Zondagavond

 Amen. Ik heb gepreekt. Nu moet ik wel gaan schelden
            en razen op die dwazen in mijn koude kerk,
die zich bebeitlen laten met wat ik vertelde
            met de gelaten slaafsheid van een stenen zerk. 

Kan ik het helpen dat ik alles niet kan zeggen?
            Maar voelen jullie dan niet iets van het geweld
van wat de duurste dominee niet uit kan leggen
            en wat geen moeder aan haar kinderen vertelt? 

Van pure heerlijkheid is het niet uit te spreken,
            kon ik maar onder aan de preekstoel bij de trap
een hand aan Jezus geven en Hem laten preken,
            en zeggen: pas op ’t deurtje, want de ruimte is wat krap. 

Ik zie de hele nacht die lege kerkgezichten
            waar ’t Woord op afstoot naar mijn lege hart retour.
en in de consistorie bij de nieuwsberichten
            zeggen wij God, de koster en elkaar bonjour. 

De vrede ligt op sterven onder de genade.
            ’t Portaal ligt vol vertrapte psalmen en de preek
ligt nu bij stukjes en bij beetjes in de paden,
            de kostersvrouw kijkt rond: het wordt een drukke week. 

Dat Gij de hemel scheurdet en de nette kleren,
            scheur al die maskers en de muren en het dak!
laat hier eens dalen heel de heerlijkheid des Heren,
            alsof de glazen zee door al haar dijken brak! 

Laat me alsjeblieft met rust! Kan niemand dan begrijpen,
            dat preken leven is en sterven tegelijk,
en dat ik bij het amen in mijn arm moet knijpen
            of ik nu droom, dat ik zo arm ben en zo rijk? 

Mijn bidden is veel wijder dan de twee gebeden,
            waarin mijn bijna-bidden met mijn bidden spot.
En zo moet ik dan maar voor jullie plaats bekleden,
            gaapkoppen, slaapkoppen, domkoppen, kinderen van God. 

Mijn armen zijn te zwaar voor ’n zwaar-geladen zegen.
            en voor die grote Bijbel is mijn hart te klein.
Och Here Jezus, Jezus, Jezus houd mij tegen, -
            ik spring de preekstoel af, de kerk wordt een ravijn. 

Gij hebt de engel der gemeente willen schrijven,
            en Zelf hebt Gij het ondertekend met een snik:
“Houd je maar kalm, Ik zal het ook wel blijven.
            en houd maar veel van deze mensen – zoals Ik”.

 

Okke Jager (1928 – 1992)

Dit gedicht kwam ik tegen tijdens het opruimen van mijn kamer. Een beetje nostalgisch in deze tijd.
Wellicht snakken dominees er weer naar om een volle kerk met wit gepleisterde graven/ stenen zerken te kunnen zien om zich erover te kunnen opwinden. 

gedeelte van een schilderij van Marius van Dokkum.

Eleonore van Aquitanië

Geschreven door Guus Pikkemaat (1929 – 2018) in 2008.

Een heerlijke dikke pil van bijna 600 pagina’s over een vrouw die haar stempel heeft gedrukt op West-Europa.
Eleonore/Alienor leefde van 1122 – 1204 en was tijdens haar leven koningin van Frankrijk want ze trouwde met Louis VII en werd ook nog eens koningin van Engeland, vanwege haar tweede huwelijk met Henry II uit het huis Plantagenet.

Haar naam kwam voorbij tijdens modules Europese geschiedenis en mijn belangstelling was gewekt. Ik had eerder nog nooit van haar gehoord.
Maar wat was dit boek een tegenvaller.

Ja, het klopt dat over vrouwen weinig in de geschiedenisannalen is opgetekend. Ze waren niet interessant genoeg ook al runden ze vaak de business wanneer de echtlieden weer eens op oorlogspad of kruistocht gingen. We weten niet eens haar exacte geboortedatum.
Maar wanneer een boek voornamelijk gaat over haar echtgenoten Louis VII, Henry II en haar zoons Richard Leeuwenhart en Jan zonder Land dan vraag ik me echt af waarom je haar naam op de cover durft te zetten.
Het is een keurig beschreven feitenrelaas over de politieke manoeuvres en wendingen in die vroege middeleeuwen zonder een greintje fantasie.
Nee, dan de boeken van Hilary Mantel. Die zijn een stuk prettiger om te lezen.
Bij Pikkemaat voelde ik bijvoorbeeld geen enkele emotie bij de moord op Thomas Beckett.
Ongetwijfeld vult Hilary met haar fantasie dingen in maar het grote geheel beklijft dan toch veel meer dan dit gortdroge relaas.
Omdat ik niet graag een boek halverwege opzij leg heb ik me gedwongen om het uit te lezen.
Nu filteren waarom Eleonore zo belangrijk is geweest.

