Genesis

Geschreven door Jonathan Sacks, maar wanneer precies weet ik niet. Dit eerste deel gaat over individuen en families, in tegenstelling tot Exodus wat over de geboorte van een volk gaat.
Dit boek bestaat ook weer uit twaalf parasjot.   Letterlijke betekenis: gedeelte. 

In een wekelijkse parasja  die ik toegestuurd krijg van het CIS (Centrum voor Israël studies) wordt de vraag gesteld waarom de Bijbel niet begint met Exodus.
Dat geldt toch als het begin van het Joodse volk en het begin van de Joodse kalender? 'Deze maand zal voor u het begin van de maanden zijn. Hij zal voor u de eerste zijn van de maanden van het jaar. ' (Ex. 12:2).

De grote geleerde Nachmanides (1194-1270) geeft op deze vraag het volgende antwoord: 'Het is noodzakelijk de Thora te beginnen met 'In den beginne schiep G'd den hemel en de aarde' (Gen. 1:1), want dit is de basis van het geloof (Hebr. 'Emoena'). Je zult eerst in G'd als Schepper van deze wereld moeten geloven, voor je Zijn geboden in acht kunt nemen. Het geloof in G'd gaat aan al het andere vooraf.'
Ook Sacks komt tot deze conclusie.

De Thora is een boek over hoe te leven.
Wat moet ik doen, hoe behoor ik te leven en wat voor type mens moet ik proberen te worden. Dus geen wetenschappelijk boek. Hij gaat dan ook voorbij aan de discussies over al dan niet letterlijk lezen. Belangrijker is dat uit de verhalen levenslessen te trekken zijn voor alle tijden en plaatsen. Hij maakt, net als in Exodus, rijkelijk gebruik van de Midrasjiem.
Sacks sluit aan bij de ‘rede over de menselijke waardigheid’ van Pico della Mirandola uit de vijftiende eeuw. De mens moet zichzelf scheppen.
Deze rede betekende een breuk met de christelijke leer dat de mens ongeneeslijk bedorven zou zijn en de Platoonse gedachte dat de mens aan onveranderlijke vormen gebonden zou zijn.

God heeft geen beeld dus waarnaar is de mens dan geschapen?  Wel: naar een vrijheid die niet is ingeperkt door natuurwetten – waar wel wat op af te dingen valt volgens mij - en met het vermogen tot spreken en scheppen. Tot verantwoordelijkheid en terughoudendheid.
Het karakter van het jodendom bestaat uit het idee dat sterfelijkheid te overwinnen is in het krijgen van kinderen om behalve onze genen ook onze ideeën en idealen te laten voortleven tot het einde der tijden. (p 38)
Ondertussen moeten we in het hier en nu verantwoord leven.  Het goede doen omdat het goed is. 

Wat viel mij verder op en wat wil ik onthouden:

In de eerste hoofdstukken wordt God Elohiem genoemd; de Kracht der Krachten terwijl het tetragammaton (of Yahweh), hier Hasjeem genoemd wijst naar een persoon, een Gij. De God die we ontmoeten in de openbaring. Eva noemt God bij de geboorte van Kain voor het eerst Hasjeem zonder Elohiem. De menselijke waarneming veranderde.

Noach was een Tsaddiek vóór de vloed. Daarna wordt hij niet meer zo genoemd. Waarom?
Noach was te gehoorzaam. Het was blinde gehoorzaamheid en hij had geen eigen initiatief.
Volgens vele (zondag)schooljuffen en meesters zou Noach terwijl hij de ark bouwde wel hebben geëvangeliseerd en de mensen hebben gewaarschuwd, maar daarover staat niets in de Bijbel. Noach redde alleen  zichzelf en zijn gezin. Geloof is meer dan gehoorzaamheid, het is ook de moed om te scheppen.
Noach wandelde met God maar tegen Abraham werd gezegd: wandel voor mijn aangezicht en wees onberispelijk.
Hoe het komt dat Noach wist van reine en onreine dieren terwijl dat pas op de Sinaï bekend werd, daar schrijft Sacks niets over. Niet belangrijk denk ik. Dat zijn van die Westerse spitsvondigheden die er helemaal niet toe doen.

