Hermafrodiet

 

De dichter, een hermafrodiet.
Hij wekt het gedicht bij de muze
en muze, dat is de diffuse
verbinding van hem en het lied.

Hijzelf brengt het voort als een vrouw,
hij kent de verrukking der lenden,
hartslagverdubbeling en de
uitputting straks, moederlauw.

Hij kent ook bij nieuwe maan
de onrust van vruchtloze stonden,
wanneer wat geen vorm had gevonden
zijn weg zoekt bij hem vandaan.

Hij kent alleen niet het geluk
van het leven in zich te bevatten,
dat is hem onthouden. Dat, en
het liefhebben uit één stuk.

Guillaume van der Graft (1920 – 2010)

 

Hij schreef dit gedicht in 1948. De tijd (denk ik ) dat men er nog van overtuigd was dat interseksualiteit behoorde tot de mythische verhalen.
Zie het verhaal van Ovidius in boek IV van de ‘Metamorphosen’:
De zoon van Hermes en Aphrodite gaat zwemmen in een vijver maar wordt omstrengeld door de nimf Salmacis en zij vergroeien samen tot één persoon.

Hugo de Groot schrijft in zijn tijd (1583 – 1645):

‘Geboren menschen zijn mannen oft wijven: want diemen man-wijven noemt, werden aen d'een ofte d'ander zijde gereeckent, nae den aerd die in haer overtreft.’

In onze tijd raak ik het spoor een beetje bijster met al die verschillen.

De Hermafrodiet op de foto zagen we in het Uffizi museum. Een Romeinse kopie van een Grieks bronzen origineel. Verder liggen er, voor zover ik weet, kopieën in het Louvre en in St. Petersburg.

Dat van der Graft/Barnard teruggrijpt naar het beeld van een hermafrodiet, wat het dubbele gevoel weergeeft bij het produceren van een gedicht begrijp ik dan weer.

 

 

 

Dordt zoals je Dordt niet kende

Ondertitel: het aanbod van genade in de Dordtse leerregels.
Dit jaar geschreven door Gert van den Brink naar aanleiding van de discussie over 'het Evangelie zonder kleine lettertjes'.

In dit boekje legt hij de Dordtse leerregels nog eens uit. Dat is wel nodig omdat er maar weinig zijn die weten wat er in staat en wat de bedoeling was van die regels.
Er wordt ook ongegeneerd tegenin gepreekt.
Hoewel deze dominee niet tot mijn kerkverband behoort is hij ook filosoof en dat maakt dat ik zeer geïnteresseerd ben in zijn pennenvruchten.

Die oude geschriften zijn ontstaan in roerige, godsdienstige tijden en zijn dan ook ergens tégen gericht.
In dit geval de theologie van Jacobus Arminius. De Remonstranten leerden vanalles en daartegen richtte deze leerregels zich maar dat niet alleen; het is ook een geschrift wat vóór de Gereformeerde leer geformuleerd is.
Daarbij is het niet zo dat het in beton gegoten regels zijn maar meer ‘piketpaaltjes’ (p 48) want niet iedereen op die synode was het met elkaar eens. Er moest rekening worden gehouden met verschillen in denken. Dus er werd uiterst voorzichtig geformuleerd.

Wat mij opviel:
Van den Brink is voorstander van de vrije wil. Dat verbaasde me. Want in de Nederlandse Geloofsbelijdenis art 14 staat toch duidelijk:

‘Daarom verwerpen wij al wat men hiertegen leert van den vrijen wil des mensen, aangezien de mens niet dan een slaaf der zonde is, en geen ding kan aannemen, zo het hem uit den hemel niet gegeven zij, Joh. 3:27.’

En in de Dordtse regels zelf:  H 3 art 3  lees ik: ‘Verwerping van de dwaling: De vrije wil is door de zondeval niet aangetast’

Een ander punt:
van den Brink noemt ook dat predestinatie van personen niet altijd te maken heeft met een functie. Hij noemt Rom 9 (p 85)
Nee, niet altijd maar bijna altijd wèl. Want of dat in Rom 9 ook zo bedoeld wordt blijft voor mij  de vraag. Om dan die predestinatie zo’n grote rol toe te dichten is naar mijn bescheiden mening dan ook on- Bijbels. Wij hebben er platweg gezegd geen moer mee te maken.
We hebben de opdracht om gehoor te geven aan het Evangelie.
Dat is ook wat van den Brink iedere keer benadrukt. De hoofdvraag van het boek is ‘wat is Gods intentie met het Evangelie’. (p 158)
Wel; om ons het geloof te geven. Niet meer en niet minder.

Nog een punt:
Predestinatie en determinisme waar ik geen probleem mee heb maar van den Brink wel. Hij, of beter gezegd, de christelijke theologie (volgens hem) lost dat op door te stellen dat Gods eeuwigheid een eeuwig heden is. (p 89)
De besluiten van God in de eeuwigheid gaan gebeuren in de tijd. Die moeten nog worden uitgevoerd. Dus het idee gaat vooraf aan het kunstwerk. (p 89)
Gods besluiten zijn niet definitief maar prae-finitief.
De mens blijft auteur van zijn eigen daden en die menselijke component mogen we niet verwijderen want dan zou God de enige oorzaak van alles zijn – wat volgens mij zo is -; ook de auteur van de zonde en zouden wij in een systeem gevangen zitten. (p 92)
  
Ik vond het in eerste instantie prachtig filosofisch gevonden.
En misschien heeft hij gelijk en ik niet maar dan nog: wanneer God Alwetend is en alles overziet dan weet hij wat er gaat gebeuren; wie er gaat geloven en wie niet en dan zal Hij voor de gelovigen alles laten meewerken ten goede.

Het is een interessant boekje wanneer je de problematiek serieus neemt.

  

Florence/Firenze

Nog steeds nagenietend van de vakantie zit ik mijzelf af te vragen wat nu voor mij het hoogtepunt was van de vakantie. Zonder de kathedralen van Metz, met z’n glazen van Chagall en die van Toul met z’n kloostergang tekort te doen (de kathedraal van Nancy was gesloten) waren het toch onze bezoeken aan Florence.

Een week op een camping ‘ Il Poggetto’ met bus verbinding naar het centrum was heerlijk.
Van die week zijn we drie dagen naar Florence geweest om bijna alles op ons gemak te bekijken.
Helaas niet alles; ik wil nog een keer.
Het was ook zo warm!
Het prettige van deze tijd is dat je per smartphone je tijden in de musea kunt reserveren; dus geen lange rijen in de bloedhete zon. Behalve bij de Duomo waar ik dus bijna van mijn graatje ging.

Het meest indrukwekkend vond ik deze ‘Cattedrale di Santa Maria del Fiore’ of kortweg de Duomo.
Van buiten prachtig in wit, roze en groen marmer zoals verschillende beroemde bouwwerken in Florence en van binnen heel eenvoudig maar met dat mooie beschilderde plafond in de koepel.
O.a. geschilderd door Giorgio Vasari in opdracht van Cosimo I d’ Medici.

Wanneer je de fresco’s ziet op het plafond van de Duomo van 'het laatste oordeel' zie je ook meteen overeenkomsten met Michelangelo uit de Sixtijnse kapel in Rome. Ze waren vrienden dus ze hebben elkaar beïnvloed.
In gedachten zag ik Vasari hangen in zijn ligstoel om te kunnen schilderen. In het grote werk kun je nog kale plekken zien waar waarschijnlijk een palen constructie heeft gezeten om te kunnen schilderen.

Helaas stierf Vasari voor het werk af was en Zuccari heeft het verder af gemaakt. Ik vraag me af of het de ‘binnenste’ ring is, die door Zuccari is geschilderd. Die ziet er toch iets anders uit dan de rest.

Ook moest ik denken aan Dante Alighieri, die je in de stad ook vaker tegen komt, met zijn hellekringen. De grootste ring is in dit fresco dan de hellekring.
Maar ik kan er weinig feitelijks over vinden, helaas. En na een paar uur studeren op mijn foto kom ik ook niet echt ver in het duiden ván.
Het is een enorme indrukwekkende koepel van ruim vijfenveertig meter breed die zichzelf in bedwang houdt. Fascinerend. Zeker voor die tijd.
Dan is het ook prettig wanneer je een camera hebt met een draaibaar LCD scherm. Al is het ‘ondersteboven’ wel even zoeken, je krijgt niet zo’n stijve nek.
Dat onder die koepel een Medici (Giuliano in 1478 met Pasen) is vermoord tijdens een eucharistie.....
Nee, trappen hebben we niet beklommen. De Campanile van Giotto hebben we gelaten voor wat ie was. En het is nog even wachten op een lift, denk ik zo. /ironie

Er was veel meer moois in die stad. Palazzo Pitti, in opdracht gebouwd voor Lucca Pitti, een bankier. Later overgenomen door de Medici’s en wat nu museum is.