Ze werd opgevoed door een vader die zijn dochters serieus nam. (Behalve dan bij het opschrijven van haar geboortedatum) Zulke vaders zijn kostbaar. Ik heb er ook één gehad. Ik moet ook denken aan Christine de Pisan die ook zo’n vader had wat in die tijd heel bijzonder was.

Ze groeide op aan een hof met veel aandacht voor kunst en cultuur en bleef daar tijdens haar leven heel veel aandacht aan besteden. Bernard de Ventadour is een bekende naam die leefde aan dat hof. Een troubadour.
Het grote rijk Aquitanië erfde zij van haar vader en werd daarmee een interessante huwelijkspartner. Door haar huwelijk met Louis VII werd een nog groter rijk gerealiseerd wat weer uiteenspatte na haar scheiding want zij nam haar domeinen mee het volgende huwelijk in met Henry II. Zo ontstond het Angevijnse rijk. Haar twee dochters bleven achter bij Louis.
Deze Henry II bleef echter leenheer van de Franse koning en was tijdens zijn leven voortdurend in conflict met Louis VII.

Eleonora bleef macht uitoefenen in ‘haar’ rijk en het huwelijk leek in de eerste jaren best goed ondanks dat zij tien jaar ouder was. Ze kreeg nog acht kinderen maar niet allen bleven in leven. Drie dochters werden succesvol uitgehuwelijkt aan belangrijke Europese heersers.
Van de vijf zonen zijn Richard Leeuwenhart (Coeur de Lion/ Lionhearted), de uiteindelijke erfgenaam en Jan zonder Land (Jean sans Terre/ John Lackland) de belangrijkste.

Ze was populair bij haar volk, hield van de schone kunsten en de hoofse liederen waar het hof van Aquitanië om bekend stond. Aan haar hof werd de jeugd van de aristocratie onderwezen.  Haar invloed was dus heel indirect.
Henry was minder geliefd, had regelmatig ruzie met zijn zoons die dan weer hulp zochten bij Louis VII. Eleonore koos steeds de kant van haar zoons wat haar niet in dank werd afgenomen.
Henry vond het op een gegeven moment nodig om haar in Engeland gevangen te zetten/huisarrest te geven voor zestien jaren. Pas bij zijn dood gelaste zoon Richard haar vrijlating. Ze was inmiddels rond de acht en zestig. Ze nam de honneurs voor hem waar in Engeland en Frankrijk toen hij mee ging met de derde kruistocht. (1189 – 1192)
Zelf was ze mee geweest op de tweede kruistocht (1147 -1149) en had haar ogen goed de kost gegeven.

Onder haar bewind kreeg La Rochelle stadsrechten en een burgemeester.
Vele andere steden werden door haar begunstigd; natuurlijk met de verwachting van loyaliteit ten opzichte van haar en haar zoon.
De ‘code maritime’ werd opgesteld om zeelieden te beschermen tegen de willekeur van een kapitein of een reder.
De namen van de schepen moesten in de ankers worden gegraveerd zodat ze te herkennen waren. Een eerste vorm van registratie.
Vrouwen werden toegelaten tot de grote zalen die eerder een mannendomein waren.
Nadat ze door zoon Richard weer was vrijgelaten zorgde ze ervoor dat in Engeland uniforme gewichten en maten werden gebruikt voor de handel in granen, vloeistoffen en textiel. En er werden munten met een vaste standaard in gebruik genomen.
Verder stichtte ze nog een hospitaal in Surrey en werd ze luidkeels bezongen door de rondreizende troubadours.

