Gelijk of gelijkwaardig

Een column uit het boek 'je mag zeggen wat je denkt als je maar hetzelfde denkt als iedereen' van Andreas Kinneging.

Het lag in het vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Heel plezierig wanneer de eigenaars vrienden zijn en helemaal achterin de tuin - met zicht op zee- een soort van meditatief hoekje hebben aangelegd. Aan drie kanten is dit plekje omzoomd met prachtig bloeiende Oleanders. Omdat ik vaak vroeg wakker ben heb ik me daar een aantal keren terug getrokken om te lezen. Ik werd nieuwsgierig naar dit boek en verslikte me meteen in zijn eerste column.

Ik heb deze column met de titel ' gelijk of gelijkwaardig' in dit boek drie keer moeten lezen om het goed te begrijpen. 

Zijn conclusie over dit - ook voor mij interessante onderwerp - is dat mensen niet gelijk en niet gelijkwaardig zijn.

Dat verraste me nogal.

Even kort: appels en peren kun je niet met elkaar vergelijken. Oké,  daar kan ik in meekomen.  Maar appels onderling kun je wél met elkaar vergelijken volgens Kinneging en dan is zijn conclusie dat er verschil in kwaliteit is. Er zijn goede en slechte appels. Ongelijk in waarde. 

Doortrekkend: mensen zijn verschillend, ondanks hun overeenkomsten dus ongelijk en er zijn goede en slechte mensen. Ze zijn dus ook niet gelijkwaardig.

Dan gaat het wringen bij mij.  Kun je de woorden gelijk en gelijkwaardig eigenlijk wel op deze manier naast elkaar gebruiken? Gelijk gaat over overeenkomstigheid maar bij gelijkwaardig heb je het over de moraal.

Wat is goed en wat is slecht met betrekking tot mensen? Ja, Jezus was beter dan Stalin of Hitler maar zo kun je op voorhand niet met elkaar omgaan.

In theorie en vanuit God gezien heeft hij wellicht gelijk maar zelfs als een met vinkjes beladen autochtone, gestudeerde, blanke heteroman is hij geen God en moet hij al zijn naasten als gelijk van waarde tegemoet treden.

Dan pas ben je een waardig mens. 

De banaliteit van het kwaad

In de Trouw van afgelopen week een interessant stuk over het gedachtengoed van Hannah Arendt. Verschillende van haar boeken heb ik gelezen tijdens modules filosofie. Het is een dame die niet gemakkelijke te volgen is. Vind ik.

In het artikel wordt gesteld dat Arendt door Eichmann in de maling is genomen tijdens de rechtszaken.
Eichmann was volgens velen een berekenende moordmachine terwijl Hannah in hem een nauwgezette ambtenaar zag.

Dat beeld van Arendt zou moeten worden bijgesteld volgens René ten Bos.
Dat moeten filosofen onderling verder maar uitzoeken. Mij gaat het meer om het beeld wat Arendt neerzette.
Het beeld dat het kwaad zo ongemerkt kan binnensluipen. Nou ja, ongemerkt.

Ik moest tijdens het lezen van dat artikel denken aan de toeslagenaffaire.
Komt dat in principe niet overeen met de idee van Hannah Arendt?
Mensen bij de belastingdienst ontwikkelen een geweldig idee om fraudeurs op te sporen – waarom niet gezocht via nationaliteiten en achternamen – en voeren dat nauwgezet uit.
Wanneer het blijkt te werken is er enthousiasme alom. Dat er institutioneel racisme aan ten grondslag ligt zoals nu erkent wordt, had men kennelijk niet in de gaten. Dat de gevolgen zo desastreus waren ook niet. Ik heb schrijnende verhalen gelezen.

Kwaad en racisme zit in ons allemaal, laten we dat nu maar gewoon erkennen. We zijn er echter niet genoeg alert op. Sommigen worden in situaties gemanoeuvreerd dat er gekozen moet worden om er wel of niet aan mee te doen. Dat kan lastig zijn wanneer de omgeving niet meewerkt.