De verhalen van Adam en Eva, Kain en Abel, Noach en de torenbouw van Babel tonen  resp. steeds een nieuwe stap in het volwassen worden van de mensheid.  Adam door het ontkennen van persoonlijke verantwoordelijkheid, daarna Kain door het ontkennen van de morele verantwoordelijkheid, Noach ontkende de collectieve verantwoordelijkheid en de torenbouwers de ontologische.

Abraham was de eerste aartsvader die zijn verantwoordelijkheid op alle vlakken nam.
Hij daagde God uit in een rechtvaardigheids kwestie. Later deden Mozes en Job dat ook.
Maar is het niet zo dat God eigenlijk de mens uitdaagt? Tot een weerwoord om beide kanten te horen?
Zo heb ik jaren geleden besloten – het was een wilsbesluit – om niet meer in een eeuwigdurende hel te geloven. Ik vond en vind het niet eerlijk dat tegenover pakweg 80 jaar leven hier op aarde, waarbij je overgeleverd bent aan genen en omstandigheden, mogelijk een eeuwigheid van narigheid te wachten staat. Hoe kan dat rechtvaardig zijn?
Nog weer later ontdekte ik dat ik zo niet meer over God wilde denken en schaamde ik me dat ik het ooit had gedaan.

De verschillen in de aartsvaders: Abraham, Izak en Jakob.
Abraham de vriendelijke, die zijn verantwoordelijkheid nam. Hij symboliseert de morgen; bij hem begint een nieuw religieus bewustzijn. Een zoektocht.
Izak de stille en weinig originele maar wel heel volhardend in het geloof, de moed hebbend om door te gaan en niet op te geven wanneer het tegen zit.  Hij symboliseert de middag; de dialoog wanneer hij in het veld loopt en mijmert.
Jacob is weer heel anders: een ‘lover’ en strijder. In de nacht krijgt hij een visioen. Hij stuit op God. Een onverwachte ontmoeting tussen de menselijke ziel en God.

Jakob was iemand die er vandoor ging met de zegen die bedoeld was voor een ander. Een zegen van rijkdom en macht. Die was voor Ezau bedoeld. Wanneer hij vlucht voor Ezau zegent Izak hem alsnog met de juiste zegen: die van kinderen en land. De verbondszegeningen.
Waarom wilde Jacob zo graag als Ezau zijn? Die een man van de natuur was?
Waarom willen wij vaak als een ander zijn? Het kost Jakob de rest van zijn leven om te ontdekken dat hij is zoals hij is en zo ook mag zijn. En het niet verwachten moet van macht en rijkdom. Zoals het joodse volk nu.
Toen pas kon hij zeggen: ik heb alles.

Het verhaal van Jozef, die toch niet de belangrijkste zoon was. Dat waren de zonen van de minder geliefde Lea: Levi en Juda.
Uit Levi komen de priesters voort en uit Juda de koningen en zal de Messias voortkomen. Ook geeft Juda zijn naam aan het volk, de zuidelijke stammen wel te verstaan. De Noordelijke stammen worden weggevoerd en assimileren in de wereldbevolking.
Juda maakt ook de grootste ontwikkeling door. Van een pragmaticus die zijn broer Jozef verkoopt tot de boeteling. Degenen die in staat zijn tot verandering en groei zijn in het jodendom groter dan degenen die altijd al deugdzaam leven. Ik moet meteen denken aan de gelijkenis van de verloren zoon.
Haten in de Bijbel is niet het haten wat wij doen maar het minder geliefd zijn. Ezau werd niet door God gehaat, maar minder geliefd.
Van Jozef vroeg ik mij altijd af waarom hij bij de apotheose uitroept: ‘Ik ben Jozef, leeft mijn vader nog?’
Dat had hij net gehoord van Juda. Waarom stelde hij dan die vraag? Helaas geeft Sacks daar geen antwoord op.
Er komen meer dingen aan de orde waarvan ik weet dat ze in het Nieuwe Testament weer worden aangehaald.
Dat Jozef bijvoorbeeld een type van Jezus is, is voor mij glashelder, maar daarover rept Sacks vanzelfsprekend niet.

