend boek.

Dus terug naar mijn MP4. Namen die ik nooit meer hoor staan erop zoals de ‘Mark and Clark band’. Een tweeling met een prachtig nummer uit 1977 met een sterke pianopartij. ‘Worn down Piano’.
Jostein Hasselgård: ook één keer een hit met ‘I'm not afraid to move on’ in 2003, het Songfestival en daarna nooit meer iets gehoord.
Van Alan Parson weet ik dat Eric Woolfson is overleden. Hij was de schrijver en de componist. Ja, dan houdt het op.
Net als Edith Piaf, Lou Rawls, Bob Marley en Leonard Cohen die zijn overleden en er ook allemaal opstaan.
Van The Eagles zijn er leden overleden, Neil Diamond zingt niet meer en ga zo maar door. Dat heb je met ouder worden. En dan heb ik het nog niet over die oude, gerenommeerde componisten; Mahler, Bruch, Beethoven, Mozart, Dvorak en Brahms, Gershwin en Rachmaninov.

Al die namen: Supertramp, Sting, Ramazotti, Fygi, Collins, Flairck, (ontdekt dankzij mijn bovenbuurman uit het appartementencomplex tijdens mijn opleiding en die een beetje verliefd op mij was, geloof ik), Georg Moustaki, Alice Cooper met dat ene mooie nummer, Katie Melua met haar prachtige stem maar 'jonge' teksten, voor zover ik daarna luisterde……en nog vele anderen.
Niet dat ik hen allemaal volgde; ik pikte er de voor mij mooie muzikale nummers uit.

Tjonge, wat een oude MP4 speler niet teweeg kan brengen.


Sorry, geen hymnen, psalmen en gezangen. Ze hebben hun eigen charmes maar voor mij zijn die muzikaal gezien niet interessant.

Corona III

Het blijft de gemoederen bezighouden. Logisch wel, want wanneer mensen massaal op een IC belanden is het geen gewone griep zoals velen dat menen te moeten poneren.
Ja, ik weet ook wel dat een flinke griep elk jaar voor meer doden zorgt maar die sterven niet massaal op de IC.
Dit is een vreemd virus waar we geen ervaring mee hebben en daarom grijpt de angst om zich heen en moeten we voorzichtig zijn.
Ik neem dan ook mijn petje af voor de mensen die op dit moment in de frontlinie staan en van alles over zich heen krijgen. Je maag moet wel ijzersterk zijn om dat te kunnen verwerken.
Ik zie Dhr. Kuipers van het EMC per dag bleker worden.

Ons leven staat op zijn kop maar het heeft ook voordelen. Ik word s ’morgens om zeven uur niet wakker van de vliegtuigen die om de vijf minuten van Zestienhoven worden afgeschoten. Oké, niet altijd, het ligt aan de windrichting.
De luchten zijn blauwer, de zon helderder en daardoor ook de kleuren in mijn tuin. Maar misschien verbeeld ik mij dat.
Er is minder criminaliteit, er zijn minder verkeersongelukken en geen ronkende files meer. Laten we eens leren om zelfs nu onze zegeningen te tellen.
Wanneer ik lees in de krant dat de baas van Schiphol verwacht dat we pas in 2023 ons oude niveau weer hebben bereikt dan slaat de schrik mij om het hart.
Gaan we niets leren van deze crisis? Willen we echt weer zo snel mogelijk naar het leven zoals dat was vóór de Coronacrisis? Met al die herrie, de stank en de rommel?
Moeten we dit niet aangrijpen als mogelijkheid om ons leven eens kritische onder de loep te nemen en een stap of wat terug te doen?

In het begin ging het nog wel maar nu de cijfers heel langzaamaan iets anders gaan zeggen begint het te kraken en te piepen in de journalistieke gelederen.
Cijfers van het RIVM zijn – zoals ik het bekijk - zeer onbetrouwbaar. Volgens mij is het aantal doden van de Covid 19 virus, zoals het officieel heet, minstens het dubbele van wat er gezegd wordt. Dat komt door het gebrek aan testen. Het werkelijke getal ligt meer in de richting van de CBS cijfers.

