De kolonel krijgt nooit post

Geschreven door de Colombiaan Gabriël Garcia Marquez (1927 – 2014) in 1961.
De originele titel is ‘El coronel no tiene quíen le escriba’.
Letterlijk: ‘De kolonel heeft niemand die hem schrijft’. Dat brengt toch een ander gevoel teweeg. Meer eenzaamheid.

Een kort, intens verhaal over een oorlogsveteraan, ergens in een dorpje in Zuid Amerika, die al 15 jaar wacht op zijn pensioen. Met oeverloos geduld kleedt hij zich elke vrijdag netjes aan en wacht de postboot op die het bericht zou moeten meebrengen.
Daar heb je weer die hoop die mensen op de been houdt.
Zijn vrouw is astmatisch en ligt regelmatig op bed.
Nog iets waar de kolonel zijn hoop op heeft gevestigd is de vechthaan. Eigenlijk is ie van hun zoon maar die is dood geschoten.
Die haan zit met zijn poot vastgebonden aan de keukentafel en gaat hen uit de armoedige omstandigheden redden. Let maar op.
De haan krijgt soms beter te eten dan ze voor zichzelf hebben. Investeren heet dat.
‘Hou eens op met dat gestaar naar dat beest,’ zei de kolonel. ‘Hanen slijten als je er zoveel naar kijkt.’ De kinderen stoorden zich niet aan zijn woorden.'

Maar de geldnood wordt nijpend en het pensioen komt niet. Zou hij nu de haan moeten verkopen? Neemt hij nu eindelijk eens een beslissing? Volgens zijn vrouw is hij veel te naïef, veel te geduldig en te meegaand en moet hij eens wat meer daadkracht tonen.
Dat doet hij aan het einde van het verhaal ook maar anders dan zijn vrouw verwacht.
Wat daarop zou kunnen volgen had ik best graag geweten. Maar helaas…

Bij het eerste boek dat ik ooit van hem las: ‘Honderd jaar Eenzaamheid’, moest ik heel erg wennen aan zijn stijl. Maar ik merk nu dat het me al gemakkelijker afgaat en ik geniet van zijn zinnen en de sfeer die hij weet te scheppen vanuit zo’n heel andere wereld dan de Nederlandse; intenser, kleurrijker.
Zelf vond hij dit boek zijn beste. Ik heb nog te weinig van hem gelezen om dat te kunnen beoordelen. Wel kriebelde het bij mij ook regelmatig onder mijn huid, net zoals bij de vrouw van de kolonel.
In 1982 kreeg Marquez de Nobelprijs voor de literatuur.

Bonjour tristesse

In mijn vakantie heb ik ook dit boek weer gelezen.
Ja, er staan heel wat ‘ouwetjes’ op mijn e-reader. In het kader van ‘het is warm en de krekels tjirpen’ vond ik het wel passend. Ooit las ik het en ik herinnerde mij de warme zomersfeer. Ik las nu een vertaling uit 2009.
Het is het debuut van Francoise Sagan (1935 – 2004), die het schreef in 1954 op achttienharige leeftijd. Ze was meteen beroemd.
Haar leven is niet echt een voorbeeld maar ik vind het wel heel knap wanneer je zoveel sfeer in je schrijfsels weet te brengen dat het blijft hangen.

Bonjour tristesse: een verwelkoming aan de melancholie of droefheid. Het komt uit een gedicht van Paul Eluard: ‘La vie immédiate’ en is wel ergens op het wereldwijdeweb te vinden.


De hoofdpersoon is Cécile, 17 jaar, die met haar vader Raymond en zijn vriendin Elsa voor twee maanden op vakantie is aan de Côte d’Azure. Moeder is jong overleden. Het boek is vanuit Céciles perspectief geschreven en vanuit een flashback. Ze probeert haar gevoel over alle gebeurtenissen die zijn gepasseerd en waarin zij de hand heeft gehad te beschrijven maar moet zoeken naar de juiste woorden.
Tijdens die vakantie ontdekt Cécile de liefde met Cyril, de vakantie buurjongen van een villa verder.
Maar dan komt een oude vriendin van haar moeder op bezoek: Anne.
Twee vrouwen bij elkaar die om vaders gunsten knokken met daartussen een puberdochter.
Anne weet het zover te brengen dat Elsa vertrekt en dat er trouwplannen ontstaan tussen pa en haar.
Dat zint Cécile helemaal niet, want Anne is wel bewonderenswaardig maar zo strikt in alles. Dat past niet bij het bohemienleventje wat zij met haar vader leidde.
Wat te doen? Cécile bedenkt een plan waarbij Cyril en Elsa betrokken worden.
Maar het loopt uit de hand.
In hoeverre ben je verantwoordelijk voor je daden. Kun je alles altijd overzien? Nee, zeker niet als puber van zeventien/achttien die juist veel vanuit zichzelf denkt. Ik zou dit boek/novelle ook onder de ‘Bildungsromans’ willen scharen; deze jonge dame maakt in korte tijd een emotionele ontwikkeling door.