Het beste contact bleef ze houden met haar zoon Richard, die erfgenaam was van de delen in Frankrijk en koning van Engeland. Helaas stierf hij zonder erfgenaam en ging alles over op zijn jongere broer Jan zonder Land die opeens Jan met Land werd.
Eleonore is om en nabij de tachtig geworden en heeft op Eleonore Plantagenet van Castilië  en Jan zonder Land na, haar kinderen overleefd.
Dat er heel veel nazaten van haar rondlopen moge duidelijk zijn. Keizer Otto IV van het Heilige Roomse Rijk was een kleinzoon.

De eindeloze twisten tussen de Capets en de Plantagenets leken weer bijgelegd toen een kleindochter, Blanche trouwde met Louis VIII.
In 1204 overleed deze oermoeder van veel Europese vorstenhuizen.  
Eleonore is begraven in het klooster Fontevraud bij haar man Henry II en zoon Richard.

Niet alles is even zeker, elke geschiedkundige kijkt weer anders tegen de geschiedenis aan; legt andere accenten en trekt andere conclusies.
Zo kwam ik deze scriptie tegen van een leerling van de universiteit van Gent.

Persoonlijkheidstest

Via via kwam ik op een site met de testen van Myers-Brigss: de MBTI.
Net als vele anderen hou ik enorm van testjes doen via internet. Ooit deed ik een test van Mensa en prompt kreeg ik een uitnodiging om naar het hoofdkantoor te komen. Maar daar had ik verder geen zin in.

Na het lezen van ‘het Alles’ van Dave Eggers heb ik bijna geen testjes meer gedaan. Wie het boek kent snapt het.
Maar deze test was toch wel interessant ook al mist een strakke wetenschappelijke onderbouwing.

Zo eerlijk mogelijk heb ik de vragen ingevuld en ik had het idee dat ik bij een grote grijze middenmoot zou eindigen, er vielen bijna geen uitschieters te maken.
Het was allemaal een beetje van dit en een beetje van dat, niet helemaal zus en niet helemaal zo.
Groot was mijn verbazing toen ik het eindresultaat onder ogen kreeg. Alsof mijn brein een rammelende fruitautomaat was; zoveel kwartjes vielen er. Ik ben niet gek, hooguit een beetje raar.
Via een andere site nog eens gedaan met - jawel - hetzelfde resultaat.

In het kort ben ik een INFJ-A; een  Introverte-iNtuitive-Feeler-Judger  Advocaat.
Het verklaart waarom ik liever alleen ben en mij zelden ergens echt thuis voel.

‘Het woont bij vreemden en het went er niet.’
Het verklaart mijn hekel aan verplicht socializen omdat het zoveel energie slurpt en mijn conflict mijdend gedrag. Dat ik zo moeilijk nee kan zeggen zodat ik tegenwoordig iedereen uit de weg ga. Dat ik zo slecht tegen kritiek kan ook al doe ik dapper alsof dat niet zo is.
Het verklaart mijn beschouwende en bespiegelende aard; vaak zoom ik uit om het grote geheel van verschillende kanten te bekijken.
Waarom ik mensen toch zulke boeiende wezens vind ook al vreten ze energie. Dat ik zo graag alles om mij heen wil begrijpen en rusteloos blijf zoeken naar ‘aha-erlebnissen’.

Ik weet het; stickertjes plakken is een linke bezigheid. Je kunt je er zomaar naar gaan gedragen. Toch vond ik het prettig om het te ontdekken.
Een ‘gevaar’ is ook om de verkeerde trekjes maar te laten voor wat ze zijn want je bent nu eenmaal zo.
Tegelijkertijd moet ik wel grinniken. Ik heb er niet naar gekeken maar misschien staan er bij die andere vijftien typen wel dezelfde dingen en blijken we toch allemaal van dezelfde lap te zijn gescheurd.

Vrijheid

In deze tijd worden we voortdurend geconfronteerd met allerlei beperkingen vanwege de voortslepende coronacrisis.
Rondom mij heen hoor ik allerlei klachten dat men zich beknot voelt in zijn/haar vrijheid. De protesten tegen het verplicht vaccineren zijn – m.i. terecht – niet van de lucht. Gelukkig dat de regering daarvoor tot nu toe niet heeft besloten. Dat gaat over politieke vrijheid maar je kunt op zoveel verschillende manieren tegen vrijheid aankijken.