Wanneer ik het zo van een afstandje bekijk zag ik een groep mannen die in de verte een dinosaurus zien en daar met elkaar op af willen. (Ja, ik weet dat de dinosaurussen niet samen met mensen leefden, maar het gaat mij om het beeld)
De speren en bijlen en de blik voorwaarts gericht om dat beest ( lees: IC-bedden-capaciteit vergroten) te elimineren.
Bejaarden, vrouwen en kinderen die onbeschermd achterblijven.... Even vergeten. Pech.
En onder die bejaarden vallen nu de meeste doden.
Ter bevordering van het natuurlijk verloop zullen we maar denken. /sarcasm

Wel opmerkelijk dat we nu nog steeds niet hebben geleerd om meer gezamenlijk te denken en te handelen. Kennelijk zijn vier vrouwen op de tien in het ‘Outbreak Managements Team’ toch te weinig. Of ze hebben te veel ‘de broek aan’, lees: ‘zich aangepast’ en blijven niet dicht genoeg bij zichzelf.
Dus vrouwen die vanuit die oertijd gewend zijn om meer om zich heen te kijken: harder schreeuwen!


Lastig is het wel om over de actualiteit te denken; het kan zo snel veranderen.
Over de geschiedenis lezen en denken is inderdaad gemakkelijker zoals Beatrice de Graaf eens zei in een praatprogramma. De geschiedenis is ‘af’.
Het is zoals het is. Dan kun je zelf verschillende standpunten innemen naar keuze maar de feiten veranderen niet meer.
Nu zijn de feiten nog niet eens helder.

De Reiziger

Geschreven door Diana Gabaldon (1952) in 1991.
Een kort berichtje over dit dikke boek. Deel één van negen. En bijna allemaal met meer dan zevenhonderd pagina’s. Omdat in dit boek ook weer met tijdreizen wordt gespeeld heb ik het gelezen. Dat vind ik altijd leuk.
De serie, onder de naam 'Outlander' heb ik gekeken via Netflix en is een heerlijke spannende en romantische geschiedenis over Claire Beauchamp (Caitriona Balfe), getrouwd met Frank Randall, die in 1945 op hun uitgestelde huwelijksreis in de Hooglanden van Schotland zijn. Op een dag beland Claire ongewild via de stenen van Craigh na Dun in diezelfde Schotse Hooglanden van 1743.
Ze moet zich aanpassen, maar als 'healer' slaat ze geen gek figuur. Maar ja, als verpleegkundige werkte ze dan ook in de frontlinies van WO II; 1940-1945.


Er gebeurt natuurlijk van alles en ze trouwt daar min of meer gedwongen met James Fraser (Sam Heughan).
Dat is soms best lastig; je man leren gehoorzamen wanneer je al een heel eind op weg was op de ladder van de gelijkwaardigheid.
Ze gaan toch van elkaar houden en dat komt geloofwaardig over. Ze zijn heel goed gecast. Bij de eerste blik die ze met elkaar wisselen gebeurt het al. Ik heb zitten smullen.
Er zit meer chemie tussen hen dan bijvoorbeeld in de TV-serie ‘Poldark’ met Ross en Demelza naar de boeken van Winston Graham: de ‘Cornwall Saga’. Onder die titel heb ik ze tenminste in mijn boekenkast staan.
Een leuk weetje: er speelt ook een Nederlandse in mee: Lotte Verbeek in de rol van de 'heks' Geillis Duncan wat achteraf ook een tijdreiziger blijkt te zijn.

Maar wat doe je met de geschiedkundige wetenschap die je dan ook hebt in politieke zaken?
Kun je met jouw wetenschap de loop van de geschiedenis veranderen? Narigheid voorkomen zoals de slag bij Culloden die een eind maakte aan de cultuur van de Schotse Hooglanden?
Nee, je kunt als mens niet de geschiedenis veranderen maar wat wel een feit is, is dat je als menselijk wezen sowieso invloed uitoefent op de loop van de geschiedenis. Ook al is het in het piepklein. Daar komt Claire dan ook wel achter.
Belangrijk is dat je naar eer en geweten handelt. Kiezen voor wat goed is voor zover je dat natuurlijk kunt overzien.
Wij zijn God niet.