Galleria degli Uffizi: architect was Vasari en was het kantoorgebouw van de de Medici’s. Nu is de bovenste verdieping museum met vele bekende werken.
Het leuke aan de buitenkant vond ik de standbeelden met al die beroemde figuren. Verder is het een groot grijs gebouw.

De kerk van Santa Croce, waar Michelangelo is begraven  en er meerdere grafmonumenten zijn van bekenden. (Machivelli, Rossini, Vasari zelf, Gallileo Galilei) Veel schilderingen daar van Giotto en een crucifix van Cimabue.

Daarachter de Pazzi kapel. Archtect: Brunelleschi, die van de koepel van de Duomo.
Ponte Vecchio met z’n juweliers en niet te vergeten de warme klim naar Piazzale Michelangelo met alweer een kopie van David en dat mooie uitzicht over de hele stad.

Onvergetelijk als ik tenminste niet dement word.
En de vele foto's komen wel weer eens van pas.

 

Joséphine

Geschreven door Kate Williams (1974) in 2013.
Ze is een Engelse historica en doet nogal wat voor TV.
Dit boek is een verhaal over het leven van Josephine de Beauharnais (1763), vrouw van Napoleon.
Over Napoleon zijn natuurlijk al legio boeken geschreven en die gaan waarschijnlijk allemaal over zijn veldslagen en zijn briljante strategische inzichten.
Maar….achter elke belangrijke man staat een sterke vrouw anders wordt die man niet belangrijk. In dit geval is dat Josephine.

Geboren als de creoolse Marie-Josèph- Rose de Tascher  de la Pagerie, kort gezegd: Yeyette. Een suikerriet- plantagehouders- dochter op Martinique wat onder de Franse Antillen valt in het Caribische gebied, met een onbezorgde jeugd.
Maar overal komt een eind aan en na veel gedoe trouwt ze op zestienjarige leeftijd met Alexandre de Beauharnais, ook geboren op Martinique maar sinds zijn vijfde al woonachtig in Parijs.
Met toezeggingen van bruidsschatten, die helaas bij toezeggingen bleven gingen ze wonen in Parijs.
Josephine echter, nauwelijks geletterd, paste daar helemaal niet ondanks pogingen van Alexandre om daar verandering in aan te brengen.
Hij kreeg al snel genoeg van haar en vertrok naar zijn regiment.
Toch raakte ze zwanger en kreeg in 1781 een zoon: Eugene. Later, in 1783, kwam daar een dochter bij: Hortense.
Omdat Josephine er meestal alleen voor stond, geldzorgen had stopte ze met brieven schrijven aan Alexandre, wat hij haar hoogst kwalijk nam en redenen zocht om te kunnen scheiden. Die vond hij natuurlijk in zogenaamd overspelig gedrag en Josephine vertrok naar een klooster. Later werd ze door de rechtbank in het gelijk gesteld.
Het was een chique klooster waar Josephine heel veel leerde over omgangsvormen, verzorging en mode.

Daarna trok ze in bij haar tante, die met haar minnaar, een markies, in Fontainebleau woonde. Daar leerde ze omgaan met de aristocratie en door haar aantrekkelijkheid als maîtresse, met geldschieters.
Ze maakte de 'affaire du collier' mee wat indirect een aanleiding was voor de Franse Revolutie en
belande, omdat ze inmiddels tot de aristocratie behoorde in de cel ook al was ze tijdens de eigenlijke Revolutie op Martinique.

Voor Josephine precies op tijd ging Robespierre’s kop eraf en kwam ze vrij op voorspraak van Jean Lambert Tallien.  (die samen met Paul Barras en Louis Marie Stanislas Fréron Robespierre ten val brachten)
Ze was inmiddels weduwe want Alexandre werd geguillotineerd en meer dood dan levend. 
Maar ze hervond zichzelf en werd langzamerhand een bekende society figuur. Als slachtoffer van de Terreur ben je dan in het voordeel.
In de gevangenis was ze bevriend geraakt met Theresa Tallien en werd één van de 'Merveilleuses'.
Johan op de Beeck noemt dat ook ergens in zijn boek.

Het was gewoon weer een kliekje die elkaar allemaal hielpen en de hand boven het hoofd hielden. Josephine werd maîtresse van Barras en Barras speelde weer een belangrijke rol in de carrière van Napoleon.

Zo rolde het balletje en ontmoetten die twee elkaar.
En ze leefden nog lang en gelukkig…..
Nou, niet echt.
Napoleon hield op zijn manier echt van Josephine maar zij kon hem geen troonopvolger schenken. Dat moest wel gebeuren in het belang van Frankrijk.
In 1809 zijn ze gescheiden.

Waarom weten we zoveel over die twee?
Ze waren vlijtige brievenschrijvers al was Napoleon wat actiever dan Josephine. Die brieven zijn voor een groot deel bewaard gebleven.
 
Op schilderijen zie je Josephine altijd met haar mond dicht. Ze had een slecht gebit vanwege het snoepen van suikerriet in haar jonge jaren volgens de schrijver.
Wat ik ook zo fascinerend vind:
Marie Antoinette had een gat in haar hand (zeggen ze) maar Josephine spande toch de kroon.
Marie Antoinette had haar ‘Petit Trianon’ en dat was werkelijk petit wanneer ik zo de beschrijvingen lees van het kasteel van Malmaison van Josephine en Napoleon.

Hoe is het mogelijk dat dat allemaal geaccepteerd werd na zo’n revolutie? Dat iemand als Napoleon, die zich ontwikkelde tot potentaat daarvoor de kans kreeg.

Mensen blijven toch wonderlijke wezens.
Maar het is een boeiend boek.

 

Italiaanse herinneringen

 

Na de Franse herinneringen nu de Italiaanse.

Onze eerste herinneringen waren niet geweldig. Vanuit een bewolkt Schoorl en dreigende regen met twee kleine kinderen met tent in één keer door, via Oostenrijk, naar Bolzano. Naar het Lago di Caldaro.
Alles was wennen: de taal, de warmte, de verplichte siësta’s. Daar heb ik verder geen slechte herinneringen aan.

Een volgende keer gingen we naar Toscane. Op een camping in Marina die Massa kregen we een plek toegewezen waar kennelijk een type Romafamilie recht op meende te hebben en ons uit onze slaap hield en wachtte tot we zouden vertrekken.
Nu, dat deden we snel. Ik begrijp nog steeds niet waarom wij die plek toegewezen hebben gekregen.
Panne met de auto en een garage die ons niet wilde helpen omdat het siësta tijd was en we maar moesten zien hoe we in dat loeihete industriegebied onze tijd doorbrachten met drie kleine kinderen.
Later een oude pompbediende die ons onder dreigende blikken nieuwe ruitenwissers en nieuwe banden probeerden aan te smeren.
Een parkeerwachter in Venetië die ons een plek wees bleek ook al niet betrouwbaar en werd door de carabinieri gesommeerd zijn activiteiten te stoppen.
Gelukkig verliep die dag verder prettig en natuurlijk hebben we een gondelreisje gemaakt tegen woekerprijzen. Herinneringen zijn tenslotte waardevoller dan die pegels.
Nee, voor ons was het een maffialand.

Later is dat wel veranderd. De camping bij Livorno waar we s ’avonds tegen sluitingstijd aankwamen en we even vriendelijk nog een plekje kregen.
S ’morgens zagen we mensen met kinderen, beladen met strandspullen voorbij komen. We zijn ze, nieuwsgierig als we waren, gevolgd en wat bleek: het was een camping aan het strand met een eigen bewaakt stukje. We lieten tijdens de siësta en s ‘avonds gewoon onze spullen op het strand liggen. Niemand die ze meenam.
We hebben er een heerlijke vakantie gehad ondanks het vele stof, met bezoeken aan Florence, Siena, Pisa en Carrara.
Ook zoiets wonderlijks wanneer je over zo’n marmerberg loopt. Het Carrara marmer is wereldberoemd maar daar is het niets bijzonders wanneer het zo onder je schoenen knarst.
We hebben toch maar wat brokken mee genomen naar huis.

Nog weer later een keer naar Rome met vier kinderen. Ik had een camping gezocht in Ladispoli met een treinstation zodat we gemakkelijk Rome in konden. Maar mijnheer Cathy vond dat maar gedoe en reed met auto en ons Rome in; de borden ‘Centro’ volgend.
Vlakbij de muren van Vaticaanstad was een vrij parkeerplekje waar we dankbaar gebruik van maakte.
Onze jongste was toen vijf jaar en was onder de indruk van het St Pietersplein en met een grote zucht waar verlangen uitsprak zei hij: ‘wat kun je hier lekker skeeleren!’
Helaas was ik niet kuis genoeg gekleed om de St Pieter in te gaan en hebben de oudste twee de filmcamera daarbinnen flink rondgedraaid.
Rome uit en terug naar de camping was een ander verhaal in die tijd. We kwamen er maar niet uit ondanks mijn vragen in het Italiaans die ik nog snel van een Teleac cursus had opgeslagen. De vragen stellen ging wel maar die antwoorden hè….in dat snelle Italiaans.
We hadden zo ongeveer alle buitenwijken van Rome gezien toen we hebben besloten om als Indianen op de zon te gaan rijden. Die stond al aardig westelijk en Ladispoli lag in het westen dusss…….en jawel, dat lukte. Pffft.