Ik vraag mij af in hoeverre een mens empatisch vermogen kan ontwikkelen. Dat zal bij iedereen wel anders zijn en sommige mensen ontwikkelen het nauwelijks. Die kunnen zich niet voorstellen welke gevoelens hun acties teweeg kunnen brengen. Cécile realiseert zich op een gegeven moment wel dat ze de acties beter kan stoppen maar haar puberale egoïsme verhindert dat.
Met fatale afloop die zij dan weer niet kon voorzien.
De gesprekken die in het boek worden gevoerd: Sagan moet ze zelf in haar eigen omgeving hebben gehoord of gevoerd op haar leeftijd én hebben genoteerd of onthouden anders kun je ze zo niet beschrijven.
En dat dit boek vijfenzestig jaar geleden de wereld schokte en het de jeugd ontraden werd kan ik me helemaal voorstellen. *grinnik*

De kleine Vasari

Deel 1 en 2 geschreven door Giorgio Vasari (1511- 1574) rond 1550. Ik las het in een bewerking van Hans Keuning.
Omdat ik in Italië op vakantie was pasten deze boekjes prima in de sfeer. Ik ben niet dol op Nederlandse boeken wanneer ik op reis ben. In Nederland moet ik me er al toe zetten maar in het buitenland vergeet ik het liefst helemaal dat er Nederlands schrijvende auteurs zijn. Oké, een enkele uitzondering daar gelaten.
Dat veel te serieuze literaire sfeertje ……blèèh.

Vasari was zelf architect en kunstschilder en een vriend van Michelangelo Buonarotti.
Hij beschrijft de levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten die bij hem bekend waren en bekritiseerd, of steekt de loftrompet over hun kunstwerken. De eerste kunsthistoricus.
Geboren in Florence in 1511 gaat het dan vooral over personen uit die omgeving.
Als gelovige herkende en erkende hij de door God gegeven creativiteit in de mens. Hij noemt Bezaleël en Aholiab die als eersten van God de opdracht kregen en leerden om creatief te zijn in het maken van de attributen voor de tabernakel. (Exodus 31)
Maar hij noemt ook de Grieken, de Chaldeeën en de Etrusken die er anders over dachten.
Ver voordat de Goten (Visigoten en Ostrogoten) de ondergang van het West Romeinse rijk bewerkstelligde en de boel vernielde lag de beeldhouwkunst al op haar gat. Dat was iets minder het geval met de architectuur. Veel waardering kon Vasari niet opbrengen voor de kunstvormen van de Noordelijke volken.
O.a. De San Vitale in Ravenna, waar wij zijn geweest, vond hij weinig doordacht en architectonisch niet goed. ‘Ze zijn indrukwekkend groot, maar nog bijzonder amateuristisch van architectuur.’
Jammer dat hij met geen woord rept over het interieur.

Pas na het jaar 1000 was er de weg omhoog wat kunst betreft. Alweer volgens Vasari.
‘Immers, wanneer ze (de kunstenaars) zien hoe de kunst van eerst heel klein tot de grootste hoogte kon stijgen en hoe zij daarna ook weer in kon storten tot een niveau dat er niets van overbleef, dan kunnen ze daar lering uit trekken.’
Deden ze dat in deze, nihilistische tijd ook maar eens wat meer. Naar mijn idee zitten we op zo’n dieptepunt. We hebben een nieuwe Renaissance nodig in meer dan alleen kunstzinnig opzicht.