Wat mij fascineert is de geestelijke of spirituele vrijheid.
Maar wat houdt die vrijheid in? Het is iets anders dan de vrije wil waar ik al meer over heb geschreven.
Volgens Descartes is besluiteloosheid de laagste vorm van vrijheid. Dus al dat getwijfel wat in deze dagen zo ‘hot’ is klopt van geen kant. Volgens hem dan.
Volgens John Stuart Mill ben je vrij voor zover je anderen geen schade toebrengt. 
Volgens Spinoza heeft het te maken met autonomie en staat vrijheid tegenover dwang. Wie vrij is schrijft zichzelf de wet voor. Heer/vrouwe en meester/ meesteres zijn over je eigen handelen.
Voltaire was onder de indruk van de geestelijke vrijheid van de Engelsen die zonder gêne over alles schreven en zich verdedigden. (Störig p. 396) Dat was hij niet gewend.
Bij Kant komt het al dichter bij hetgeen ik onder vrijheid versta: de algemene zedelijke wet moeten wij niet gedwongen volgen maar die zouden we, naar het categorisch imperatief, in vrijheid willen volgen. Ik vermijd angstvallig het woord ‘moeten’ want dat is een lastig woord in verband met vrijheid.
Bij Kant begint vrijheid bij het handelen omdat de theoretische rede niets kan zeggen over ‘Ideeën’ waar God onder valt.  Met dat handelen is er de verantwoordelijkheid. Maar dat valt naar mijn idee dan weer onder een ander type vrijheid.

Vrijheid is een paradoxaal begrip. Je kunt het niet empirisch bewijzen, het is een idee wat samenhangt met een bepaalde gehoorzaamheid; een vrijwillig verbinden aan, op voor jou goede gronden, geaccepteerde zaken.
Wanneer ben je vrijer? Als je voortdurende de grenzen van (morele) regels opzoekt en probeert ermee te sjoemelen of wanneer je inzicht hebt verworven in die regels en ze om die reden houdt.
Ik herinner me een boek van Solzjenitsyn ( Ik denk ‘de eerste cirkel’)met een quote die ik niet meer kan terugvinden. In ieder geval ging het over vrij zijn ook al zit je in de gevangenis.
Die geestelijke vrijheid bedoel ik.
Dan maakt het niet uit waar je bent, in lock-down of niet of in welke hoedanigheid; gezond, ziek, zwak of misselijk.

Wanneer je je steeds meer bewust wordt van dat type vrijheid is dat het mooiste begrip wat er is.

Nog een paar quotes die mij raakten:

Vrijheid bestaat in het erkennen van grenzen.
Krishnamurti.

Maar wat is vrijheid zonder wijsheid, en zonder deugd? De grootste van alle mogelijke kwaden; want het is dwaasheid, verdorvenheid en gekte, zonder onderwijs of beperking.
Edmund Burke.

Vrijheid is niet hetzelfde als ongebondenheid. Vrijheid is het vermogen om keuzes te maken en je aan datgene te binden wat het beste voor je is.
Paulo Coelho.

 

Zonsondergang

 

Zonsondergang aan de Lek op de kortste dag van het jaar.

Verzoek aan de schilder

Bij het verlies van een dochter.

Verzoek aan de schilder

Mijn arsenaal van klank en taal
bestaat in tijd. Zij niet. Ik vraag 

Uw hulp. Als ik haar met mijn warme
hand, zo zwaar van bloed, wil raken 

is er niets. U heeft een vlak met veertien
kleuren, een penseel van vossenhaar – 

streel haar te voorschijn, groene schaduw
bij haar oor en in haar hals een zweem 

van oud ivoor. Maak haar een plaats
in vezels van Uw doek. Roep mij 

dan binnen. U staart uit het raam.
Ik blijf op anderhalve meter staan. 

Zij kijkt mij aan.

 

Anna Enquist  (1945)

Advent

In het gewoonste, een vrouw,
gaat het verhevendste schuil:
rouw om de val en het vuil.

In het gewoonste, het wonder
der slapende schoot, gaat het licht
onder. De dag viel dicht.

In de nacht als het leven groeit
in het vruchtwater van de dood
roeit de maan als een dienstbare boot.

In het gewoonste, een naam,
water en lichaam en bloed,
scheept zich aan ons tegemoet
God de Vader.

Uit: verzamelde gedichten van Guillaume van de Graft
De foto is gemaakt in Domme; een stadje in de Dordogne