Het belang van ‘tesjoeva’ bespreekt hij uitgebreid. Het opbiechten van zonde, het voornemen om het niet meer te doen, ook niet wanneer de gelegenheid daar is. De kracht om te vergeven wat juist degene verheft die vergeeft.
Dat vrede boven waarheid gaat. Dat vond ik ook wel een mooie. Want wat weten wij nu van waarheid? Er zijn de meest verschrikkelijke dingen gebeurt uit naam van de waarheid terwijl er maar Eén is die de Waarheid in pacht heeft en dat zijn wij niet.
Er staan teveel mooie dingen in.

Ik ga me op Leviticus verheugen.

Wandelen

Sinds de coronacrisis maken mijnheer Cathy en ik vaak een wandeling in de groene gebieden in onze omgeving. Omdat ik niet van dat doelloze lopen hou sleep ik nu mijn camera mee en mijn wandeling is pas geslaagd wanneer ik naar mijn idee een mooie foto kan maken waar ik me op kan verheugen om hem thuis wat groter te bekijken.
Ik moet nog heel veel leren met betrekking tot de fotografie maar in ieder geval heft het de doelloosheid van dat lopen een beetje op.
En ja, het besef is wel aanwezig dat enige beweging toch wel goed is voor een mens. Vooral voor mijn brein, anders ben ik bang dat het teveel ‘verplaqued’ in deze prikkelloze tijd.

Tijdens het wandelen komen we veel andere mensen tegen van allerlei pluimage. Veel bejaarde koppels, op woensdagmiddag veel kinderen en veel mensen met honden.
Ook joggers komen we tegen.
Helaas ben ik iemand die net als Maarten van Rossum en Robert ten Brink een enorme hekel heeft aan sporten. Vroeger, op school was het leuk toen ik in het schoolvolleybal team zat maar daarna al snel niet meer.  Er waren belangrijkere dingen. Mensen redden en zo.

Nu merk ik dat teveel mensen naar die enge mijnheer Scherder kijken en zijn adviezen ondoordacht opvolgen.
We kwamen een joggende heer tegen met een flinke bierbuik. In gedachten zie ik dan die inwendige massa darmen door elkaar hossen en glijden; over de rand van zijn broek last hebbend van de schokkende zwaartekracht.
Dat kan niet goed zijn.

Een andere heer had de pech dat zijn rechter onderbeen teveel naar buiten stond; dus scheef op zijn kniegewricht.
Toch rennen….
Ik hoorde in gedachten dat kniegewricht piepen en knarsen van ellende en meteen zag ik voor mijn geestesoog onze ziekenfondspremie stijgen.
Verder zijn er joggers die met zo’n vaart rennen, al hijgend en sputterend virusjes verspreidend dat ik denk: ga toch lekker lopen want dan ga je net zo snel en is beter voor je heupen en knieën.

Zelf heb ik ook ooit zo’n bui gehad. Joggen kun je vanuit je huis beginnen en hoef je niet naar zo’n stinkende sportschool. Keurig netjes had ik een schema gevolgd van rennen en weer lopen. Na zes weken had ik een peesontsteking in mijn linker onderbeen en was ik er klaar mee, ook al bevielen die endorfines mij wel.
De oefening van het lichaam is van weinig nut schreef Paulus al.  
Weinig, wel een beetje. Een héél klein beetje.

 

Amerika

Er is al genoeg gezegd en geschreven over de ‘aanslag op de Amerikaanse democratie’ op 7 januari door Dhr. T. en zijn aanhangers. Mij verbaasde het niet echt ook al schokte het mij wel.
Vier jaar geleden was ik al niet blij met hem en dat is voortdurend bevestigd. 

En we zijn er nog niet. Deze sluwe man kan nog voor veel ellende gaan zorgen omdat zijn ego is beschadigd en dat kan hij niet over zijn kant laten gaan.
Hij heeft al gezegd dat hij niet aanwezig zal zijn bij de inauguratie van Joe Biden.
Waarom niet? Is dat enkel rancune? Of steekt er meer achter? Waarom wil hij daar niet zijn?

Ik vertrouw het allemaal niet zo ondanks dat zijn accounts bij veel Social Media zijn geblokkeerd. Hij kan wel een ordelijke machtsoverdracht preken maar……
als een vos de passie preekt……boer pas op je kippen.