Zonder kinderen zijn we nog een paar keer in Rome geweest en heb ik de St Pieter met eigen ogen bekeken.
Vier jaar geleden naar Ravenna en nu een week van onze vakantiemaand naar Florence. Vlakbij onze belommerde camping was een bushalte en kwamen we gemakkelijk en zonder stress in de stad.
In juni heb je het voordeel dat overal de geur van de bloeiende Toscaanse jasmijn hangt waarmee je zelfs in slaap valt. Hoe heerlijk wil je het hebben in je tentje dat s ‘avonds weer zo gemakkelijk afkoelt? Want warm was het weer.

Ook al staat er nog het één en ander op mijn verlanglijstje voor Italië zoals Sicilië, Sardinië, de Amalfikust en de ‘hiel’ van de laars; toch vinden we Frankrijk als vakantieland prettiger. Wellicht omdat we er veel vaker zijn geweest en het dus vertrouwder is geworden. De snelwegen zijn al aangenamer. In Italië zijn er hele stukken met een hoge vangrail waardoor je net niets ziet van de omgeving.
Ach, wie weet waar de toekomst ons nog brengt. En zo niet……dan hebben we vele goede herinneringen en wie van zijn/haar herinneringen weet te genieten leeft dubbel.




 

De Franse revolutie dl 2

Het tweede deel over de Franse Revolutie, geschreven door Johan op de Beeck. Vorig jaar las ik het eerste deel en gelukkig pikte ik de draad moeiteloos weer op. In dit tweede deel gaat François Robert verder met zijn verhaal.

De ondertitel is nu: van Robespierre tot Napoleon. Dat betekent grotendeels de neergang van de revolutie. Wat mij opviel was de totale chaos waarin de revolutie belandde.

Iedereen raakte het oneens met iedereen;  er ontstonden allerlei subgroepen die elkaar weer bevochten. Bij de sansculotten moest ik denken aan onze boeren. Ze willen meeregeren maar weten ze iets van het algemeen belang en van politieke spelletjes? De conpiracy theorieën waren niet van de lucht en maakte iedereen verdacht. En verdachten......belanden onder de guillotine. 

Zo gingen Danton en Desmoulins met zijn vrouw omdat ze het niet langer eens waren met de terreurwetten van Robespierre. Het zal je vriend maar wezen die zijn handtekening zet onder jouw doodvonnis. Ik denk dat de beste man in deze tijd een stickertje zou krijgen; iets van hoog functionerend autisme of zo. Hij acteerde natuurlijk niet alleen. Saint Just hielp een handje om allerlei politieke verantwoordelijkheden om te zetten in strafbare misdaden met het beruchte gevolg. Alle zaken en activiteiten kun je positief of negatief benaderen. Net hoe je pet staat. 

Ook vrouwen ontkwamen niet aan het flitsende mes, alleen al vanwege hun intellect wat bedreigend scheen te zijn: Olympe de Gouge, Madame Roland en Lucile Desmoulins en natuurlijk Marie Antoinette zijn de meest bekende.

Robespierre was geen ongelovige maar wanneer religieuze redenen ingeroepen worden om andere meningen te verbieden heeft dat  niets met God te maken maar met eigenbelang. Zo streed hij ook voor godsdienstvrijheid maar dan wel in de vorm die hij dicteerde. Het ontaarde langzamerhand in een totalitair regime. 
Nadat hij ten val was gebracht werd het Directoire in het leven geroepen; een bestuur van vijf mannen waarvan er elk jaar een werd 'vervangen'.

Intussen was in het zuiden van Frankrijk een jonge generaal bezig met zijn carrière. Zijn overwinning in Toulon (1793) op de royalisten, herinnerd door Barras zou het keerpunt worden van de geschiedenis. Zijn naam: Napoleon Bonaparte. Op 23 december 1799 eindigde de Franse Revolutie. 'Citoyens, la révolution est fixee aux principes qui l'ont commencée. Elle est finie.'

De opnieuw bedachte kalender begon in 1792 maar werd in 1805 definitief weer afgeschaft. 
Jammer dat Op de Beeck nergens iets schrijft over Josephine de Beauharnais. Ze wordt w el genoemd maar krijgt verder geen aandacht terwijl in het Louvre toch een gigantisch werk van Jacques- Louis David hangt van het spektakel.
Ook Jean Baptiste Bernadotte wordt wel genoemd. Dat gaf herkenning want ik heb ooit het boek van Annemarie Selinko gelezen: 'Desiree'. Desiree Clary was de eerste verloofde van Napoleon en is later met deze Bernadotte getrouwd en koningin geworden van Zweden en Noorwegen. 

Ergens schrijft Op de Beeck bij monde van François Robert dat de revolutie heeft gezorgd voor een democratisering van justitie. Hoe dat kan met behulp van de guillotine is voor mij wel raadselachtig. 

Robert heeft een respectabele leeftijd bereikt na Bonapartist te zijn geworden. Politiek gezien geen hoogvlieger en na in zaken te zijn gegaan, ook geen echte zakenman. In 1826 stierf hij, inmiddels gescheiden, in zijn winkel. Zijn portret hangt in Versailles, naast dat van Danton dus hij heeft wel iets betekend. 

Vakantievreugde

Na ruim een week alweer op pad met ons tentje even een resumé. 

Het leven valt niet mee voor een echte kampeerder die op leeftijd begint te komen.Het duurt minstens een week om verlost te raken van alle spierpijnen die mij teisteren wanneer ik me s' morgens als een homo sapiens probeer op te richten van mijn luchtbed in ons driepersoonstentje.

Driepersoons is omdat je dan wat meer ruimte hebt voor je spullen en - niet onbelangrijk- om in het midden rechtop te kunnen staan. Dat is wat handiger dan alleen zittend te kunnen verkleden. 

De kampeerdersomgeving is zo anders geworden de afgelopen jaren. We staan nu met ons nietige driepersoons tentje tussen grote caravans en campers.

Gisteravond liep er een echtpaar langs toen wij ons eten zaten te bereiden op een gastank met wokpan en hoorde ik de opmerking: 'kijk, echte kampeerders'. We zijn een bezienswaardigheid geworden. Iets uit de oudheid.

Toch vinden wij het nog steeds de meest prettige manier van vakantie houden die ons ultieme vrijheid biedt. Als de spijsverteringen niet al te ontregeld raken tenminste.

We reserveren nooit iets maar trekken ons plan naar aanleiding van wat we willen zien en de bijbehorende weerberichten. Zonodig rijden we de route achterstevoren.

Wat snelheid betreft van 'installeren ' en weer opbreken zijn we net zo snel, misschien wel sneller dan zelfs een camper. Dan heb ik het niet over even een nachtje ergens staan want dan kost het ons meer tijd.Verplaatsen met alleen een personenauto is gewoon sneller en gemakkelijk.

Een ander punt is de manier om de omgeving te gaan bekijken. Dat wil je niet met een camper. Er zijn al verschillende straten met een verbodsbepalingen voor die vehikels. Dus moeten dan de e-bikes uit de ' garage' van de camper of van de caravan worden getrokken.

Die worden zelfs gebruikt om naar toilet te gaan, het zakje afval weg te brengen of s'morgens brood te halen bij de kampwinkel.

Je kunt met je camper op stap maar dan moet je heel duidelijk wat stoelen op je plek laten staan. Bij onduidelijkheid is ie s'avonds ingepikt door, jawel een Duitser. Landjepik zit nog steeds in hun bloed. Gelukkig is het in den minne geschikt (weer met toegeeflijke Nederlanders) en braken er geen rellen uit. 

Een heel groot voordeel volgens mijnheer Cathy is de gelijkvloersheid van een tent. Hij heeft gelijk. Wanneer je al die buikige mannen en vrouwen zich door het smalle deurtje ziet wurmen en twee of drie stappen naar beneden of naar boven ziet maken en dat zo vaak per dag....dat is vragen om ongelukken. 

En ja die fietsen: speciale kledij, helm en handschoenen voor de echte e-bikers en dan maar rondcrossen en hopen dat de accu het red. Zuchtend en steunend s'avonds trots zijn op de veertig kilometer die zijn afgelegd. Ja, en je ziet zoveel meer.....zéggen ze. Dan houden wij onze mond maar.

Grappig blijft wel dat iedereen toch zijn/haar eigen situatie en gelijk bevestigd wil zien.

Ach, vrijheid, blijheid zullen we maar denken. Maar dat het op campings niet leuker wordt blijft een feit.

