Dit zijn de namen

Geschreven in oktober 2012 door Tommy Wieringa. Ik las de twaalfde druk van mei 2013.
Dit boek werd bekroond met de Libris Literatuurprijs 2013. Dit is mijn eerste boek van hem.
‘Uit de vlakte duikt een groep verwilderde vluchtelingen op. Ze veroorzaken angst en onrust in de stad’. Zo begint de samenvatting op de achterflap. Maar dan ben je al op driekwart van het boek! De hoofdpersoon, commissaris van politie, Pontus Beg (Pontius P: gerechtsdienaar?) ontrafelt de geschiedenis helemaal niet. Dat doet de schrijver.
De titel ‘Dit zijn de namen’ is naar mijn idee een verwijzing naar Exodus/Uittocht. Maar de meeste vluchtelingen hebben geen naam. Ze worden aangeduid als ‘de Afrikaan’, ‘de vrouw’, ‘de man uit Asjchabad’. Ik denk dat het verwijst naar een universeler verband. De naamloze vluchtelingen die hun heil proberen te zoeken in een ‘beloofd land’ wat niet bestaat.
"Ze kwamen met ontelbaren……"

Twee verhaallijnen, de vluchtelingen en de ontwikkeling van Pontus lopen naast elkaar tot ze elkaar kruisen en gezamenlijk verder gaan.
Zoals dat vaak gaat met boeken waar je een hoog gespannen verwachting van hebt: het viel wat tegen.
Het weinige wat ik wel boeiend vond was de poging om de oorsprong van een religie te beschrijven: het bijgelovig betekenis geven aan samenvallende gebeurtenissen.
Maar het blijft voor mij een armzalige poging.
Het verband wat Wieringa via Pontus probeert te leggen tussen de botten van Jozef en het hoofd van de Afrikaan bevreemde mij. Ik probeer het wel te begrijpen maar het klopt gewoon niet.
Noch de joodse religie is op zo’n manier begonnen, noch een andere van de openbaringsgodsdiensten. Religies die beginnen op een manier die Wieringa beschrijft worden vroeg of laat doorgeprikt.

---------------- De botten van Jozef geven naar mijn mening iets heel anders aan: omdat men in de ‘oude wereld’ dacht dat de identiteit in de beenderen zat sjouwde men met Jozefs beenderen om zo zijn identiteit te bewaren onder zijn eigen volk. Jozef is een type van Jezus. Zoals later de beenderen (identiteit) van Jezus aan het kruis niet werden gebroken maar ‘heelhuids’ werden bewaard voor de opstanding en de gang naar het beloofde land/ hemelvaart.--------------------*

Het vinden van een nieuwe identiteit door Pontus die zijn Joodse wortels ontdekt, vond ik wel mooi. Het geeft hoop omdat hij nu tot een exclusief volk behoort. Hij studeert hard op de Joodse teksten: ‘Christen kon je worden, moslim net zo, joods niet. Nooit helemaal. En voor het overige deel lieten ze je verdomd hard werken. Net zo lang tot je vroom of geleerd was, en dan hielden ze dat begeerde laatste beetje voor zichzelf. Daarin stak het onrecht, maar hij baadde in het warme licht van uitverkorenheid.’
Uitverkorenheid leidt tot jaloezie bij anderen, zo zat ik te bedenken. Is dat de basis van het antisemitisme? Dan zegt het meer over de antisemiet dan over de Semiet.

Het gaat niet over verlossing zoals de achterflap beweerd, het gaat over hoop. Het is hoop waarmee de vluchtelingen op pad gaan. Hoop op een ander land en een beter leven. Dat houdt hen overeind. Hoop geeft de baby van de enige vrouwelijke overlevende; hoop ontvangt Pontus van de laatste rabbijn uit het stadje en geeft Pontus weer door aan de jongen die het overleeft door hem naar het wél bestaande beloofde land Israël te sturen.
In het ‘voorjaar’.
Het jaargetijde van de hoop.
Wat is een mens zonder hoop.