In ieder geval: ik heb alleen het eerste deel gelezen van deze serie en ik laat het daarbij. Het eerste seizoen van de serie vond ik ook het mooiste. Het Highland-Gaelic ligt prettig in het gehoor ook al verstond ik er niks van. Maar het woord 'Sassenach' zal ik niet meer vergeten.
Wat ik dan wel weer grappig vond bij het lezen van dit boek dat ik als vanzelf de Claire en Jamie uit de serie voor me zie en de beelden van wat in de serie Castle Leoch (Doune Castle bij Stirling) en Lallybroch (Midhope Castle) zijn.
Ook al probeerde ik dat te voorkomen en toch mijn eigen film in mijn hoofd te produceren; het mocht niet baten. De andere beelden drongen zich sterker op. Dus bij het boek heb ik net zoveel zitten smullen.
Gelukkig blijft de serie dicht bij het boek, of in mijn geval het boek bij de serie. Zelfs met zijn dialogen.
En niet onbelangrijk: het boek is minder bloederig.
Logisch.

Christenkunstenaar

Over christelijke kunst/christenkunst heb ik al vaker geschreven.
Hier en Hier

Nu stuitte ik op een Canadese kunstenaar die ik onder de aandacht wil brengen. Timothy Schmalz.
Hij maakt prachtige kunstwerken vanuit zijn christenzijn.
Schmalz heeft een eigen website om heerlijk te grasduinen en je kunt kleine replica’s kopen.

Hier één die mij juist in deze dagen aansprak.

Jezus alleen aan tafel met brood en wijn.
De zitplaatsen zijn vrij!!
Wie wil?

Heerschappij

Geschreven door Tom Holland (1968) in 2020. Ik las een digitale editie. Dikke boeken lees ik tegenwoordig voornamelijk digitaal. Dat is gemakkelijker in de tuinstoel en op bed.
Oorspronkelijke titel: ‘Dominion. The making of the Western Mind’.
Holland studeerde ‘vergelijkende literatuurwetenschappen’. Ik stel me zo voor dat je dan getraind wordt in het lijnen trekken in allerlei materie.
Dat doet hij dan ook in dit boek. Geïnteresseerd in de oudheid beschrijft hij hierin ‘hoe het christendom het Westen vormde’.
“Hoe kon een cultus die geïnspireerd is op de executie van een obscure misdadiger in een lang vervlogen keizerrijk zo’n transformerende en voortdurende invloed uitoefenen op de wereld?”
(En dan heeft Holland onze 'Passion' waarschijnlijk nog nooit gezien.)
Holland is niet gelovig, wel katholiek opgevoed en had een gelovige peettante Deborah.



Het leest gemakkelijk weg en het lijkt oppervlakkig door al die verschillende verhalen van personen maar dat is het niet. Uit ervaring weet ik dat je soms dagen bezig bent met dingen uit te zoeken die dan slechts één of twee regels in beslag nemen. Er staan uitgebreid verwijzingen en noten na elk hoofdstuk en achterin een flinke bibliografie.
De kracht van dit boek is, denk ik, dat het uitzoomt en zo de grote lijnen probeert te vangen, bijna van ‘de Westerse Cultuurgeschiedenis’; de serie colleges waar ik mee bezig ben. Maar dan op het Christendom gericht en dat mis ik in de collegereeks. We kunnen onze geschiedenis niet los zien van het christendom. Zo vult het elkaar wellicht mooi aan.
Holland begint na de inleiding in het Athene van 479 BC (voor Christus) Het rijk van Xerxes van Perzië en het eindigt zo’n beetje bij de ‘#MeToo’ beweging.
De grootste schokgolven, van die pakweg 2500 jaar, noemt hij :

1. De revolutie van Paulus (uit de Bijbel); de Messias was niet gekomen als legeraanvoerder, niet als overwinnaar van caesars, maar als slachtoffer.
Sinds Paulus is het christendom voor iedereen en iedereen is ook nog eens gelijkwaardig.
In Gal 3: 28 schrijft hij: 'Daarin is noch Jood noch Griek; daarin is noch dienstbare noch vrije; daarin is geen man en vrouw; want gij allen zijt een in Christus Jezus.'
De universele verklaring van de rechten van de mens vindt hierin haar wortels.
Maar verder zijn er altijd groeperingen geweest die dat niet zo serieus namen.
De meeste morele regels komen ook uit de Bijbel want de Romeinen keken niet zo krap en waren een hardvochtig volkje.