Vasari begint na zijn voorrede met Giovanni Cimabue, omdat hij een begin maakte met een nieuwe manier van tekenen en schilderen. Cimabue was de leermeester van Giotto, die ik meer heb leren kennen tijdens kunstgeschiedenismodules.
Hij schrijft eenvoudig en beëindigt elk hoofdstuk met de frase: ‘einde van het leven van….
Veel van wat hij beschrijft bestaat niet meer. Verwoest, gestolen, ingestort of eroverheen gebouwd.
En sommige weetjes zijn wel aardig zoals die van de ‘David’ van Michelangelo wiens arm eens in drie stukken is gebroken.
Dat Michelangelo zo’n pijn in zijn nek kreeg van het plafond schilderen in de Sixtijnse kapel dat Vasari zelf een stoel liet maken waarin hij kon liggen zodat hijzelf gemakkelijker plafonds kon beschilderen.
Hoe Michelangelo zo kwaad was op de adviseur van de paus omdat hij vond dat er op ‘het laatste oordeel’ teveel naakten stonden.
Hij schilderde de criticus als de figuur Minos met een slang om de benen. Ik heb het nagekeken in mijn boek en ja hoor: helemaal rechtsonder staat Minos.
Vasari heeft het grafmonument voor Michelangelo mogen ontwerpen en dat bevindt zich in Florence.
Als laatste beschrijft Vasari zichzelf. Hij vindt zijn ontwerp van het Uffizi Paleis in Florence zijn beste bouwwerk, maar ook dit boek behoort tot zijn levenswerken.
Inspiratiebronnen waren in die tijd inderdaad de Bijbelse verhalen en verhalen uit de mythologie zoals ik ook al leerde in de cursus ‘Introductie Symboliek’.

Veel kunstenaars uit zijn boek kende ik niet en zal ik ook nauwelijks kunnen onthouden maar er kwamen ook veel bekende namen voorbij zoals Brunelleschi en Donatello, Rafaël en Titiaan, Botticelli en Leonardo daVinci, die Vasari helaas nooit heeft ontmoet.

En nu moet ik dringend eens naar Florence. Ooit waren wij daar een dag met de kinderen maar het was zo verschrikkelijk warm dat we niet veel hebben gedaan.
Ik herinner me dat we met onze hoogblonde dochter in de buggy veel aandacht trokken van de Italiaanse bevolking en dat we voortdurend de schaduwkanten van de staatjes zochten met een fles water onder de arm die binnen het uur warm was.
Het van zonlicht blikkerende plein voor het Palazzo Pitti herinner ik me ook nog; dat zijn we over gerénd op zoek naar schaduwreepjes.
Terugkijkend in de fotoalbums was dat in 1988. Waar blijft de tijd.
Dus ja, dan wordt het eens tijd voor een serieus bezoek.

Het Spel van de Engel

Geschreven door Carlos Ruiz Zafón (1964) in 2008 en is een ‘prequel’ (voorloper) op ‘De schaduw van de wind’ uit 2001. Dat boek had ik al eens gelezen.
Het geheel bestaat uit vier boeken – heet dat een quatrologie? - onder de naam: ‘het Kerkhof der Vergeten Boeken’.

Dit verhaal speelt zich af in het interbellum in Barcelona en is David Martin de hoofdpersoon. Hij is journalist bij een krant en krijgt via zijn beste vriend Don Pedro Vidal de kans om op contractbasis een aantal verhalen te schrijven, onder pseudoniem, die een succes worden.
Van zijn eerste geld koopt hij een mysterieus huis en een typemachine.
Ondertussen herschrijft hij samen met Cristine, zijn vriendin, het boek van Vidal zodat het een bestseller wordt terwijl zijn eigen boek, onder eigen naam flopt.
Hij heeft geen goede herinneringen aan zijn jeugd. Zijn moeder liet het gezin al snel in de steek en zijn vader, een oorlogsveteraan, had losse handjes en wordt later vermoord.
Al jong bezoekt hij de boekwinkel van de familie Sempere (die spelen ook een rol in ‘de schaduw van de wind’) en krijgt af en toe een boek toegeschoven van de oude Sempere.
Wanneer hij succes heeft met schrijven doemt er een wonderlijke figuur op en vraagt David om een religieus boek voor hem te schrijven dat als basis kan dienen voor een nieuwe religie.
Het voorschot van 100.000 Fr. Francs dat als een worst voor zijn neus wordt gehouden is moeilijk te weerstaan.
Deze Andreas Corelli fungeert als een ‘Faust-type’ en zegelt zijn brieven met een engelfiguur. De gesprekken met deze Franse uitgever vond ik het interessantste deel van het boek.

‘Prikkelt het u niet om een geschiedenis te creëren waarvoor mensen in staat zijn te leven en te sterven, waarvoor ze in staat zijn te doden en zich te laten doden, waarvoor ze zich opofferen en tot de hel gedoemd zijn en hun ziel willen uitleveren? Bestaat er voor een schrijver een grotere uitdaging dan het scheppen van zo’n machtige geschiedenis die de fictie overstijgt en verandert in geopenbaarde waarheid?’