Wieringa kan (filosofisch) schrijven.
“Gevoelens waren voor gelukkige mensen”
en “dat hij ergens bij hoorde, dat was de ontroering” en
“Er is geen haast” zei de rabbijn. “Het enige goede antwoord is het antwoord op het goede moment. Het komt vanzelf.”
Mooi is de gedachte van Confucius die ook ergens ter sprake komt:
“Confucius, zei Diniz, zou als hij het voor het zeggen zou hebben in een land, als eerste het taalgebruik verbeteren. Want als het taalgebruik niet juist is, dan is wat wordt gezegd niet dat wat bedoeld wordt. En als wat gezegd wordt niet is wat men bedoelt, komen er geen werken tot stand. Komen de werken niet tot stand, dan gedijen de kunst en de moraal niet. Gedijen deze niet dan is er geen juiste rechtsspraak. Als er geen juiste rechtsspraak is, dan weet de natie niet wat te doen. Daarom moet men geen willekeur dulden in het woordgebruik. Dat is waarop alles aankomt.”


* 01-09
Ik ben nog even op zoek geweest naar de bron hiervan maar die kan ik niet meer vinden.
Zelf geloof ik hierin omdat het zoveel dingen verklaart. Tot er natuurlijk een beter argument komt voor het gedoe met beenderen.

SGP en een vrouw

Een driewerf houzee voor Lilian Janse, die de kieslijst van de SGP in Vlissingen gaat aanvoeren bij de komende gemeenteraadsverkiezingen.
Ik wens haar kracht, wijsheid en sterkte van boven toe.

Om nog maar eens te refereren aan een eerder blogje : ze zal het nodig hebben.

Krijg ik gelijk met mijn ‘ SGP-mannenprobleem’ dat door P.F. Bouter aan het einde in de brochure 'Mannelijk en vrouwelijk schiep hij hen’ wordt aangekaart omdat deze keuze is gemaakt bij een gebrek aan enthousiaste mannen?

“Er zijn aanwijzingen dat de man in een cultuur van gelijkheid geneigd raakt zijn roeping te verwaarlozen om hoofd te zijn. Waar vrouwen in de kerkenraad komen, blijken geregeld mannen minder bereid te zijn er in te gaan. Er ontstaat een zekere terugtrekkende beweging. Een eerherstel van de man en het mannelijke lijkt nodig te zijn. Juist om het gezag in de kerk aanwezig te laten zijn.”

Vul voor kerkenraad, gemeenteraad in en voor kerk, gemeente et voilà.
Er is geen vrouwenprobleem; bij andere partijen gaat het ook prima. Er zijn mannen in een bepaalde cultuur die problemen hebben met vrouwen.
Ik wens de mannenbroeders succes in het herstellen van hun eer..........

"Indeed, the metaphor of a conflict between science and religion is a late modern myth, carefully cultivated by those who want to promote the suggestion that belief in God is irrational."

Uit ‘Science and Religion: harmony, no conflict’ op 20 augustus geschreven door Emanuel Rutten.
Te vinden via de link rechtsonder. (wijsgerige reflecties)

In eerste instantie dacht ik bij degenen die deze mythe in stand houden aan mensen als Herman Philipse, Daniel Dennet en Richard Dawkins enz. die gelovigen graag als dom wegzetten en religie de wereld uit willen hebben.
Maar, zo realiseerde ik me, helaas zitten mensen die de mythe in stand houden ook in de kerken. Gelovig en wel. Evolutie kan niet, als je daar in gelooft ben je geen christen. Ga maar geen geologie, biologie e.d. studeren want dat is een aanslag op je geloofsleven.
De ergste die ik ben tegengekomen is: ‘evolutie is ook maar(!) een geloof’
Je bent het toch niet zelf die je eigen geloof in stand houdt? Dat is bij alle andere religies zo maar toch niet bij het Christendom?

Raar,......... welk belang hebben christenen daar nu bij?
Daar moet ik langer over nadenken.

Luisteren

In het ND vandaag een ingezonden brief van Henk Jan Kamsteeg, auteur van diverse leiderschapsboeken. Staat er ook bij.