Ook typisch voor zo’n psyché is een vuurtje oprakelen en dan handenwrijvend van een afstandje kijken hoe het zich ontwikkeld. Vervolgens diezelfde handen in onschuld wassen. 
Over de opvallende magere beveiliging van het Capitool en het trage op gang komen van de extra garde….. Part of the Game.
En dat alles omdat er geen fraude in de stembusuitslagen kon worden vastgesteld. Bij de vorige verkiezingen heb ik hem niet gehoord omdat hij zijn kiesmannen voor elkaar heeft weten te rommelen terwijl Hilary Clinton er notabene pakweg drie miljoen méér had dan hij. Wonderlijk systeem.

Grote bewondering heb ik voor Mike Pence. Omdat ik zelf ruim tien jaar lang iemand heb verzorgd met dezelfde karaktertrekken* weet ik een beetje hoe moeilijk het is om met zo iemand om te gaan. Het is voortdurend op eieren lopen. Je hebt zoveel wijsheid nodig. Mogelijk hebben we het voor een groot deel aan Pence te danken dat die vier jaar  zonder al te grote rampen zijn verlopen.

Dat evangelisch Amerika (en rechts Nederland) zo achter hem aanliepen heb ik nooit begrepen. Alleen maar omdat hij zogenaamd ‘pro-Israël’ is, wat dat ook moge betekenen uit zijn onberekenbare mond, en de abortuspraktijken aanpakte?
Om zo’n groot land te besturen is wel iets meer nodig. Maar op deze manier strooide hij vakkundig zand in de goed gelovige ogen.

Make America great again………
Helaas, dhr. T. lijkt voor het tegenovergestelde van zijn eigen slogan te hebben gezorgd.

*
11-01
Nu ik het erover heb gehad herinnerde ik me vanmorgen dat er tegen mij ook wel eens is gezegd: Ýou're fired!'
Toen ben ik maar in het stof gedoken omwille van zijn vrouw. Die kon wel wat steun blijven gebruiken. En jawel, het werkte. Ik werd weer 'in genade' aangenomen. Hilarisch.

............

The budding twigs spread out their fan,

To catch the breezy air;

And I must think, do all I can,

That there was pleasure there.

...........

Een strofe uit een gedicht 'Lines Written in Early Spring' van William Wordsworth (1770 - 1850)
De titel van het gedicht vond ik ook al bij de foto passen.
Het 'plezier' kan ik niet bewerkstelligen al probeer ik zo 'groen' mogelijk te leven. Ik probeer het te vatten met mijn nieuwe speeltje.
Een Canon eos 800d.

 

Citaten

Spittend in mijn verzameling citaten kwam ik juweeltjes tegen.

Een greep:

‘Love me or hate me; both are in my favor.
If you love me,…. I’ll always be in your heart, If you hate me, I’ll be always in your mind.
Shakespeare

A Friend is someone who knows the song in your hart and can sing it back to you when you have forgotten the words.
C.S. Lewis

Most people are other people. Their thoughts are someone else’s opinions, their lives a mimicry, their passions a quotation.
Oscar Wilde

I’ve learned that people will forget what you said, people will forget what you did, but people will never forget how you made them feel.
Maya Angelou

I’m a paradox.
I want to be happy, but I think of things that make me sad.
I’m lazy, yet I’m ambitious.
I don’t like myself, but I also love who I am.
I say I don’t care, but I really do.
I crave attention, but reject it when it comes my way.
I’m a conflicted contradiction.
If I can’t figure myself out, there’s no way anyone else has.
Onbekend

When you’re going through hard times and wonder where Gods is, remember the teacher is always quiet during the tests.
Onbekend

En nog een Nederlandstalige die ik opving tijdens een interview van M(argriet)met Connie Palmen naar aanleiding van de film die gemaakt is van haar boek I.M.:
‘Alcohol maakt dat je het volhoud in gezelschappen.’
Ik ben geen alcoholist maar begrijp het wel. Veel mensen zijn energieslurpers. 
Toen ik nog eens terugkeek op uitzending gemist (24-11-2020) viel me de naam van de fotograaf op van een bijzondere foto van Connie met in elke hand een sigaret en kom ik tot de conclusie dat er minstens één klasgenoot van mij beroemd is geworden.