Allerlei verhaallijnen lopen door elkaar. Wie was die Diego Marlasca die vóór hem in dat mysterieuze huis heeft gewoond en ook al een religieus werk schreef? Wat weet die politieagent Ricardo nog van de zaak.
Waarom is Cristina, zijn geliefde met Vidal getrouwd? Hoe zit dat met die foto?
Wat moet hij aan met Isabella die bij hem in de ‘schrijvers-leer’ is gekomen?
Waarom gebeuren er allerlei nare dingen wanneer andere zaken zijn aandacht afleiden van het te schrijven boek?
Op een gegeven moment dacht ik echt dat David een geesteszieke man was en dat alles aan zijn fantasie was ontsproten. Magisch realisme heet dat volgens wiki.
In de epiloog wordt de cirkel gesloten. Dat had ik liever wat realistischer gezien.

Uit alle mooie zinnen en prikkelende ideeën was het lastig keuzes te maken.
Een paar:

‘Martin, fabels behoren tot de interessantste procedés die bedacht zijn. Weet u wat ze ons leren? Morele lessen?, Nee, ze leren ons dat mensen grote ideeën leren begrijpen aan de hand van vertellingen, verhalen, niet dank zij schoolmeesterslessen of theoretische verhandelingen.’

‘De waarheid wordt in principe aan alle mensen geopenbaard, maar al snel treden er individuen naar voren die zich het gezag en de plicht toe-eigenen om de waarheid in naam van het algemeen welzijn te behoeden, uit te leggen en in voorkomende gevallen te veranderen. Met dit doel vestigen ze een machtige en potentieel repressieve organisatie. Dit fenomeen, dat typerend is voor elk in groepsverband levend dier, zoals de biologie ons leert, maakt van de leer spoedig een werktuig van controle en politiek strijd. Schisma’s en oorlogen zijn onvermijdelijk het gevolg. Vroeg of laat wordt het woord vlees en het vlees bloedt.’

‘De eerste stap tot gepassioneerd geloven is angst. Angst om onze identiteit, ons leven, onze rang of onze overtuigingen te verliezen. Angst is het buskruit en haat is de lont. In laatste instantie is het dogma slechts een brandende lucifer.’

Nu moet ik ‘de Gevangene van de Hemel’ en ‘het Labyrint der Geesten’ ook nog maar eens lezen.
Ik las ook meteen zijn ‘De nevelprins’. Een jeugdboek.
Naar mijn smaak té magisch. Daar hou ik niet zo van want het wordt dan al snel ongeloofwaardig.

De Druiven der Gramschap

Geschreven door John Steinbeck (1902 -1968) en uitgegeven in 1939. De actualiteit van het boek viel mij op.
Mensen op drift met hoop in hun ogen voor een betere toekomst. Een oud en altijd actueel thema.
Waartoe vervalt een mens wanneer hij/zij geen hoop meer heeft?

Het verhaal speelt zich af rond 1929 tijdens de grote depressie.
Tom Joad komt op proefverlof uit de gevangenis nadat hij zijn tijd heeft uitgezeten voor een moord. Wanneer hij bij zijn ouderlijk huis in Oklahoma komt is hij net op tijd om met zijn familie naar betere oorden te vertrekken. Het land van zijn voorouders is door banken opgekocht en zij worden er afgezet want door de industrialisatie, waarin de huidige bewoners niet de positie hebben om mee te kunnen komen, kan het land meer opleveren.

‘de man die meer is dan de elementen waaruit hij bestaat, kent het land, dat meer is dan een chemische analyse. Maar de machineman, die een dode tractor rijdt op het land, dat hij niet kent en liefheeft, begrijpt alleen techniek en scheikunde en hij heeft verachting voor het land en voor zichzelf.’

Zo worden huis en haard ter verpaupering achtergelaten; de hele familie en het meubilair op een oude vrachtwagen geladen en de blik gericht op Californië waar fruitplukkers worden gevraagd en het goede leven wenkt. Misschien wel een eigen huisje tussen de bloeiende sinaasappelbomen. Via Route 66, die van oost naar west loopt beleeft de familie van alles.
Hoe te overleven met minimale hulpmiddelen; hoe ga je ermee om wanneer je met de nek wordt aangekeken.
Hoe ga je ermee om wanneer je ontdekt dat je bepaald niet de enige bent met je lumineuze ideeën. Hoe overleef je de hitte, de regen, een bestaan op het absolute minimum en de vele tegenslagen en teleurstellingen. Hoe hou je de moed erin wanneer de lonen steeds lager worden doordat er steeds meer werkzoekers komen; de prijzen kunstmatig hoog worden gehouden door oogsten te vernietigen terwijl kinderen omkomen van de honger.
Dat is allemaal niet uit te leggen.
Dan ‘zwellen de druiven der gramschap, en worden rijp; worden rijp voor de komende oogst.’
Er ontstaan vriendschappen en het ‘ik’ verandert in ‘wij’. Niet meer ‘ik heb mijn land verloren’ maar ‘wij hebben ons land verloren’. Een delende cel.
De grootouders bezwijken onderweg. De kinderen zoeken hun eigen weg.