Ik ben in schaterlachen uitgebarsten toen ik die brief las. Welkom in de wereld Anno Domini 2013.
Meneer Kamsteeg vertelt van een dame die bij zijn buren op de camping op bezoek was en heel veel aan het woord was. In haar waterval van woorden zat geen enkele keer een vraagteken, zo constateerde hij.
Ook andere mensen waarmee hij in contact kwam vertelden van alles over zichzelf en vroegen niets aan Henk Jan.
Dat valt niet mee hè, Henk Jan?
Zo ben ik na vijf en twintig jaar (wijk) verpleging ook afgeknapt op de mensheid.
Ik luister niet meer, de mensheid zoekt het maar uit zonder mij. Mijn accu is leeg.
Ooit was ik zo naïef om te denken dat wanneer je in mensen maar genoeg aandacht stopte, het vanzelf wel goed zou komen. Nee dus. Het wordt erger.
Mochten mensen al een vraag stellen dan is dat inderdaad hun manier om een aanleiding te hebben voor hun eigen ellenlange verhalen. Die nergens over gaan. Veel mensen horen alleen zichzelf graag.

Waarom denkt u dat facebook en twitter zoveel succes hebben?
Iedereen schreeuwt, niemand luistert.
We zitten in een ont-luisterende wereld terwijl iedereen gehoord wil worden.

Daarom ben ik een blogje begonnen om mee te schreeuwen in het grote koor al kun je natuurlijk ook een kanarie nemen. Of een hond. Die 'luisteren' ook wel.
Zo kan ik tenminste mijn gedachten ordenen en mijn ei kwijt want er zijn er bar weinig die kunnen luisteren en geïnteresseerde vragen stellen, empatisch luisteren zoals u dat noemt. Mijn computer kent het woord niet eens; er blijft een rood golfje onder staan.
Ik ging er altijd van uit dat wanneer mensen echt geïnteresseerd zijn ook vragen stellen. Niet dus. Over het algemeen is men alleen geïnteresseerd in zichzelf.
De mensen uit mijn omgeving die wel kunnen luisteren koester ik.
De rest zal me nog langer een zorg zijn. Het heeft soms eenzaamheid tot gevolg maar ook dat heb ik liever dan…….

Tip voor Henk Jan:
ruim in uw boeken over leiderschap een plekje in voor aanwijzingen over dat empatisch luisteren.
Met grote uitroeptekens erbij.
Misschien…..een volgende generatie……..


/sarcastische modus uit

In de veelheid van woorden ontbreekt de overtreding niet,
maar wie zijn lippen inhoudt, is verstandig.
Spreuken 10:19

De Gelovige Geest

op zoek naar de biologische en psychologische wortels van religie
Geschreven door Michiel van Elk, psycholoog en neurowetenschapper. Jaar van uitgave 2012.
Dit boek werd mij aangeraden door een meelevende oom, maar het heeft ruim een half jaar geduurd voor ik het werkelijk heb gelezen.
Michiel is opgegroeid binnen een charismatische pinksterbeweging maar heeft het geloof vaarwel gezegd. Hoe meer hij ontdekte, hoe minder hij kon geloven. Maar hij knapte ook af op het fundamentalistisch atheïsme en neemt nu een agnostisch standpunt in.
Des te meer waardeer ik zijn genuanceerde betoog al prikkelt het mijn brein minder. Geen pro en geen contra, gewoon klinisch doet hij uit de doeken hoever de stand van zaken is in het neurologisch onderzoek. Veel is gebaseerd op onderzoeken van anderen die allemaal netjes achterin staan en hij geeft daar zijn kritische commentaar bij.


Waarom geloven mensen, waarom gelooft de één gemakkelijker dan de ander. Is er een verklaring voor religieuze/ mystieke ervaringen? Is er wetenschappelijk bewijs voor wonderlijke genezingen? Bestaan telekinese, precognitie, waarzeggerij en reïncarnatie?
Waar komt religie vandaan, wat is terrormanagement? Hoe zit het met kinderen die van jongs af aan een intuïtief idee hebben over religie en over leven na de dood? (Jesse Bering)
Bestaat het god-gen, de relispot. Wat is het belang van rituelen, hoe zit het met Pascal’s Wager en nog veel meer.
Wat gebeurt er bij dit alles in het brein.

