Afgelopen maandagavond was het de beurt aan Sigmund Freud. (1856 - 1939) Nog steeds heb ik niet echt de rode draad van het geheel te pakken. Waarom nu juist al deze kopstukken? Feit is wel dat Freud samen met Darwin (die is de volgende keer aan de beurt) en Crick (die van het DNA) achteraf bekeken voor een paradigma shift hebben gezorgd. Freud door zijn psychoanalyses en – pathologie en Darwin door zijn evolutietheorie. Dat begrip paradigma shift is weer van later datum, bekend geworden door Thomas Kuhn (1922-1996)
Freud is volgens de huidige maatstaven enigszins achterhaald maar we ontdekten dat veel dingen die hij heeft benoemd toch nog steeds wel kloppen. We moeten natuurlijk beseffen dat hij een grondlegger van de psychoanalyse is en dat er tegenwoordig op zijn schouders wordt gestaan.
Met een knipoog naar Isaac Newton*
Heel veel begrippen in ons taalgebruik verwijzen nog naar hem zoals bijvoorbeeld het ‘Oedipus conflict’, ‘verdringen’, ‘vrije associatie’, ‘libido’ en de ‘freudiaanse verspreking’. Freud dacht dat alle psychopathologie terug te voeren was op seksuele trauma’s maar hij laat dat later los en vervangt het door de theorie van het Oedipus complex. Dit complex moeten we allemaal doorlopen. Niemand doorloopt dat proces echter vlekkeloos en daarom zijn we allemaal een beetje ziek. Tsja, wat is normaal? Ik geloof hem graag.
Volgens Freud hebben wij wat betreft ons bewustzijn, drie niveaus: het bewuste, het voor bewuste en het onbewuste wat het grootste deel is. Met ons bewuste brein functioneren we en praten we rationeel, in ons voorbewuste zitten de herinneringen en in ons onbewuste zitten gevoelens en verdrongen verlangens die invloed uitoefenen waardoor we negatieve emoties hebben. Om deze verdrongen verlangens weer toegankelijk te maken is dan therapie nodig.
Verder heeft de mens volgens Freud twee aangeboren driften: Eros en Thanatos, de levensdrang en de doodsdrift.
De psychische structuur van Id, Ego en Superego kwam ook ter sprake:
Id: de psychische structuur van een baby, bestaande uit driften en gericht op bevrediging van de behoeften die veroorzaakt worden door de driften.
Ego: rationele structuur die functioneert in overeenstemming met de realiteit en de spanning hanteert die ontstaat uit de botsing tussen de eisen van het Id en de realiteit.
Superego: uitbreiding van de psychische structuur. Bestaat uit verinnerlijkte eisen van de omgeving en een Ik-ideaal. Functioneert als moraal, geweten.
Daarna lazen we een stuk van hem uit zijn essay ‘Het onbehagen in de cultuur’ en dat sprak mij ook wel aan.
In dat stukje maakt hij de vergelijking tussen de cultuurontwikkeling en de ontwikkeling van het individu. Hij komt tot de conclusie dat twee neigingen van de mens, die naar individueel geluk en die naar aansluiting bij de mensheid, met elkaar moeten worstelen. Dat was ook best wel herkenbaar voor mij al is dat pas iets van de laatste jaren.
Freud was nogal antireligieus en het gebod ‘Hebt u naaste lief als uzelf’ vind hij een prima voorbeeld van een onpsychologisch optreden van het culturele superego. Dat gebod is namelijk niet te houden, en wanneer de cultuur ons vermaant dat het dan juist verdienstelijk is om je eraan te houden dat degenen die dat doen zich in een nadelige positie manoeuvreren t.o.v. degenen die dat niet doen.
Gek, dat had ik ook al eens bedacht: wanneer gelovigen zich echt zouden gedragen zoals wij denken dat van ons verwacht mag worden, dan zijn we in no-time uit deze wereld weggewerkt. Altijd maar je andere wang toekeren werkt natuurlijk voor geen meter. Ligt dat aan de gelovigen? Nee, natuurlijk niet, dat ligt aan die ‘onbesneden Filistijnen’. Maar daar zijn er nogal wat van. *grinnik* Maar moet je dan daarom antireligieus zijn?
Enfin, in ieder geval kunnen we er niet omheen dat Freud grote invloed heeft gehad op ons denken.
Van de eerder besproken Dennett en Merleau Ponty zie ik dat nog niet zozeer. Maar misschien moet het kwartje nog gaan vallen of komt het dat zij denkers van recentere data zijn waardoor hun invloed lastiger is vast te stellen.
O ja, wat ik de eerste ronde vergat: tijdens het voorstelrondje waren de gegevens die mensen over zichzelf doorgaven minimaal. De meesten volstonden met hun naam en hun beroep. Ook de pensionado’s vermeldden hun vroegere functie. Dat intrigeerde mij weer; halen mensen hun identiteit toch uit hun beroep? Op de dag dat ik directeur - af was overviel mij ook wel het gevoel: nu ben ik niets meer……....wat rationeel natuurlijk volslagen nonsens is. Het heeft gelukkig maar kort geduurd.
* "Als ik verder heb gezien dan anderen, komt dat doordat ik op de schouders van reuzen stond."
Geen opmerkingen:
Een reactie posten