2. De revolutie in de elfde eeuw die het Latijnse christendom op zijn huidige koers zette o.l.v. paus Gregorius VII; de Gregoriaanse hervorming.
De drie belangrijkste punten waren:
1. de kerk moest losgemaakt worden uit de bezoedeling van de wereld met o.a. de investituurstrijd.
2. de kerk behoort een geestelijke leidersrol te vervullen binnen de samenleving.
3. De paus eiste het hoogste gezag op binnen de kerk en simonie (denk aan Simon de tovenaar uit Hand 8: het uit winstbejag verhandelen van geestelijke goederen of ambten) en nicolaïsme (het niet al te nauw nemen met het celibaat) werden verboden.
Geestelijk Centrum was de abdij van Cluny in Frankrijk.

3. De Reformatie van 1517. Lezende weg bij het gedeelte over Maarten Luther zat ik mij te realiseren dat Luther de Borgia paus enigszins heeft meegemaakt. In 1492 werd Alexander VI gekozen tot 1503 en in 1517 timmerde Luther zijn stellingen aan de kerkdeur in Wittenberg. Zo gaat het verhaal.
Op dat moment zelf was Leo X paus, de zoon van Lorenzo d ’Medici. (Il Magnifico) Hij was de bedenker van de ‘aflaten’. Bankierszoon he, dan heb je dat.
Een hele corrupte tijd binnen de pausenwereld. Dat heeft ongetwijfeld invloed gehad op Luther. De reformatie had ook zo z’n gevolgen. Allerlei stromingen ontstonden.
Ik heb het proberen bij te houden tijdens het lezen maar via Wiki is al een aardige lijst van kerkhistorische stromingen.

4. De revolutie die God vermoordde. Deze mondde uit in het Nationaal Socialisme van het Nazi Duitsland. En dat had Nietzsche al voorzien. Hij waarschuwde voor het verlies van het verschil in goed en kwaad, moraliteit zou nergens meer op gebaseerd kunnen worden.
Dit stond haaks op het christendom waarin juist de kracht niet blijkt uit de uitoefening van macht, maar in de bereidheid haar op te geven.
Iets wat Nietzsche trouwens verafschuwde.

Holland realiseert zich dat het christendom toch wel raar is maar dat het toch lijkt te ‘werken’.
“De stoutmoedigheid ervan – de stoutmoedigheid om in een verkrampt en verslagen lijk de glorie van de schepper van het universum te zien – verklaart duidelijker dan wat ook de vreemdheid van het christendom, en van de beschaving die eruit is voortgekomen.”
Maar hij beschrijft ook de dilemma’s van bijvoorbeeld de Hongaarse president Orban, die zijn grenzen dicht timmert. Vanuit de geschiedenis weet Orban dat hij het niet kan maken om zijn land weer te laten overspoelen door moslims. Van 1541 tot 1699 stond Hongarije onder het bewind van het Ottomaanse rijk.
Aan de andere kant Angela Merkel, als dochter van een dominee, die haar grenzen open zet om vluchtelingen een veilige plaats te bieden.
Wat is het meest christelijke?
Zelf moet ik daar ook vaak over denken. Ik vond Merkel geweldig met haar uitspraak: “Wir schaffen dass”. Ook al viel zo ongeveer iedereen over haar heen.
Voluit een christin die hier aan het woord was. Een moordwijf.
Tegelijkertijd besefte ik, en zij misschien ook wel, dat het onze ondergang zou kunnen worden.
Dat zal het ook wanneer ik juist in deze tijd naar Jezus kijk. Wanneer je je macht verliest wordt het een kruisweg die eindigt met de dood. Dat is kennelijk onze roeping. Echt Jezus volgen kost je je leven. Precies vijf en zeventig jaar geleden deed Bonhoeffer dat ook.