Zonder vrije wil

Geschreven in 2011 door Jan Verplaetse,  (1969) een Vlaams filosoof en schrijver.
Al eerder noemde ik hem omdat ik in de Filosofie special uit 2019 over de vrije wil, herkenbare dingen las.
In dat artikel herkende ik wel het gedachtengoed van Schopenhauer maar werd hij niet genoemd. In dit boek staan verschillende uitspraken van hem.

Nu heb ik zijn ‘filosofisch essay over verantwoordelijkheid’ eindelijk gelezen. En dat was een hele kluif.
Een aantal stukken heb ik, als geïnteresseerde leek, verschillende keren moeten lezen om echt te begrijpen waar het over gaat.

Wat nu volgt is eerst een lijstje met woorden waarvan je de betekenis moet kennen anders raak je echt de weg kwijt.

Syllogisme: een redenering die uit twee of drie premissen (vooronderstellingen dat iets waar is) bestaat en gevolgd wordt door een logische, onweerlegbare conclusie.
Een voorbeeld wat ik zelf vaak gebruik tot hilariteit van de familie:
P1. Mensen zijn raar. P2. Ik ben een mens dus C.  Ik ben raar.
Een variatie op het Socrates-is– sterfelijk syllogisme.
Determinisme:  elk gevolg wordt voorafgegaan door een oorzaak.  Indeterminisme is dan het tegenovergestelde: niets ligt vast.
Causaliteit:  oorzakelijkheid; het verband tussen oorzaak en gevolg.   Acausaliteit is het tegenovergestelde dus geen verband tussen oorzaak en gevolg.
Causaal determinisme is dan een oorzaak- gevolg- ketting maar altijd gericht op het verleden. (Wanneer het op de toekomst is gericht is het teleologische determinisme)
In de kwantumfysica zijn de meningen hierover nog verdeeld, althans in de tijd dat het boek is geschreven. Hoe het er nu voorstaat weet ik niet.
En kwantumfysica is geen dagelijks menselijk leven.
Compatibilisme: de filosofische stroming die stelt dat vrije wil en determinisme beiden waar kunnen zijn. Incompatibilisten denken dat het niet kan.
Daarin heb je weer harde en zachte incompatibilisten:  
Libertarisme; stroming die in een vrije wil gelooft en het eens is met P1 en P2 maar P3 verwerpt. (zie verder) Dit zijn zachte incompatibilisten.
Alternatieve opties: de mogelijkheid om een andere beslissingen te nemen.
Broncontrole: de productie van beslissingen moet in handen zijn van een bron waarover de beslissende persoon controle heeft, zoals het eigen Ik. (maar die kan uitputtend gemanipuleerd worden)

Het Syllogisme van Verplaetse (p37):
P1: indien causaal determinisme waar is, dan zijn alternatieve opties en broncontrole uitgesloten.
P2: Alternatieve opties of broncontrole zijn noodzakelijk voor verantwoordelijkheid.
P3: de alternatieven voor causaal determinisme zijn irrelevant of uitgesloten.

C: Verantwoordelijkheid is uitgesloten.

Alle premissen worden behandeld, vaak met behulp van gedachtenexperimenten.
Over P1 is iedereen het wel eens. Indien causaal determinisme waar is, dan…
De moeilijkheden zitten in P2 en P3. Dat wordt allemaal haarfijn uitgelegd en behandeld.

In hoofdstuk vier beschrijft hij de maatschappelijke gevolgen. Verantwoordelijkheid en schuld bestaan niet; hoe nu verder? Is dat om problemen vragen?
Verandert dat ons, mensen, in amorele en onverantwoordelijke wezens? Nee, natuurlijk niet.
Bij de gevallen dat het toch niet loopt zoals in onze samenleving is afgesproken zouden we niet voor het strafrecht moeten kiezen maar voor het maatregelenrecht.
Hoe komt iemand tot zijn/haar daad en hoe kunnen we dat in de toekomst voorkomen.
In Nederland gaan we al die kant op.

De antwoorden zijn voor mij niet altijd bevredigend maar wanneer dit weer een aanzet is tot verder denken over schuld en verantwoordelijkheid en hoe daarmee om te gaan dan is dat alweer mooi..

Zelf moet Verplaetse vaak tegen zijn intuïtie in redeneren en erkent hij het probleem van de ‘lijdzaamheid’ bij een onvrije wil wat op de loer ligt.
Hij redeneert vanuit een naturalistische visie en dat vind ik wel weer spannend omdat de gereformeerde wereld die vrije wil ook altijd verworpen heeft. (Pelagius/ Augustinus; Erasmus/ Luther; Arminius/ Gomaris en art 14 van de NGB)
Die gereformeerde leer heeft er geen problemen mee omdat God ons voor verantwoordelijk houdt. Dat mag Hij, als Schepper.
Daar zit een knoop, ja. Het zij zo.
Hij houdt ons ook voor rechtvaardig en schuldloos alleen al wanneer wij in Hem gelóven, terwijl we dat feitelijk niet zijn.
Expres zeg ik: gereformeerde leer want volgens mij ben ik nog één van de weinigen die overtuigd is van een onvrije wil.
In die leer zie je inderdaad dat die lijdzaamheid op geloofsgebied soms te grote proporties aanneemt.

Zinnige dingen schrijft hij over (zelf)verwijten maken en wat dat voor gevolgen heeft. Dat het beter is om pas op de plaats te maken en te onderzoeken hoe je zelf en/of de ander zover zijn gekomen dat er verwijten zouden kunnen ontstaan.
Mijn slogan is al jaren: ‘hoe meer ik weet, hoe beter ik begrijp en hoe gemakkelijker het wordt om de ander te vergeven.’

Maar ook hij moet erkennen dat een sluitende filosofische waarheid toch iets anders is dan de praktische wereld om ons heen.
Dat vind ik dan wel weer bijzonder van ons, mensen. Wanneer iets zo logisch is waarom geloven we dat dan niet en leven we er niet naar? Of op z’n minst: streven we niet naar een samenleving zonder verantwoordelijkheid en de schuldvraag.
Er zijn steeds minder mensen die verantwoordelijkheid willen en durven nemen en dragen omdat ze er vaak op worden afgerekend met soms nare gevolgen.
Afschaffing van verantwoordelijkheid betekent tenslotte niet dat we ons onverantwoordelijk zouden moeten gedragen.
Ik moet het laten bezinken er eens langer over nadenken. Om zijn argumenten meteen in discussies te gebruiken lukt mij nog niet. Het moet eerst zijn weg vinden in mijn grijze massa.

Ongetwijfeld doe ik deze filosoof tekort met mijn samenvatting. Want hij schrijft zoveel behartenswaardige dingen. Er staan vele strepen in het boek.

Wat je zoekt, zoekt jou

Ondertitel: een mystieke reis door het leven van de Perzische dichter Rumi

Een ode aan de mysticus en dichter uit de dertiende eeuw: Molana Djalal Eddin Mohammad Balchie Rumi.
Kortweg: Rumi.
Geschreven door  Kader_Abdolah (1954) in 2022. Ik las een digitale editie.
Over het leven van Rumi is best het één en ander met zekerheid bekend omdat zijn oudste zoon Walad een biografie heeft geschreven.

Rumi werd geboren in 1207 in Balch in, wat nu Afghanistan is. In 1273 stierf hij Konya, het rijk van de Seltsjoeken in het huidige Turkije.
Toen hij rond de dertien jaar was moest hij met zijn vader op de vlucht voor de ‘grote leider’ Dzjengis_Khan.
De film 'Mongol' gaat over deze man. 

Onderweg, op die vlucht, komt Rumi verschillende mensen tegen en leert verschillende talen spreken. Omdat de vader van Rumi een bekende mysticus en imam was: Bahao Eddin, ontmoet hij allerlei belangrijke schrijvers en filosofen uit die tijd.
Ze wonen een tijdje in Bagdad waar Bahao een baan krijgt als gastgeleerde aan de universiteit. Ja deze werd al in de elfde eeuw gesticht.
Rumi kan daar vanzelfsprekend ook studeren.

Op een reis naar Mekka ontmoeten ze Tusi, een jonge wiskundige en sterrenkundige. Daar leert Rumi ook weer veel van.
Waarom vertel ik dit?
Tusi legt aan Rumi de Melkweg uit: ‘De Melkweg lijkt op de wolkenvelden, maar hij is samengesteld uit een groot aantal kleine, sterk geclusterde sterren. Door hun dichtheid lijken ze op de melkachtige wolkenvelden, maar het zijn sterren.’
Dat raakte aan mijn eigen ervaring!