07-01-21

Van mezelf nog eentje:
Hoe meer je weet, hoe beter je begrijpt.
En hoe beter je begrijpt, hoe gemakkelijker je kunt vergeven.

 

Exodus

Niet door Mozes geschreven, maar deze keer door Jonathan Sacks, Brits Opperrabbijn, in 2010 (p 252) Ondertitel: boek van de bevrijding en de geboorte van een natie.
(of volk, vergadering, gemeenschap. P 16)
Ik weet niet in welke volgorde hij de vijf boeken van de Thora heeft becommentarieerd; in het Nederlands is dit het eerste boek. Er wordt een volk geboren en Sacks is duidelijk trotser op zijn Joodse wortels dan ik op mijn Nederlandse.
Sacks kende ik al van zijn boeken 'Een gebroken wereld heel maken' en 'Niet in Gods Naam'.

Een wijze man, die goed te volgen is wanneer je het één en ander afweet van de Bijbel en de Joodse religie. Helaas is hij vorige maand overleden. Bij nazoeken op het www ontdekte ik tot mijn geruststelling dat de vijf boeken in het Engels compleet zijn. 

Ooit wilde ik de Bijbel gaan lezen voor mezelf en dan meteen alle vragen opschrijven die bij me opborrelden. Het is er nooit op die manier van gekomen, maar nu, lezend in dit boek kom ik veel tegen waar ik zo mijn vragen bij had. Ik had als Jood geboren moeten worden. Dan kun je putten uit een lange traditie van zoeken naar antwoorden.
Dit boek bestaat uit elf parasja’s; elf schriftlezingen. Elke week één. Exodus werd in de winter gelezen.
Wat wil ik onthouden van dit boek? Dat valt niet mee want er staat zoveel interessants in.
Een bloemlezing:

Niet alleen het chiasme in Ex 6: 2-8, maar de hele Thora is in grote lijnen een chiasme:
A. Genesis,  de voorgeschiedenis van Israël
             B. Exodus, de reis naar de Sinai
                           C. Leviticus, het priesterschap, offers en heiligheid
             B. Numeri de reis vanaf de Sinaï
A. Deuteronomium , de toekomst van Israël.
Zonder de priesterdienst, beschreven in Leviticus, het hoogtepunt van een chiasme, zou er geen Joods geloof of Joodse ethiek zijn.

Maar ook in Exodus zelf is een chiasme te onderscheiden:
A. onrechtvaardige samenleving
            B. Bevrijding d.m.v. de tien plagen
                        C. Splijten van de Rietzee
            B. Vrijheid d.m.v. de tien geboden
A. rechtvaardige samenleving

De beelden van de rivaliteit tussen de broers in het eerste Bijbelboek waar ik me ook altijd over verbaasd heb: Kain en Abel, Izaäk en Ismael, Jakob en Ezau, Jozef en zijn broers en dan Mozes en Aaron.
Kain sloeg uit jaloezie zijn broer Abel dood; tussen Izaäk en Ismael was er ook jaloezie in het spel; maar kwam er, hoewel ze gescheiden werden, een verzoening tot stand want ze stonden samen bij het graf van hun vader Abraham.
Jakob en Ezau hebben ook zo hun verleden met jaloezie maar omhelzen elkaar later weer. Jozef verzoent zich ook weer met zijn jaloerse broers en gaat zelfs voor hen zorgen.
Mozes en Aaron trekken met elkaar op als één man om het volk te leiden. Zo wordt het beschreven in Exodus 6: 25 waar verkeerd is vertaald. Daar staat namelijk ‘Het was deze Aaron en Mozes….’ in het enkelvoud om hun eenheid te benadrukken.
In vers 26 hetzelfde maar dan in omgekeerde volgorde: ‘het was deze Mozes en Aaron’.  (In de Naardense vertaling staat het wel goed.)
Je zou kunnen spreken van een ‘evolutie’.
Juist omdat de oudere Aaron zijn jongere broer eerde en niet jaloers was maakte dat hem tot een geschikte hogepriester.