Maar dan…. weten we ook dat er op de één of andere manier die opstanding is.

‘Het zwakke der wereld heeft God uitverkoren, opdat Hij het sterke zou beschamen.’
Ook een tekst uit de Bijbel die in het boek voorkomt.
Voorin het boek o.a. teksten van Augustinus: 'Heb lief en doe wat je wilt' en van John Lennon: 'All you need is Love'.
Daar draait het om. Om die gevende liefde.

En passant geeft hij nog een uitleg over het, voor mij wonderlijke, woord ‘Bara’ in het eerste hoofdstuk van Genesis. In het eerste vers wordt het gebruikt en dan pas weer in het 21ste vers. Dat heeft mij altijd verbaasd.
Het was volgens Holland een reactie op de heidense verhalen die de ronde deden waarin de goden altijd draken en zeeslangen versloegen. De Joden vertelden met nadruk dat God ze niet versloeg, Hij máákte ze.

Pesach

Hij denkt aan al die vele malen
dat hij de Pesach vierde in 't gezin.
Het bitter en het zoete in de schalen,
de slavernij en 't nieuw begin.

Hij was het kind dat vragen stelde
van: 'Waarom alles anders deze nacht?'
Zijn vader die elk jaar 't verhaal vertelde
en wat van 't volk toen werd verwacht.

De wijn druipt van de tien plagen.
Het brood is hard en ongezuurd.
Wat kan een mens nog meer verdragen
als slavernij al eeuwen duurt?

Hij voelt de last van 't lam geslacht,
van bloed gestreken aan de post.
Hij ziet de bitterheid van wat Hem wacht,
het offer dat Hem pijn en liefde kost.

Hij heft de derde beker en de wijn
kleurt rood in 't lijden van de tijd.
Hij drinkt de beker leeg, moet deurpost zijn,
met bloed bestreken in de bange strijd.

Hij heeft Egypte nu verlaten.
De rode zee vraagt al zijn bloed.
Dan gaat hij eenzaam door de straten,
de laatste beker tegemoet.



Mw. D. Beijersbergen-Groot
Er staan meer gedichten van haar op gedichtensite.nl

Nag Hammadi III Codex II

Geheime boek van Johannes

Het boek stamt uit de eerste helft van de tweede eeuw. Argument daarvoor is dat kerkvader Iraeneus (140 -202) in zijn schrijfsels overeenkomsten vertoont met dit boek.
En werd gebruikt tot in de achtste eeuw. Ook niet onbelangrijk. Kerkvaders zijn er misschien door beïnvloed al begrijp ik nu de afkeer wel beter.
Deze Johannes is de discipel, de zoon van Zebedeus en broer van Jacobus. Wanneer hij in de tempel komt, komt er een Farizeeër genaamd Arimanios naar hem toe en hem naar Jezus vraagt. Jezus is inmiddels ten hemel gevaren dus Johannes zegt dat dan ook. Vervolgens beschuldigt Arimanios deze Nazoreër van bedrog waardoor Johannes helemaal vastloopt en zich terugtrekt in een bergachtige plaats. Daar krijgt hij visioenen over de organisatie in de eeuwigheid, de schepping, val en verlossing.
Hoe de organisatie in de Eeuwigheid in elkaar steekt is voor mij een wir-war van begrippen die rond tollen als derwisjen.
De eerste kracht die aan het Al voorafging was de Moederschoot, de glorie van Barbelo.


Maar er is een lek in de eeuwigheid. Ik moet meteen denken aan mijn Fata Morgana.
Het is veroorzaakt door Sophia. De Wijsheid.
In die Eeuwigheid zijn er behalve heel veel anderen en Barbelo (Protennoia) en Wijsheid (Sophia)ook de Intelligentie (Epinoia) en de Voorzienigheid (Pronoia).
Wat deed Sophia? Zij ‘ wilde een evenbeeld uit haarzelf voortbrengen zonder de instemming van de Geest.’
Deze voortbrenging is ‘Jaldabaoth’ of ‘Demiurg’. Deze ‘Hoofdarchont’, soms ook Samaël genoemd is de schepper van de wereld en brengt weer vele andere machten voort.
Hem worden ook de woorden in de mond gelegd die volgens het OT door JHWH worden gesproken: ‘Ik ben god en er is geen andere god dan ik’.
Zo zijn er wel meer uitspraken die in het OT van God zijn maar in dit geschrift van Jaldabaoth afkomstig.
Eigenlijk is er veel omgedraaid ten opzichte van de eerste hoofdstukken in de Bijbel.