Rumi woont een tijdje in Mekka terwijl zijn vader verder reist naar Laranda om het gezin weer te verenigen.
In Laranda ontmoet Rumi Gohar Khatoon en trouwt met haar. Ze krijgen twee zoons.
Op vierentwintig jarige leeftijd overlijdt Bahao Eddin en blijft Rumi  met vrouw en kinderen achter.
Hij kan echter zijn draai niet vinden, mist leiding en is blij wanneer een vriend van zijn vader aanklopt: Tamarzi.
Deze stuurt zijn vrouw en kinderen weg en zorgt dat Rumi weer kan gaan studeren en zich op zijn poëzie kan richten.
Maar Tamarzi vertrekt ook weer en sterft. Zarkoeb is zijn volgende ‘leider’, en die wordt weer opgevolgd door ShamseTebrizi, volgens Wiki een soefi en derwisj.
Daar krijgt Rumi een verhouding mee terwijl hij inmiddels voor de tweede keer is getrouwd. Tot …op een dag Shamse ook weer verdwijnt.

Weggegaan of vermoord? Niets is zeker.
Maar juist door het gemis met de bijbehorende de pijn stijgt Rumi boven zichzelf uit en wordt een beroemdheid.

Ik merk nu een verdeeldheid in mijzelf. Nu ik weet dat Rumi en Shamse Tabrizi toch wel een heel bijzondere relatie hadden lees ik die liefdesgedichten anders en dat irriteert me.

“Als je opeens mijn geliefde niet bent
valt alles uit elkaar
Mijn troost, mijn metgezel!
Het gaat niet zonder jou.”

Ik zal wel een bekrompen geest hebben maar op dit moment kan ik echter niet anders. Misschien dat ik later de schoonheid van die gedichten (weer) ga leren, maar op dit moment is het even een brug te ver. De laatste helft van het boek waarin veel gedichten staan laat ik maar even voor wat het is.
Zouden  mensen met een andere geaardheid de gedichten en liedjes die gaan over de liefde tussen een man en een vrouw ook met zulke gemengde gevoelens lezen?

De titel van het boek zou zomaar een Bijbelse titel kunnen zijn: Wie zoekt, die vindt. Wanneer je Hem hebt gevonden kom je erachter dat Hij al op zoek was naar jou.
Voor Rumi is de zoektocht naar God vooral een zoektocht naar en in zichzelf.

Pioenrozen

 

Wanneer ik Pioenrozen zie dan moet ik denken aan het eerste boek van Pearls S. Buck wat ik ooit (mijn meisjesnaam staat voorin) las: ‘Pioenroos’.
Sinds die tijd ben ik verknocht aan boeken en verhalen die zich afspelen in andere culturen.
Lezen was voor mij een uitstekende manier om mijn eigen leven te ontvluchten en dat is af en toe nog steeds al is de concurrentie van Netflix wel groot.

Mijn ouders hadden dat kennelijk door want van mijn vader kreeg ik het boek ‘Reizen zonder grenzen’. Een uitgave uit 1972 van ‘Reader’s Digest’. Toen was ik veertien.
Heel veel landen komen daarin langs maar mijn voorkeur ging voornamelijk uit naar Azië. Wellicht is toen de drang geboren om India eens te bezoeken.
Wanneer ik het boek nu doorblader blijven mijn ogen weer hangen bij dezelfde foto’s. Grappig.
Tegelijkertijd zit ik mij af te vragen waarom ik die Oosterse drama’s van Netflix zo veel plezieriger vind om naar te kijken dan de ‘Hollywoodproducties’.
Zou het zijn omdat ik zelf wat donkerder van huid, ogen en haar ben? Volgens mijn eigen genealogische onderzoeken ben ik echter gewoon Nederlands.

Toen Mijnheer Cathy nog werkte voor een grote Japanse multinational kregen wij wel eens Japanse mensen over de vloer. Eens kwam er een gezin met twee kinderen: een jongen en een meisje die toen ongeveer dezelfde leeftijden hadden als onze kinderen.
Natuurlijk had ik een cadeautje gekocht voor het tweetal; voor de jongen een vliegtuig van de KLM wat helemaal in de smaak viel en voor het meisje een barbiepop die zij met een vaart in de hoek smeet.
Het kostte wat tijd voor ik dat begreep.
 
Wat een Pioenroos weer laar opborrelen…
Enfin, de Pioenroos wordt ook wel de koning van de bloemen genoemd; ze komt oorspronkelijk uit China en heeft zoveel geweldige betekenissen dat je er rustig zelf één bij kunt voegen.
Niemand die daar wakker van ligt.

De scheepsjongen

Geschreven door John Boyne, (1971) in 2008. Een Ierse schrijver en journalist.

Zijn bestseller is ‘de jongen in de gestreepte pyjama’ wat ook verfilmd is. Dat ga ik niet lezen of naar kijken want dat gaat over de oorlog.
Dit is een historische roman over een jongen met een belast verleden die kan kiezen tussen aanmonsteren als scheepsjongen op de Bounty (1787) of de gevangenis in.
Dan maar scheepsjongen worden van kapitein William Bligh

Het waar gebeurde verhaal is geschreven vanuit het perspectief van deze jongen: John Jacob Turnstile. Maar hij is een fictief persoon terwijl de rest van de bemanning met naam en toenaam bekend was.
Oorspronkelijke titel is: Mutiny on the Bounty
Maar……daar heb ik ooit eens een boek over gelezen. Geschreven door  Charles Nordhoff en James Norman Hall in de jaren 1932 -1934.
Dat boek is in 1935 verfilmd met Clark Gable (als Fletcher Christian) in de hoofdrol.
Van die film heb ik ooit flarden gezien. Ik denk tijdens een logeerpartij bij een oom en tante die televisie hadden. Ik herinner me kapitein Bligh in een roeibootje; wat een lelijke man.
Later las ik dat het Charles Laughton was. Slecht gecast, gezien het portret van Bligh maar wel indrukwekkend.
Later is het verhaal nog meerdere keren verfilmd en dat maakt wel duidelijk dat het verhaal enorm tot de verbeelding spreekt.
Kapitein Bligh heeft de opdracht om op Otaheite (Tahiti)  Broodbomen te gaan halen om die in de Cariben af te leveren als toekomstig voedsel voor de slaven. 

Hij kwijt zich zeer gedisciplineerd van zijn taak; hij zorgt beter voor zijn plantjes dan zijn manschappen waardoor het fout loopt.
In het boek van Boyne komt de muiterij toch wat uit de lucht vallen. Een gedeelte wil gewoon terug naar het luie leven met de vrije moraal op Tahiti.

Drie weken nadat ze uit Tahiti zijn vertrokken slaan de mannen aan het muiten.
In 1789 was dat; hetzelfde jaar als de Franse revolutie. Wat is dat toch? Hing er iets recalcitrants in de lucht? 
De kapitein wordt met de mannen die hem trouw blijven met wat water en voedsel overboord gezet in een roeiboot en moeten het maar zien te redden.
John Jacob is één van hen.
De muiters kunnen niet op Tahiti blijven want dan zouden ze direct gevonden worden door de Engelse regering en de doodstraf krijgen.
Uiteindelijk belanden ze op het eiland Pitcairn en stichten daar een leefgemeenschap met een groep Engelsen en Tahitiaanse mannen en vrouwen.
Het loopt uit op een fiasco ook al wonen er nu nog nazaten, maar dat weet ik nog uit het andere boek. In mijn hoofd loopt het nu een beetje door elkaar.
Ik moest ook denken aan het boek van William Golding: ‘Lord of the FLies’.
Een gemeenschap stichten en die vredig en soepel laten verlopen is zo makkelijk nog niet. 
Mensen zijn soms gewoon heel foute beestjes.
Uiteindelijk is het  John Adams toch gelukt......met de Bijbel in zijn hand. Wel bijzonder om even te vermelden.

De grote held van het verhaal is toch wel kapitein Bligh, die met ongelofelijke moed een aantal mannen (18) weet te redden en per roeiboot en weinig voedsel door weer en wind een afstand weet af te leggen van 6700 km van Tahiti (Otaheite) naar Timor.
Het verhaal van Boyne gaat voornamelijk over die reis en laat de muiters verder buiten het verhaal.

Pasen

Het zal in alle vroegte zijn als toen.
De steen is weggerold. Ik ben uit de grond opgestaan.
Mijn ogen kunnen het licht verdragen.
Ik loop en struikel niet.
Ik spreek en versta mijzelf.
Mensen komen mij tegemoet. Wij zijn in bekenden veranderd.

De ochtendmist trekt op.
Ik dacht een dorre vlakte te zien.
Volle schoven zie ik, lange halmen, aren, waarin de korrel zwelt.
Bomen omranden het bouwland.
Heuvels golven de verte in, bergopwaarts, en worden wolken.

Daarachter, kristal geworden, verblindend,
de zee, die haar doden teruggaf.
Wij overnachten in elkaars schaduw.

Wij worden wakker van het eerste licht.
Alsof iemand ons bij naam en toenaam heeft geroepen.

 

Huub Oosterhuis (1933 – 2023)
 

Op eerste paasdag overleden……zeggen ze.
Ik denk eerder dat hij juist is opgestaan buiten de dimensies tijd en ruimte en dit gedicht/ lied voor hem waarheid geworden is. 

Goede vrijdag

Good Friday

Am I a stone, and not a sheep,
That I can stand, O Christ, beneath Thy cross,
To number drop by drop Thy blood’s slow loss,
And yet not weep?