Het vreemde van de passieve en de actieve rol van het Joodse volk. Bij de Rietzee moesten ze het ‘gevecht’ met de Egyptenaren aan God overlaten (Ex 14: 13,14); vervolgens in de strijd met de Amelekieten moesten ze zélf vechten onder de opgestoken armen van Mozes. (Ex 17:9)
Het eerste paar stenen tafelen met de wet erop geschreven gooide Mozes kapot. Ik vond dat altijd wel gewaagd van hem; iets wat nota bene door Godzelf was beschreven! (Ex 31: 18)
Het tweede paar stenen tafelen moest Mozes zelf uithakken  (Ex 34:1) en toen hij daarmee afdaalde glansde zijn gezicht.
Sacks legt het uit als een opwekking vanuit de mens die meer bevrediging geeft en permanenter van aard is en die de mens definitiever verandert dan een opwekking alléén van Boven. ‘Niet wat God voor ons doet verandert ons maar wat wij voor God doen.’ (p. 27)
Dat vind ik dan weer te gewaagd.
Zelf zou ik het formuleren als: God geeft het voorbeeld en wij mensen doen het met Zijn hulp na.
Jezus doet ons vóór en wij volgen na.

Toen Mozes op de Berg was kreeg hij van God instructies over de bouw van de tabernakel. En later lees je diezelfde instructies nog een keer wanneer Mozes die doorgeeft aan de bouwers.
Er is een verschil: het sabbatsgebod staat bij God aan het einde van de instructies en bij Mozes aan het begin.  Waarom?
Vanuit God was de zevende dag de sabbat maar voor de mens die op de zesde  dag geschapen is was de sabbat de eerste dag.
Ik hou van die logica.
De sabbat, of in ons geval de zondag als tegengif voor de ‘homo economicus’.   De dag dat we niet denken aan geld maar aan waarden en een generale repetitie is voor de ideale samenleving die gaat komen. De ‘Olam Haba’.   

Waarom beslaat de schepping slechts vierendertig verzen en de bouw van de tabernakel wel vijfhonderd? Voor een almachtige en alwetende God is het niet moeilijk om een huis voor de mensheid  te bouwen, maar voor kleine, feilbare mensen is het wel moeilijk om voor God een huis te bouwen.
God vindt het interessanter wat wij scheppen dan wat Hijzelf heeft geschapen. Maar waarom staat dit verhaal in het boek Exodus en niet in Leviticus wat helemaal gewijd is aan de priesterdienst in de tabernakel?
Om een natie, een volk te bouwen  hadden ze een gezamenlijk doel nodig. Wat samen gedaan wordt geeft identiteit en verantwoordelijkheid.  Dat vormt een volk.

Heel lief van Sacks dat hij het boek begint met zes vrouwen. Zonder hen zou er geen groot man als Mozes zijn geweest.
Zijn moeder Jochebed, die haar kind verstopte. De vroedvrouwen Sifra en Pua die burgerlijk ongehoorzaam waren en de opdracht van de Farao naast zich neer legden om de jongetjes van de Israëlieten in de Nijl  te gooien. 
Zus Mirjam die haar broertje in de gaten hield en op het juiste moment haar rol speelde. 
Bitja, de dochter van de Farao (1 Kron 4: 18) die ook tegen haar vaders wensen inging door Mozes te adopteren en Zippora, de latere steun en toeverlaat van Mozes.  

De verschillen tussen priesters en profeten worden uitgebreid behandeld. Te veel om op te noemen. Een paar:
Het ambt van priester werd overgedragen van vader op zoon. De rol van profeet niet.
Priesters droegen speciale kleding, profeten niet.
De taken van een priester stonden vast, nl. onderwijzen en onderscheiden; een profeet had zijn eigen persoonlijkheid en bracht het ‘woord van de Heer’.

Een puntje van kritiek:
Het geniale van het jodendom was dat het inzag dat kennis het hoogste sociale goed is. (p 202)
Soms heb ik idee dat Sacks kennis verwart met wijsheid. Misschien is dat voor hem hetzelfde. Voor mij zijn dat echter twee heel verschillende dingen.
Door het eerste systeem ter wereld van een algemene leerplicht te creëren legden zij de basis voor een nationale identiteit gebaseerd op geletterdheid, studie en geestelijk leven. (p 204)
Gebaseerd op Jesaja 54:13: Al je kinderen worden onderwezen door de Heer, rust en vrede zal hun ten deel vallen.

