Sapiens

Ondertitel: een kleine geschiedenis van de mensheid.

In 2011 geschreven door Yuval Noah Harari (1976). Ik las een digitale editie.

Net als Jonathan Sacks in zijn boek 'Moraal' zoomt hij uit en probeert de grote lijnen te trekken. Sacks deed het voornamelijk van de laatste vijftig jaar en vanuit zijn eigen leven en religieus inzicht; Harari pakt gewoon de hele mensheid en doet dat met een seculiere bril.
De cognitieve -,  agrarische en wetenschappelijke revolutie worden besproken. Tussendoor de eenwording van de mensheid.

De cognitieve revolutie, ongeveer 70.000 jaar geleden kenmerkte zich door de taal waardoor mensen met elkaar samen gingen werken, kennis konden uitwisselen en elkaar verhalen vertellen.
De geschiedenis ging zich ontwikkelen los van de biologie.
Wat ik boeiend vond is zijn uitleg van allerlei bubbels die we de laatste decennia hebben uitgevonden. Zoals bijvoorbeeld de naamloze vennootschappen.
Het draait in feite om verhalen en om mensen die in die verhalen geloven en de boel daardoor in stand houden.
In deze tijd hebben we het plastic geld en de cryptomunten.  Maar zo moet ik ook denken aan de kunstbubbel.  Imaginaire realiteiten.
Harari brengt daar – vanzelfsprekend – de religie ook onder en dat begrijp ik wel maar dat ligt in mijn ogen toch iets anders. Elk gevolg moet een oorzaak hebben; die Big Bang komt niet uit de lucht vallen.  Mmmm, aardige woordspeling.

Voor de agrarische revolutie waren we jagers en verzamelaars. Dat waren mensen met een enorme kennis over de natuur in zijn breedste vorm. De geografie, meteorologie, flora en fauna.
Nu weten we feitelijk wel meer wanneer je het maar weet te vinden, maar zij waren allrounder.
Grappig is zijn verhaal over de tarweplant die de Sapiens domesticeerde in plaats van andersom. Ooit een wilde plant maar toen ging de Sapiens hem cultiveren. Dat betekende een vaste woonplaats en een uitputtingsslag om het gewas naar onze zin te laten groeien. Dit veranderde de mensenlevens. Natuurlijk kwam er betere voeding maar het jagen werd eraan gegeven en we werden kwetsbaarder omdat het menu beperkter werd. We kregen door dat wanneer we harder werkten er meer te verdelen viel. Dat moest ook want het kindertal werd groter.
De ijzeren wet van de luxe die tot noodzaak wordt en weer andere verplichtingen schept. Enzovoort. Want produceren is niet genoeg, er moet gekocht worden. Hoe zorg je ervoor dat er gekocht wordt? De mens wijsmaken dat iet iets nodig heeft waardoor het leven gemakkelijker wordt. Consumentisme gevoed door een kapitalistische visie.

Wat zich uit al zijn beschouwingen aan mij opdrong was de onomkeerbaarheid. De logica waarom het in de geschiedenis van de mensheid ging zoals het ging en gaat.
Dat we niet nadachten bij het verkopen van slaven, niet nadenken bij het vernaggelen van deze aarde door aan te schaffen wat we niet nodig hebben. En we kunnen niet terug.
We zitten in een rollercoaster die in gang is gezet en op een doel afgaat. Wanneer je niet gelovig bent is dat een zwart gat.
Ik hoorde pas van een jong koppel; veganisten. Ze kopen niets nieuws, alles komt van de tweede hands markt. Voor hen hoeft niets te worden geproduceerd.
Voorwaar een mooi streven wat mij zeer aansprak. Maar wát wanneer we allemaal zo gaan denken en leven. Ja, wat eigenlijk?

Het is niet allemaal kommer en kwel; de afgelopen decennia waren het meest vreedzame tijdperk uit de geschiedenis van de mensheid. Ook al zijn er brandhaarden, de meeste mensen leven in pais en vree.
Oorlog voeren is een kostbare aangelegenheid dus dat doen we liever niet meer. Wereldwijd is er nauwelijks hongersnood meer en de medische voorzieningen zijn beter dan ooit.
Een wereldwijde gouden eeuw, maar blijft dat zo want de mens wordt er niet gelukkiger op.

Er staan zoveel beschouwingen is dat het bijna ondoenbaar is om er een verslag van te maken.
Een punt wat me aansprak: ‘Tegenwoordig is het gewoon om de gekste dingen te verklaren uit klimaatveranderingen, maar de waarheid is dat het klimaat van de aarde zich nooit koest houdt. Het is constant in beweging. Alle gebeurtenissen uit de geschiedenis vonden plaats tegen de achtergrond van een of andere klimaatverandering. Onze planeet heeft met name talloze cycli van opwarming en afkoeling meegemaakt.’

Mijn idee. Al dat gewauwel over klimaatveranderingen. Ik begrijp wel dat we door levenshouding van overmatige luxe schade toebrengen aan het milieu en dat het misschien ietsie-pietsie invloed heeft op het klimaat maar verder ligt dat niet in onze handen.
Milieuvervuiling wel. Maar dat is een ander hoofdstuk en het zou uit ons juiste taalgebruik  moeten blijken waar we het nu precies over hebben.

Een ander punt: ‘Vraag wetenschappers waarom ze het genoom bestuderen af breinen met software proberen te verbinden of iets denkends proberen te creëren in een computer. Negen van de tien keer krijg je hetzelfde standaard antwoord: dat doen we om ziekten te genezen en mensenlevens te redden’

Zo kun je er nooit iets tegen inbrengen. En ‘zo wordt het volk bedonderd’. Onze familie uitspraak. 

Interessant boek. Nu moet ik me maar eens gaan wagen aan Homo Deus.