Not so those women loved
Who with exceeding grief lamented Thee;
Not so fallen Peter, weeping bitterly;
Not so the thief was moved;

Not so the Sun and Moon
Which hid their faces in a starless sky,
A horror of great darkness at broad noon –
I, only I.

Yet give not o’er,
But seek Thy sheep, true Shepherd of the flock;
Greater than Moses, turn and look once more
And smite a rock.

 

Goede Vrijdag

Ben ik een steen en geen schaap,
Dat ik kan staan, o Christus, onder Uw kruis,
Om drup voor drup het verlies van uw bloed te tellen,
En toch niet te huilen?

Niet zo geliefd bij die vrouwen
Die met buitengewoon verdriet over U klaagde;
Niet zoals de gevallen Petrus, bitter huilend;
Niet zo ontroerd als die rebel;

Niet zoals de zon en de maan
Die hun gezichten verborgen in een sterren loze hemel,
Een gruwel van grote duisternis op klaarlichte dag -
Ik, alleen ik.

Geef niet op Heer,
Maar zoek Uw schapen, ware Herder van de kudde;
Groter dan Mozes, draai en kijk nog eens
En kastijd een steen.

Christina Rosetti (1830 - 1894)

 

Een buste van Jezus met doornenkroon. Gefotografeerd in een klein museum met opgravingen, ergens in Dijon vorig jaar.
Het paasverhaal spreekt me niet altijd aan; zeker niet in een tijd dat 'men' zo lyrisch doet over de Mattheus Passion  die je als ware christen elk jaar wel zou moeten bezoeken.
Innerlijk verzet ik me tegen dat melodramatische gedoe over een gruwelijk verhaal wanneer het 'moet'.
Wellicht had Rosetti daar ook last van.

Modigliani

Een film uit 2004 geregisseerd door Mick Davis (1961) over de Italiaans/Joodse kunstschilder  en beeldhouwer Amedeo Modigliani (1884 – 1920)
Hoofdrollen door Andy Garcia die Modigliani speelt; Elsa Zylberstein speelt zijn geliefde, Jeanne Hebuterne en Omid Djalili speelt Pablo Picasso.
Het verhaal gaat over de rivaliteit tussen de kunstschilders Modgliani en Picasso en de liefde van en voor Jeanne.
Of die rivaliteit werkelijk heeft bestaan….op de wikisites van de heren wordt het niet genoemd. Ik denk dat onder alle schilders een bepaalde rivaliteit heerste.

Modigliani heeft een heel eigen stijl. Je herkent zijn schilderijen meteen.
Langgerekte figuren, net als bij El Greco maar dan (post) impressionistischer. Elsa Zylberstein als Jeanne is dan ook uitstekend gecast ten opzichte van de schilderijen. 
Picasso wat minder vind ik. De uitstraling die mij tegemoet komt van foto’s van hem is vele malen indrukwekkender dan wat de acteur Omid Jalili uitstraalt.
Andy Garcia is een klasse apart.

Een boeiend verhaal wat zich afspeelt in het Parijs van de ‘Belle époque’ maar wat niet voor alle mensen even ‘belle’ was.
Modigliani is het voorbeeld van een aan lager wal geraakte schilder. Hij rookt en drinkt.
Het is een bohemiensfeertje met schilders als Pablo Picasso, Maurice Utrillo en Marc Chagall.
Ook Diego Rivera de man van Frida Kahlo maakte kort deel uit van deze 'Parijse school'.
Van Frida heb ik ook eens een film gezien en natuurlijk de serie van Jeroen Krabbé: 'Krabbe zoekt'.

Modigliani wordt verliefd op de katholieke Jeanne en zij poseert voor hem. Raakt zwanger, maar Modgliani kan haar niet onderhouden. Allerlei problemen dus.
En een zeer dramatisch einde. Modgliani sterft jong, 36 jaar en Jeanne, intussen zwanger van hun tweede kind pleegt een dag later zelfmoord. Zij was 21.

 Modigliani schilderde vaak vrouwen zonder blik in hun ogen. Of het nu alleen in de film zo dramatisch is of in ‘real life’ ook: wanneer Jeanne hem vraagt waarom hij dat doet zegt hij:
‘Zodra ik je ziel ken, kan ik je ogen schilderen’.  (Of woorden van gelijke strekking)
Zijn laatste (?) schilderij van Jeanne heeft dan ook zeer droevige ogen.
Een rake opmerking wanneer de ogen de spiegels van de ziel zijn.

Een mooie film maar of het klopt met de werkelijkheid blijft de vraag. Dochter Jeanne, opgevoed door de ouders en een zus van Modigliani heeft een biografie geschreven.
Zij zal ongetwijfeld meer weten maar zij was veertien maanden toen haar ouders het leven lieten. Dus ook zij moest het vooral van verhalen van anderen hebben.
In ieder geval is zo'n film handig om kunstenaars een beetje te leren kennen in hun tijd.

  

Lunchconcert

Afgelopen woensdag weer eens naar een gratis lunchconcert geweest in de Doelen. Het is inmiddels vier jaar geleden dat ik er op deze manier was. Met al die Coronaperikelen zijn er zomaar pakweg drie jaren weggegleden uit mijn leven.
Het is niet te vergelijken met WO2 maar ook deze coronacrisis deelt mensenlevens in tweeën. 
Jordi Savall (1941) als dirigent. Een oude rot in het vak die ons steeds op de hoogte bracht van de muziek die het orkest ging spelen als hij zijn microfoon tenminste niet vergat.

Rebelse elementen stonden op het zeer verkorte programma samen met matrozendeuntjes en watergoden van Marais ; de ‘Hornpipe’ uit Händels Watermusic en iets van Rameau wat ongetwijfeld ook met de elementen te maken heeft gehad. Maar dat ben ik vergeten.
Het was een Barok programma maar dat is Savall’s specialiteit. Er werden echt heel veel nootjes weggewerkt, vooral door de violisten.

Op ons komende concert in mei spelen we ook delen uit de Watermusic van Händel. Een geheel Engels programma hebben we ervan gemaakt. Ja, ik zit in die commissie.
Behalve Händel ook de Londense symfonie van Haydn, muziek van Gulstav Holst en natuurlijk Edward Elgar.
Ergens las ik: de Brexit is een feit maar gelukkig hebben we de muziek nog. Zo is dat. 

De componisten Rebel en Marais kende ik helemaal niet. Zo vond ik het ook vreemd om op het podium een barbecue te zien staan.
Tenminste, zo leek het voor mij.
Het bleek echter een soort windmachine te zijn. Handmatig aangezwengeld door een percussionist bracht het een prachtig geluid van de wind voort. Heel zacht zoevend tot gierend zoals je dat in de herfst kunt horen wanneer de wind om gebouwen giert.

Het was genieten als vanouds en ik heb het in voorgaande jaren niet zo druk gezien in de Doelen tijdens een lunchconcert.
Maar wellicht zochten mensen een warm onderkomen.

 

Het verlaten individu

Geschreven door Esther van Fenema (1970) in 2022. Ondertitel: ‘Waarom voelen we ons zo leeg?’  Ik las de tweede druk.

Esther kende ik van een enkele column in Trouw in vakantietijd. Ze heeft een analyserende blik en Ik las haar graag.
Dit boek deed nogal wat stof opwaaien in mijn sociale omgeving maar dat komt wellicht doordat ze ongelovig is maar niet vies van God en de Bijbel.
Ze put er onbekommerd uit.
Ze beschrijft in haar boek de zeven hoofdzonden en wat dat zoal teweeg brengt. Daar heeft ze in haar praktijk genoeg van gezien.
Heel schematisch doet ze dat en dat waardeer ik zeer.

Eerst een introductie van de betreffende zonde, dan hoe de cultuur door de jaren daarover gedacht en geschreven heeft; vervolgens op welke manier het haar psychiatrische praktijk is binnengekomen; wat het doet met het individu en wat het doet met de samenleving en als laatste een conclusie.
Superbia, (hoogmoed)
Acedia (luiheid of onverschilligheid),
Avaritia (hebzucht),
Gula (onmatigheid),
Luxuria (lust),
Ira (woede) en
Invidia (afgunst) passeren de revue en zij voegt er nog een zonde aan toe:
Vacuüm (leegte)
Dat laatste zou ik echter geen zonde noemen maar een gevolg van al die andere zonden waar we mee behept zijn en tegen zouden moeten vechten.

Dat Vacuüm is ontstaan doordat de mens zich verbeeldt dat hij/zij de positie van God heeft ingenomen, denkend dat hij/zij overal recht op heeft, alles zelf kan bepalen en het leven rekbaar en grenzeloos is ten opzichte van eigen genoegens.
Maar dan zonder de verantwoordelijkheid die daarbij hoort en zonder het inzicht en het overzicht te hebben.
‘Als iedereen er van overtuigd is dat hij God is, wie durft dan nog op te staan en te roepen dat God niet meer bestaat?’
Dat vind ik dan wel weer humor.
Hebzucht is volgens van Fenema wellicht de meest opzichtige hoofdzonde (p79) maar verderop noemt ze de afgunst de zonde die ons het meest bedreigt. (p240)
Ach, je moet ze alle zeven niet willen.