Al je kinderen, dus ook meisjes……wanneer is dat dan ontspoord? 
De eerste vrouwelijke rabbijn in de geschiedenis was pas in 1935.
En in het rijtje Nobelprijswinnaars dat toch door veel mensen met een joodse achtergrond wordt bevolkt lees ik welgeteld één joodse vrouwennaam: Ada Yonath.
Ik herinner me de film 'Yentl' en korter geleden 'Unorthodox', daaruit kwam niet echt naar voren dat de vrouwen zo gelijkwaardig werden behandeld.

Maar verder een aanrader. En Genesis heb ik ook al klaar liggen. Ik verheug me erop.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

Het gewicht van de woorden

Geschreven door Pascal Mercier(1944) in 2019. Ooit las ik van hem ‘Nachttrein naar Lissabon’ en was óm voor deze schrijver. Daarna ‘de pianostemmer’ wat ik wat minder vond.
Mercier, zijn echte naam is Peter Bieri, is een Zwitsers filosoof. Hij schrijft in het Duits want het is uit het Duits vertaald,  maar met dit boek had ik het om de één of andere reden uit het Italiaans verwacht: 'Il peso della parole',  waarschijnlijk omdat heel veel zich in Italië afspeelt en het ook die sfeer heeft.
Ook heb ik nog een filosofisch werk van hem liggen onder zijn echte naam: ‘Het handwerk van de vrijheid’ met als ondertitel ‘Over de ontdekking van de eigen(!) wil’.
Je snapt: daar ben ik ook benieuwd naar. Alleen ben ik daar weer in blijven steken maar dat komt op een dag wel. En op de plank liggen nog ‘Lea’ en ‘Perlman’s zwijgen’. Ooit in een kringloopwinkel gevonden.

Dit boek lijkt op ‘de Nachttrein’ met z’n vele brieven. Een goede manier om gelaagdheid aan te brengen.

Wanneer een boek mij afhoudt van Netflix, dan vind ik een boek geslaagd. Dat was hier het geval.
Dat gebeurde niet met ‘de storm’ van Grisham. Wat een belabberde schrijver is hij eigenlijk vergeleken met Mercier.
Ander type boek ook. Er moet bij Grisham veel gebeuren wil je er een film van kunnen maken, terwijl bij de filosofische Mercier veel nagedacht wordt over allerlei onderwerpen.
‘Op twee vragen , zei hij, moet een verlicht mens altijd antwoord weten: wat denk ik precies? En: waarom denk ik dat?’

En daar hou ik van. Ik ben ook dol op woorden, en ook vooral geschreven; zwarte tekentjes op een witte ondergrond. Met podcasts heb ik niets; ik wil woorden zien en die op mijn eigen tempo kunnen opslurpen, mijn eigen beelden en ideeën kunnen vormen. Met preken in de kerk heb ik al moeite genoeg om niet af te dwalen.

Simon Leyland is een geboren Brit, maar als vertaler en uitgever in Triëst, Italië beland vanwege zijn huwelijk met Livia. Als kind had hij zich voorgenomen om alle talen te leren die rondom de Middellandse zee werden gesproken.  Gewoon omdat hij dat leuk vond zonder zich de vraag te stellen of hij er ‘iets aan had’. Die onvraag naar het nut die trouwens in het boek niet gesteld werd, viel mij op.
In dit land moet alles iets opleveren. Zomaar iets voor de lol doen is eigenlijk not done.
Wat een onzin en wat een armoe.

In ieder geval is het met al die talen bij Simon niet zover gekomen maar een talenknobbel  en een intens gevoel voor woorden heeft hij wel.
Zijn vrouw Livia komt uit een Italiaanse uitgeversfamilie en heeft de uitgeverij van haar vader geërfd; is betrekkelijk jong gestorven en daarna heeft Leyland de uitgeverij overgenomen. Ze hebben twee kinderen. Sophia en Sidney.
Regelmatig bestookt door migraineaanvallen krijgt hij op een dag het bericht dat hij vanwege een hersentumor nog maar kort te leven heeft – woorden van gewicht -  en hij bereidt zich daarop voor door de uitgeverij te verkopen. Dan blijkt alles op een misverstand te berusten en ja…wat ga je dan doen met je herwonnen leven.
Ik moest denken aan 'de Vlek' van Willem Jan Otten. Daar wordt ook zo’n fout gemaakt. Wat doet dat met een mens? Het hakt er op dat moment in als een mokerslag, maar drie maanden nadat hij zijn leven weer ‘teruggekregen’ heeft is tot Simons eigen verbazing zijn perspectief op het leven alweer veranderd en zijn prioriteiten geen prioriteiten meer.