Sophia krijgt berouw en krijgt een plaats boven haar zoon ‘totdat zij haar tekort had hersteld’.
Vervolgens een verhandeling hoe Adam wordt geschapen door alle engelen van Jaldabaoth bij elkaar. Allemaal een stukje. De hele anatomie komt langs.
Voor Eva wordt een deel van de kracht van Adam weggenomen; geen rib. Dat deel wordt gevormd naar de intelligentie; de Epinoia. Ik noem het maar even.
Adam en Eva worden door Jaldabaoth uit het paradijs gegooid juist omdat zij wilde eten van de boom van kennis van goed en kwaad. Zij werden daar door Christus toe aangezet om tot kennis te komen.
Jaldabaoth verwekt bij Eva twee zonen; Eloïm en Jahvé. De ene is rechtvaardig en de ander onrechtvaardig. Abel en Kain.
Dat vind ik dan wel weer interessant want in 1 Joh 3 : 12 staat ‘….Niet gelijk Kain, die uit de boze was en zijn broer doodsloeg’…..

Seth is volgens dit geschrift wel een zoon van Adam en Eva. En dan wordt het ook weer interessant. Even hiervan uitgaande; dan zouden de ‘de zonen gods’ uit Genesis 6 nazaten van Kain zijn en de dochters van de mensen nazaten van Seth.
De geesten van de mensendochters worden echter vervuld met duisternis.
Er is dus, als ik het goed begrijp, geen zondenval maar door de voortplantingsdrift die Jaldabaoth in Eva en/of Adam plantte wordt de duisternis ook voortgeplant.
Het laatste gedeelte gaat over verlossing. Jaldabaoth heeft spijt van wat hij geschapen heeft en besluit tot een zondvloed van duisternis.
Maar de ‘grootheid van de Voorzienigheid’ licht Noach in zodat hij en velen met hem zich kunnen verschuilen in een lichtwolk. Hier komt geen water over de hele wereld bij te pas.
De Verlosser (Jezus Christus) dringt verschillende keren de duisternis of chaos binnen maar dat zou de vernietiging van de mensen tot gevolg hebben daarom trekt hij zich steeds weer terug.
Ten slotte dringt hij de gevangenis van het lichaam binnen om de geest wakker te roepen met de woorden: 'Hij die hoort, laat hem opstaan uit zijn zware slaap.'

De Verlosser tegen Johannes:
'Ik heb dit alles voor jou met jou als luisteraar volbracht, en ik heb je alles gezegd opdat je het zou opschrijven en in het geheim zou doorgeven aan je geestverwanten, want dit is het geheimenis van het onwankelbare geslacht.'
Daarna nog het verbod om dit geschrift te ruilen tegen triviale dingen zoals voedsel of kleding.

Westerse Cultuur geschiedenis 1300 – 1500 IV a. Literatuur.

Deze keer op afstand en alleen van papier. Ja, dat is veel minder inspirerend.
Een reader vol met teksten. Eens kijken wat ik ervan kan maken.
La Divina Commedia van Dante Alighieri is vanzelfsprekend een belangrijk literair werk uit deze tijd met grote gevolgen in de kunstwereld en wat minder zichtbaar ook daarbuiten.
Onder andere Jeroen Bosch is er ongetwijfeld door beïnvloed en Salvador Dali heeft zich ook lekker kunnen uitleven.
Er is zelfs een aparte Wikisite die alle verwijzingen handig op een rij heeft staan.
Dit zijn dan de meest duidelijke. Heel veel schrijvers verwijzen in hun werk al dan niet subtiel naar dit meesterwerk.
Wat wel opvalt is dat het ‘Inferno’ het meest interessante wordt bevonden. Wat is dat toch in de mens? Dat houden van griezelen en narigheid.
Wanneer, in de evolutionaire ontwikkeling, heeft zich dat in ons brein genesteld? Want ik geloof niet dat ander primaten dat zo expliciet hebben.