Volgens Arendt heeft het kwaad geen diepgang. Wanneer mensen zouden nadenken zouden ze geen kwaad meer doen. Zoiets als Socrates ook al beweerde: kwaad komt voort uit onwetendheid.
René ten Bos bestrijdt dat: mensen kunnen nadenkend heel wat kwaad aanrichten.
Ik denk dat ze allebei gelijk hebben.
Er gebeurt kwaad uit onnadenkendheid zoals ik vermoed dat het bij de toeslagenaffaire gebeurde. Dan is het banaal, maar er gebeurt ook heel geraffineerd denkend kwaad.
Wie ziet het verschil?
Mensen zijn heel goed in staat om anderen zand in de ogen te strooien. Mogelijk was Eichmann zo iemand. Het kan ook zijn dat hij een, wat we nu zouden noemen, autistische ambtenaar was die vol plichtsbesef zijn taak tot een goed einde meende te moeten brengen.

De zwarte koningin

 

Geschreven door Catharina Botermans en vers van de pers.
Een historische roman over Catharina de Medici. 

Een fascinerende vrouw die altijd duisterder werd weggezet dan ze waarschijnlijk was ook al had ze wel degelijk bloed aan haar handen.
Over  Catharina de Medici las ik het boek van Matteo Strukul en heel lang geleden een boek van Jean Plaidy: 'het leven van Catharina de Medici'.

Botermans schrijft via de ogen van een fictieve Italiaanse hofdame. Op zich geen slecht idee en ik begrijp ook dat een historische roman schrijven, heel veel zoek- en denkwerk vereist; toch vond ik dit boek het minste van de drie die ik over Catharina de Medici heb gelezen.
De schrijfster slaagde er bij mij niet in om me mee te nemen naar de sfeer van het Parijs van toen. De dialogen zijn naar mijn bescheiden mening te ‘dezen tijds’.

Fiora is een meisje wat met haar vader en moeder verhuist naar het Franse hof. Haar vader is bibliothecaris en wordt in dienst genomen door de koningin.
Ze wordt vertrouwelinge van de koninginmoeder en deze weet haar zo te manipuleren dat ze van alles voor haar doet met de nodige gevolgen.
Ze wordt verliefd op de gezel van kunstschilder Clouet, die het beroemde schilderij van de koninginmoeder heeft geschilderd maar moet van Catharina ook banden aanknopen met één van de ‘mignons’, de ‘inner circle’ van haar zoon Henri, de koning om te kunnen spioneren. Het wordt allemaal gecompliceerd.
Fiora heeft hulp van Guillaume, de nar en van Pépé, een aapje.

Het boek begint met de dood van Catharina de Medici in het kasteel van Blois en gaat dan terug in een grote flash back. In het kasteel van Blois zijn we vorig jaar geweest en dat maakte het wel weer beeldend.
Ook het kasteel van Chambord komt langs in het boek met afspraakjes op het dak. Dat kan gemakkelijk: er zijn zeer veel verstopplekjes tussen de schoorstenen en uitbouwsels.

De grote vraag komt naar voren of Catharina nu echt verantwoordelijk kan worden gehouden voor de Bartholomeusnacht in 1572. En wat ik ook in andere publicaties ben tegengekomen is dat Catharina vooral op zoek was naar balans in het koninkrijk. Dat liep echter niet zoals ze had gepland.

Ach, de dingen gaan zoals ze gaan en achteraf is het altijd gemakkelijk praten. Catharina zocht het beste voor haar enige overgebleven zoon als koning van Frankrijk. Welke moeder zou dat niet doen?

Of dit het originele schilderij van Clouet is weet ik niet.                                

De slaapkamer van Catharina in het kasteel van Blois. Speciaal behang zit er nog met een verstrengelde C en H.