Ik moest denken aan de film ‘Seven’ waarin een psychiatrische seriemoordenaar mensen dood die in zijn ogen lijden aan deze zonden. (Een obesitas mijnheer wordt bijvoorbeeld gedwongen om zich dood te eten) Hij doet het om mensen wakker te schudden en een betere wereld te creëren.
De detectives  Bratt Pitt en Morgan Freeman proberen hem te vangen maar zijn steeds net te laat. De slimmerd zorgt ervoor dat aan het einde Bratt Pitt zelf opdraait voor de hoofdzonde ‘Woede’.
Het is een nare film.

Het boek is lezenswaardig alleen…..wat is de uitweg?
Je niet met deze zonden inlaten lijkt me de gemakkelijkste weg maar wordt de wereld in zijn geheel daar beter van of kunnen we het tij in z'n algemeenheid niet meer keren?
Daarover zegt van Fenema niets. Ze weet het ook niet las ik in een interview.
Volgens mij weet niemand het goed.
Er zijn veel mensen die dit alles keurig weten te signaleren en te duiden, Andries Knevel heeft het op Cvandaag over een tijd van transcendentieverlies, relevantieverlies, referentieverlies en eschatologieverlies, prachtige woorden maar hoe dan verder?

Je kunt wel zeggen dat we terug moeten naar God – dat denk ik ook -  en ons leven  spiegelen aan Zijn gegeven morele regels; tot erkenning komen dat het onszelf toch niet lukt…….
Maar hoe geef je daar dan praktisch en realistisch handen en voeten aan? Er is zoveel ‘kleine’ immoraliteit en criminaliteit  dat ik er moedeloos van word.
Er zijn moreel hoogstaande mensen maar de wereld wordt nog steeds geen betere plek.

Verbeter de wereld en begin bij jezelf….. nee, niet van Gandhi. Hij zei het iets uitgebreider en mooier:

‘All the tendencies present in the outer world are to be found in the world of our body. If we could change ourselves, the tendencies in the world would also change. As a man changes his own nature, so does the attitude of the world change towards him. This is the divine mystery supreme. A wonderful thing it is and the source of our happiness. We don’t need to wait to see what others do.’

‘Alle tendensen die in de buitenwereld aanwezig zijn, zijn terug te vinden in de wereld van ons lichaam. Als we onszelf zouden kunnen veranderen, zouden de tendensen in de wereld ook veranderen. Als een mens zijn eigen aard verandert, verandert ook de houding van de wereld tegenover hem. Dit is het hoogste goddelijke mysterie. Het is iets geweldigs en de bron van ons geluk. We hoeven niet af te wachten wat anderen doen.’

Gandhi zei het raak: ‘Als mensen zich zouden kunnen veranderen….
Alle zelfhulpgoeroe’s ten spijt…..er ligt een ‘goddelijk mysterie’ aan ten grondslag.
Is het dan toch niet verstandiger om het bij Hem te zoeken?
Een andere oplossing zie ik ook niet.

 

Venus en Jupiter

Omdat de sterrenhemel mij blijft fascineren heb ik gisteravond een poging ondernomen om de conjunctie Venus – Jupiter te fotograferen. De afstand tussen die twee is slechts 700 miljoen kilometer. Dus met die ‘kus’, waar de media het over heeft, zal het wel meevallen.

Vanuit een open slaapkamerraam, met een telelens (niet zo’n dure), op statief en via mijn telefoon voor zo min mogelijk beweging. Linksonder een stukje nok van het dak van de overburen
Geen geweldige foto maar het is leuk om de vier manen bij Jupiter toch te kunnen zien.

Magnolia

 De bloem

van de Magnolia,

dronken van zijn eigen geuren,

vraagt niets van het leven.

een beetje van Sylvia Plath en een beetje van mij.

Kanker

Laatst weer een bericht in de krant (Trouw 31-01-23): mensen krijgen kanker van water uit kunststof waterkokers.
Het wordt zo langzamerhand een aardig lijstje.
Je krijgt kanker van:

water uit plastic waterkokers
zonlicht
roken
alcohol drinken
asbest
veel eten
weinig bewegen
luchtvervuiling
straling van stralingsmasten
pfas stoffen
bestrijdingsmiddelen
borstimplantaten
barbecueën
rood vlees
veel voedingssupplementen
fastfood
veel suiker
zoetjes
pappilomavirus
deodorant
te heet drinken
en vergeet de microplastics niet.

Conclusie: leven is een riskante bezigheid. 

Netflix

Soms heb ik van die periodes dat ik mijn geest even een andere kant op moet sturen en rust moet gunnen en dan kijk ik films of grijp naar een flutboek waar ik me vervolgens weer aan erger.

Met een film of goed boek kan ik even naar een andere wereld verhuizen wanneer deze onvriendelijke wereld me teveel wordt. Het voorlopige dieptepunt is de woke- actie om boeken te ‘verbeteren’. 
Daar ga je toch van over je nek. De volgende stap is verbranding.
Het liefst kijk ik dan ook films of series die mij meenemen naar andere werelddelen. Een andere manier van verhalen vertellen, andere gewoonten, andere tijden, andere sferen en andere klanken in mijn oren.

Netflix is dan een uitkomst. Lekker consumeren op aanvraag zonder reclames.
Scandinavisch, Koreaans, Chinees, IJslands, Spaans…….het maakt mij niet uit.

Helaas is daar ook niet alles even geweldig.
‘Elite’ is daar een voorbeeld van. Het is een Spaanse tienerserie die begint als een interessant verhaal over een school voor elitaire pubers in Zuid Spanje.
Op die school worden ook enkele jongeren toegelaten uit een ‘lager’ sociaal milieu.
Buitensluiting/ uitsluiting en het gevecht tegen vooroordelen zijn de voornaamste items die behandeld worden.
Hoe verder het verhaal komt hoe meer deze verwordt tot een oversekste serie waar het hele scala van één-lettergrepige afwijkingen op gender terrein kennelijk genormaliseerd moeten worden.
Zo onderwijst men de jeugd…
Het verbaast mij niet dat alle acteurs uit de eerste seizoenen zich er inmiddels hebben laten uitschrijven. Opgebouwde erotische spanning is zoveel mooier dan die losgeslagen-konijntjes-lust. 

Sommigen gaan ‘op wereldreis’, anderen gaan ‘elders studeren’ en een enkele ‘verongelukt’.
Dat zegt wel iets.

Nee, ik heb de serie niet uitgekeken. Het werd zelfs mij te dol.

De Koreaanse series die ik heb gezien (ja, er zijn ook te veel ‘actiefilms’) zijn heel anders. Bijna het andere uiterste. Hand vast houden of knuffelen is al heel wat. Seks bestaat daar volgens mij niet (grinnik) en vaak is dat een verademing. Er is tenslotte méér in het leven.
Het enig nadeel is dat het samoeraizwaard wel wat gemakkelijk wordt gehanteerd en dat ze van bloedspetters houden.
Maar dat gebeurt meestal zo snel en overdreven dat het minder beklijft dan bijvoorbeeld het weerzinwekkende realistische geweld in de film: 'Im Westen nichts Neues'.

Mr. Sunshine is zo’n serie. Een historisch en dramatisch verhaal over het verval van de Joseondynastie. Een slavenjongen die Korea ontvlucht maar later weer terugkeert als Amerikaans marineofficier.
Een ander is ‘The King; eternal Monarch’. Deze is wat ingewikkelder om dat het over twee parallelle werelden gaat: De republiek Korea en het koninkrijk Corea.
Daardoor moet je ook weer beter bij de les blijven. Ik moest denken aan 1q84 van Haruki Murakami.
En dat allemaal gespeeld door van die mooie mensen.
Ik denk dat God oosterse mensen als laatste heeft geschapen. Het meest geperfectioneerd.
Wat zijn wij dan in het Westen toch lelijke lomperds.
Het enige nadeel zijn die ingewikkelde namen. Het duurt lang voordat ik door heb welke naam bij welk persoon hoort.

De Scandinavische series blinken uit in detectives en thrillers. Goede scenario’s, niet langdradig. Soms is dat jammer maar vaak wel de beste keuze. Zoals ‘The Bridge’, ‘Borgen’ en ‘Trapped’.
Films over de Vikingen zijn weer een klasse apart. Vechterig en bloederig, maar dat is wat we van hen vroeger op school al hebben geleerd.
Dat zij zo diep Europa zijn binnengedrongen was voor mij nieuw.  Net als hun uitgebreide veroveringen in Rusland, Groot Brittannië, IJsland, Groenland en de Noordkust van Amerika.