Na de verkoop van de uitgeverij heeft hij een berg geld en erft ook nog eens een huis van een oom in Londen. Daar gaat hij wonen maar houdt door zijn vertaalwerk banden met de uitgeverij in Triëst en ook met vrienden van een uitgeverij in Londen. Er komen nogal wat mensen langs en ik kan me voorstellen dat het voor sommige lezers teveel is.
Door dat geld kan hij veel goed doen en dat is één van de filosofische problemen die Mercier aankaart. Want waar doe je dat voor? Onbaatzuchtigheid? Toch voor je eigen ego?
Wat doet het met de ontvanger? Ben je verplicht om eeuwige dankbaarheid te tonen?
Andere vraagstukken die aan de orde komen zijn bijvoorbeeld ‘de witte en zwarte  kaste’.
Sophia is verpleegkundige en gaat voor arts studeren en kapt daar op een bepaald moment acuut mee. Ze heeft genoeg van dat aparte gezondheidszorgwereldje met zijn eigen onbegrijpelijke taal. Die witte kaste. Hoe herkenbaar!
Zoon Sidney zit in de advocatuur, de zwarte kaste, en krijgt de nodige morele problemen.

Waarom leven zoveel mensen naar hetgeen van ze verwacht wordt?
Wat is tijd? Kun je je tijd verbeuzelen en is dat dan per definitie verloren  tijd?
Waarom hou je altijd rekening met wat jouw – het gewicht van -  woorden bij de ander teweeg kunnen brengen?
Volgens mij zijn er mensen die dat helemaal niet doen, maar oké.
Dat was een reden voor Leyland om aan zijn overleden vrouw brieven te gaan schrijven. Dan kun je eerlijk zijn en breng je niemand van zijn stuk en het helpt hem zijn gedachten te ordenen. Ook herkenbaar. 
Wat is belangrijker in het leven: je als vertaler druk maken over een komma of inspanningen verrichten voor de zwakkeren in de samenleving?
‘Er bestaat geen ranglijst van belangrijkheid van de dingen waarop je leed en komma’s met elkaar kunt vergelijken.’

Omdat Simon uitvalsverschijnselen krijgt bij zijn migraineaanvallen vraag hij zich af hoe de taal van de geest werkt. Want die ging gewoon door in hem ook al kon hij moeilijk uit zijn woorden komen bij zo’n aanval. De taal van zijn geest bleef ongedeerd. Hij kon het alleen niet uiten.
Ach, ik herinner me nog een mevrouw die, na een hersenbloeding, alleen nog maar ‘do-do’ kon zeggen terwijl ik merkte dat haar geest normaal functioneerde.  Aan de intonatie kon je dan horen of ze kwaad was, onzeker of verdrietig. Wat moeilijk is dat.
Maar op een dag zou je ook je gedachten kwijt kunnen raken. En dan?
Wat zijn herinneringen, welke sporen laat je na in je kinderen, los van je genen.
Niet dat Mercier overal een antwoord op formuleert; hij zet je aan het denken. Er zitten weer veel markeringen in mijn boek.

Negatieve punten zijn de langdradigheid. Simon beleeft van alles en gaat dat ook nog eens aan zijn vrouw schrijven. Dat is dubbelop. Aan het einde van het boek gaat hij zelf een boek schrijven als teken van het vinden van nieuwe woorden denk ik, maar daarover wordt naar mijn mening teveel uitgeweid al geeft het wel weer een inkijkje in de knopen en dilemma's die het schrijven van een boek met zich meebrengen.

È bello scrivere perché riunisce le due goie: parlare da solo e parlare a una folla.
vrij vertaald: Het mooie van schrijven is de combinatie van het spreken met jezelf en het spreken tot een groep.
Vertel mij wat. Hij had ook blogger kunnen worden.

En de muziek van Bach is de achtergrond muziek voor het leven!