Zelf heb ik de gehele Commedia in proza gelezen. Dit is een schilderij van Dali over Canto VII.
Ik denk dat het Pluto is die ter aarde stort. Heel klein zie je Dante en Vergilius staan.

Een kleine vergelijking in vertaalde poëzie en proza:

Canto IV
De diepe slaap werd in mijn hoofd gebroken
door ’n donderslag, een schok waarvan ik schrok
zoals een mens die met geweld gewekt wordt.
vertaling Rob Brouwer

Plotseling werd de diepe slaap, waardoor ik was bevangen, verbroken door een zware donderslag, met als gevolg dat ik een schok kreeg zoals iemand die met geweld wordt wakker geschud.
vertaling Frans van Dooren


De naam van Guillaume de Machault komt langs. Een Fransman, componist en dichter, die zijn rol speelde aan het Boheemse hof van hertog Jan van Luxemburg (de Blinde, die stierf bij Crécy) en later bij Karel V (de Wijze) van Frankrijk.
Hij was de eerste die een complete mis componeerde. De Messe de Nostre Dame.
Hij schreef ook een ballade met zijn tijdgenoot(?) Thomas Paien. Daar over kan ik echter niet zoveel vinden. Een Engelse dame heeft daar een hele studie van gemaakt en zij twijfelt ook aan het bestaan van Paien.
"I have to admit to having formerly doubted that Thomas Paien was a real person at all – his poem is full of pagan references and Thomas is a biblical twin, so I imagined Machaut was simply joking."

Maar ik kom daar niet echt uit. Dus voor de liefhebbers deze link" om na te slaan. Ook Jean Froissart, de dichter en kroniek schrijver, die ik weer tegenkwam bij Tuchman wordt met hem/hen (?) vergeleken.

Petrarca is weer een bekendere naam.
Een Italiaanse dichter en schrijver en vriend van Boccaccio. Deze laatste staat weer in de belangstelling omdat hij tijdens de pest van 1348 het boek ‘Decamerone’ schreef.
Een groep vrienden die zich terugtrekt in een villa buiten Rome en elkaar verhalen gaan vertellen. Omdat ik ‘de pest’ van Camus en ‘de stad der blinden’ van Saramago al had gelezen ben ik hier eens in begonnen, maar al die losse verhalen…..ik vond ze niet bijster interessant.
Dus ik heb hem niet uitgelezen. Misschien als ik me nóg meer verveel...
Beide heren hadden zo hun grote liefde die bezongen moest worden. Petrarca zijn Laura en Boccaccio zijn Fiammetta.
Petrarca werd onder ander bekend om zijn Canzoniere. Een reeks van gedichten waaronder 317 sonnetten, gericht aan zijn Laura.
Een voorbeeld, waarbij ik moet zeggen dat ik het vertalen van zoiets echt heel knap vind:

Bij ’t eerste stapje van haar blanke voet
zedig gezet in de bedauwde weide,
lijkt mij haar voetspoor groeikracht te verspreiden
die alle bloemen nieuw ontluiken doet.

Amor, die slechts het ridderlijk gemoed
verstrikt en daaraan slechte zijn kracht wil wijden
laat nu zo’n warmte uit haar ogen glijden
dat ik niet taal naar enig ander goed.

Altijd komt met haar tred en milde blik
waarmee haar tedere spraak harmonieert
haar loom, schroomvallig handelen overeen.

Aan die vier vonken, en die niet alleen
ontbrandt het vuur dat levend mij verteert:
een nachtvogel in ’t volle licht ben ik.

En van Hollandse bodem het Egidiuslied waarvan de auteur onbekend is. Het is een klaaglied; een elegie.


Het is toch wel gemakkelijker wanneer een docent allerlei dingen al heeft uitgezocht en ons dat dan vertelt.
Scheelt veel tijd. *grinnik*
Het bovenstaande is mijn eigen interpretatie vanaf het papier. De docent kan hier op geen enkele manier op worden aangekeken.