Het is heerlijk grasduinen op Netflix: losse films of een serie over Marco Polo; over de Romeinse keizers; over El Chapo …….er valt altijd wel iets te kijken.
Dat is dan ook meteen de valkuil waar je alert op moet blijven. Zelf verbeeld ik mij dat ik analyserend kijk maar je wordt toch beïnvloed. Ik begrijp daarom ook dat er mensen zijn die er niets van moeten hebben.
  

 

Tulpen, lente, dichters en ChatGPT

Droom van de kleurrijke tuin
Bloeiende tulpen rijzen,
Ontwikkelen in de warme zon.
De lente komt terug,
Stralend mooi en warm.
De geuren van de bloemen
Verspreiden zich over de hele wereld.
Beroemde dichters schrijven
verhalen over de tulpen en de lente,
Het zijn de woorden van de natuur
die de ziel verwarmen. 

 

Met het invoegen van de drie woorden: tulpen, lente en dichters genereerde ChatGPT dit gedicht. En ik vind het zo gek nog niet, vooral die laatste zin.
Wat vind ik er verder van? Dat weet ik niet.

Het leven wordt zo wel steeds ingewikkelder en chaotischer. Wat is een echte foto of dictaat en wat niet. Waar kun je nog op vertrouwen en waarop niet (meer).
Moet je nu voortdurend rekening houden met het feit dat je bedrogen kunt worden?
Dat denk ik wel.
In de kunst wordt het ook lastig. AI art ‘steelt’ op basis van alles wat ooit is gemaakt de ideeën en stijlen en fabriceert op deze manier kunstwerken.
Wetgeving op dit vlak is er (nog) niet.
Zou deze ontwikkeling die grote zeepbel, die de Kunst (met grote K) in feite is, kunnen doorprikken?

Ik volg het allemaal met belangstelling.
De foto's zijn in ieder geval echt door mijzelf gemaakt.

 

Valentijn

Op deze Valentijnsdag een gedicht van de Perzische dichter en filosoof Rumi.
Als je iets romantisch wilt is het dit wel.
Vind ik.
Ben je ook meteen van die ‘verplichte’ cadeautjes en blommetjes af.

‘I choose to love you in silence…
For in silence I find no rejection, 

I choose to love you in loneliness…
For in loneliness no one owns you but me,

I choose to adore you from a distance…
For distance will shield me from pain, 

I choose to kiss you in the wind…
For the wind is gentler than my lips, 

I choose to hold you in my dreams…
For in my dreams, you have no end.’ 

Rumi (1207 - 1273)

 

‘Ik kies ervoor om in stilte van je te houden...
Want in stilte vind ik geen afwijzing,

Ik kies ervoor om van je te houden in eenzaamheid...
Want in eenzaamheid bezit niemand jou behalve ik,

Ik kies ervoor om je van een afstand te aanbidden...
Want afstand zal me beschermen tegen pijn,

Ik kies ervoor om je te kussen in de wind...
Want de wind is zachter dan mijn lippen,

Ik kies ervoor om je in mijn dromen vast te houden...
Want in mijn dromen heb je geen einde.’

 

De Jaren

Geschreven door Annie Ernaux (1940) in 2008.

Dit boek is ook een terugblik op haar geschiedenis maar dan in een breder verband dan in 'De Schaamte'.
Aan de hand van enkele foto’s blikt ze terug op haar leven en de wereld om haar heen in die tijd.
Daarmee zet zij weer een mooi tijdsbeeld neer. Uitgebreider dan in het vorige boek wat ik las van haar.
Wel jammer dat ze veel kunstenaars, tv programma’s en politici uit Frankrijk noemt. Dat is natuurlijk wel leuk voor de Fransen maar mij zegt het niet zo veel.

Ooit schreef Virginia Woolf ook een boek met dezelfde titel.  Dat heb ik nooit gelezen maar uit recensies begrijp ik dat het boek ook een flinke periode beslaat uit de geschiedenis.
Bij kunstenaars is dat geen jatten maar geïnspireerd worden door….

Bij haar vorige boek wat ik las (De Schaamte) kwam bij mij nogal eens de vraag op waarom ze de Nobelprijs had gewonnen. Nu begrijp ik dat beter.
Ze schrijft heel beschouwend en afstandelijk – over zichzelf in de derde persoon - , maar toch intens en vaak zo herkenbaar.

‘Ze wil het geheugen van het collectieve geheugen terugvinden in een individueel geheugen, en zo de geleefde dimensie van de Geschiedenis uitdrukken.’
Een collectieve autobiografie zo las ik ergens.
Ik denk dat dat de lading wel dekt.

Het was best veel wat in deze beschreven jaren zich allemaal ontwikkelde.
‘Er was een typische vrouwengevoel aan het verdwijnen, het gevoel van natuurlijke inferioriteit.’
Iedereen was bezig om zichzelf uit te vinden, het consumerende kopen, de computer die zijn plek veroverde en later de cd, dvd en smartphone.
De gebeurtenissen in de wereld; zelfs de watersnood in Nederland wordt genoemd.
De ongemakkelijkheid met de diverse rassen die hun plekje kwamen opeisen in Europa.
Je kunt het zo gek niet bedenken of ze noemt het op een mooie, soms ironische, verhalende wijze.

Een schitterende uitsmijter waarin ze het heeft over de jaren zeventig:

‘Hoe je aan zelfexpressie kon doen: door potten te bakken, te weven, gitaar te spelen, sieraden te maken, toneel te spelen, te schrijven. Er hing een immens onbestemd verlangen naar creativiteit in de lucht. Iedereen claimde artistiek bezig te zijn of plannen in die richting te hebben. Het was een uitgemaakte zaak dat al die bezigheden op de een of ander manier tegen elkaar opwogen, en wie niet schilderde of dwarsfluit speelde, had altijd nog de mogelijkheid zichzelf te creëren door in psychoanalyse te gaan.’

Het is een aanrader. Meer dan ‘De Schaamte’

Zoals een vader

Een foto van de aardbevingsramp uit het RD van zaterdag met een ontroerend gedicht van
Jeannet de Jong:

Zo vaak
heeft hij haar hand al vastgehouden,
als ze niet slapen kon
en bang was voor de nacht.

Zo vaak
al naast haar bed gezeten,
gewiegd, gezongen en
gewacht.

Maar deze nacht
kon hij haar niet beschermen:
zijn meisje, toegedekt
onder beton en bloed.

Toch waakt hij stil
in eindeloze uren.
en houdt haar hand nog vast
zoals een vader doet.

Panentheïsme

Een echt juiste definitie die naar mening precies onder woorden brengt wat ik hierbij denk heb ik nog niet gevonden.
Het is letterlijk gezien een woordconstructie: alles in God.
Dus niet God in alles zoals in het pantheïsme.

Panentheisme ziet God groter dan de kosmos, want alles komt uit Hem voort, en is mede transcendent en immanent.
Alles omvattend. En volgens mij ook in wisselwerking met elkaar.
Martien Brinkman zegt in zijn boek (p246):
‘In een panentheistische benadering kan alles met God in verband worden gebracht, maar gaat God nergens in op.’

In ieder geval kwam ik hier weer op door een zinsnede uit het boekje van C.S. Lewis: ‘Brieven aan Malcolm over het gebed’.
Hij schrijft daar over een gedicht van een anonieme poëet:
 
‘Dat dream maakt het te pantheïstisch, en werd er misschien bijgehaald om het rijm.
Maar denkt hij niet terecht dat het gebed in zijn meest volmaakte vorm een alleenspraak is?
Als de Heilige Geest in mensen spreekt, dan is het gebed een spreken van God tot God.’

Zo’n zin blijft dan haken in mijn geest. Ik weet niet of het daarmee eens ben. In eerste instantie was ik ervan overtuigd van wél; er is zeker een wisselwerking tussen de Heilige Geest, die in de gelovigen woont en God.

Maar in tweede instantie: wanneer bidden in zijn volmaaktste vorm een ‘Goddelijk onderonsje’ zou zijn welk functie heeft de mens dan? Is ie dan niet overbodig?
Het Christendom is met recht een relationele godsdienst juist omdát de mens toch wordt opgenomen in die Goddelijke wisselwerking?
Zonder de mens is dit hele tijdelijke en ruimtelijke  circus doelloos. Ja, je kunt nu wel weer allerlei vrome tegenwerpingen verzinnen, - God heeft reden en doel in Zichzelf - maar dat wordt voor nu even te zweverig. 
(Natuurlijk is er ook een wisselwerking tussen God en Zijn Flora en Fauna maar dat weten we niet feitelijk. Vooral om die reden zouden we dan ook voorzichtiger moeten omgaan met de natuur)

Wellicht bedoelde hij dat alles ook zo maar ik zou zo’n zin die en passant wordt gemaakt graag wat meer uitgewerkt hebben gezien.
Helaas is C.S. Lewis niet meer in onze tijdelijke dimensie anders zou ik hem een mailtje sturen.