Het boek eindigt wat abrupt naar mijn smaak maar er staat genoeg in om over na te denken.
De parallel met huidige vluchtelingen is gemakkelijk gemaakt.

Cathy is op vakantie.
Niet om uit te rusten van alle vermoeienissen; maar om de broodnodige, levensvreugdverhogende prikkels op te doen.
Via Ludwig's Neuschwanstein nu in een land van illustere namen als de Medici's, Borgia's en Sforza's. Namen als da Vinci, Alighieri, en Stradivari.
Waar elke zuurstof molecuul stiekem een jasmijn molecuul meesleurt waardoor het ook nog eens een ruik-lekker-land is.


PS: tegenwoordig te volgen op instagram als 'cathycold'

De Tweede Sekse

Vanmorgen stond er in de krant een klein berichtje dat dit boek van Simone de Beauvoir 1908 -1986) weer opnieuw wordt uitgegeven.
Zij schreef dit boek in 1949 en het was toen een baanbrekend, feministisch werk.
Zelf heb ik een paperback tweedehandsje uit 1990.
Waarschijnlijk heb ik het ook ergens in die jaren negentig gelezen. Wat ik me nog herinner is dat ik het al enigszins achterhaald vond. Nu gaan ze het opnieuw uitgeven!

Haar belangrijkste opvattingen – dat je niet als vrouw geboren wordt maar dat je zo gemaakt wordt door de omgeving - slaan nu toch nergens meer op.
Ik zie het met eigen ogen bij mijn kleinkinderen. Mijn zoon is een gevoelige man; mijn schoondochter een stoere vrouw.
Vind ik.
Hun zoontje is een voetballende jongens- jongen en hun oudste dochtertje een meisjes- meisje compleet met een voorkeur voor roze, glitterjurkjes en nagellak. Dat wordt haar echt niet ingegeven door haar moeder. ( of oma *grinnik*)
De jongste telg kan ik nog niet goed beoordelen. Ik bedoel maar te zeggen dat je daar als ouders mogelijk wel wàt invloed op kunt uitoefenen maar beslist niet veel.
De ideeën van Simone de Beauvoir, die zelf alleen maar een zus had, (dacht ik) geen huwelijk wilde en geen kinderen kreeg en alles moest hebben van het observeren, komen dan ook niet uit eigen ervaringen. Daar geloof ik niets van.

Natuurlijk heeft ze over veel zaken gelijk. Zolang mannen en vrouwen niet volledig gelijkwaardig worden behandeld is er werk aan de winkel.
Dat zal trouwens wel moeten blijven, dat winkelwerk, want ‘men’ zakt toch heel snel weer terug in oud vertrouwde rolpatronen. Zeker in de kringen waarin ik zit en zeker zolang mannen weigeren andere stapjes te nemen. Stapjes ten gunste van een beter evenwicht in de gezinnen.
Bewust schrijf ik niet ‘een stapje terug doen’ want zo wordt het helaas wel gezien en dat moet ook veranderen. Het is niet terug, het is anders.

Wanneer Simone nu eens om een hoekje zou kunnen kijken wat zou ze dan denken? Welk soort boek zou ze dan schrijven?
Al die opa’s en oma’s die achter kinderwagens lopen en bij de scholen op wacht staan. Moeders die, geëmancipeerd maar vaak noodgedwongen aan het werk zijn omdat de hypotheek betaald moet worden.
De LHBT-en-nog-zo-wat problematiek; de lekkende borstprotheses van vrouwen die er toch kennelijk graag als vrouw uit willen zien. Eigenlijk de hele cosmetische chirurgie materie.
Ze zou er niets van begrijpen.

Soms denk ik wel eens: we hebben ‘de these’ gehad van ‘het moet veranderen’ en zijn in ‘de anti-these’ beland.
Dan niet als argumentatieregels maar als maatschappelijke golven. En aan die these heeft Simone zeker haar bijdrage geleverd.
Nu de synthese nog. Dat zal ook weer jaren vergen.