Dat onderzoek naar religie en het brein belangrijk is, is evident. “Want”, zo zegt hij in de epiloog,” wat, als God gereduceerd kan worden tot hersenactiviteit of wanneer de wetenschap juist ontdekt dat er een hogere macht is?”
Het heeft allebei vergaande gevolgen.
Onderzoekers gaan er vanuit dat óf religie is een evolutionair bijproduct en levert geen evolutionair voordeel óf het is een evolutionair aanpassing want het levert wél voordeel.
Dat alles is echter oncontroleerbaar. De verklaringen hangen af van het wereldbeeld van de onderzoekers.
Of er een hogere werkelijkheid bestaat is niet af te leiden uit neurologisch onderzoek. Wij zijn niet ons brein. (daar is ie weer)
In zijn laatste zin nuanceert hij het belang van onderzoeken eigenlijk weer: “Het genieten van een berglandschap, een zonsondergang of een uitvoering van een muziekstuk gaat ook gepaard met hersenactiviteit, maar dit doet niet af aan de betekenis die zo’n ervaring voor ons heeft. Het zelfde geldt voor religie.”

Tree of life

Schrijver en regisseur is Terrance Malick. Uit 2011.
Hoofdrollen voor Brad Pitt en Sean Penn
Vorige week opgenomen en nu gekeken.

Een verwarrende, complexe film, ik moet hem nog een keer zien. Maar vooruit: een eerste poging.
Tree of life: de levensboom. Deze staat vanuit de ‘Christian view’ aan het begin en aan het einde; in Genesis en in Openbaringen.
Van cruciale betekenis is volgens mij de (sarcastische) tekst uit Job 38 die aan het begin verschijnt waar God zegt: 4 ‘Waar was u toen Ik de aarde grondvestte? Maak het bekend, als u echt inzicht hebt. 5 Wie heeft haar afmetingen bepaald? U weet het immers wel. Of wie heeft het meetlint over haar uitgespannen? 6 Waarop zijn haar pijlers neergezonken? Of wie heeft haar hoeksteen gelegd, 7 toen de morgensterren samen vrolijk zongen, en al de kinderen van God juichten?’
Wanneer je dit niet oppikt snap je er volgens mij helemaal niets van.

Zo begint de film met korte beelden van de moeder als klein meisje. Zij heeft geleerd dat er twee wegen zijn door het leven: de weg van de natuur die op zichzelf gericht is en de weg van de gratie(grace) die zichzelf niet zoekt en minachting en buitensluiting accepteert. Deze tweedeling is de hele film op de achtergrond aanwezig. Haar man (Brad Pitt) is ‘de natuur’ en zij heeft de weg van de gratie gekozen want dan overkomen je geen ongelukken.
Het heden is dat Texaans gezin dat bericht krijgt van het overlijden van hun tweede zoon. De gevoeligste: de muzikant en schilder. ('grace')
Jack (Sean Penn 'natuur') is de oudste van de drie jongens, de zoeker, de denker en ook de voice over. Hij werkt in en tussen wolkenkrabbers.

De film gaat dan in een gigantische flashback terug naar de grondlegging van de wereld met prachtige beelden van het heelal, erupties van vulkanen en donderende golven. Er komen zelfs prehistorische dieren om de hoek kijken. Evolutie.
Van glanzende wolkenkrabbers naar het oerbegin. Ook zo’n tegenstelling.

Jack loopt al van kinds af aan met grote levensvragen rond en krijgt geen antwoord. Hij neemt waar en verwondert zich. Hij snapt bijvoorbeeld niet dat God een kind in het natuurbad laat verdrinken terwijl Hij er toch iets aan zou kunnen doen.
Tsja, wie snapt dat wél?
Hij gaat ook de weg van de natuur maar ontdekt of krijgt toch inzicht: 'Wanneer bent U voor het eerst tot mij gekomen?' en ‘Hoe ben ik U kwijtgeraakt’ Uiteindelijk komt hij in het hiernamaals terecht. Of is het de geestelijke wereld van de gelovigen waarin je elkaar als gelijk gestemde, begrijpende zielen ontmoet?
In ieder geval ontmoet hij zijn broertjes weer en zijn ouders. Ja ook Pa komt tot inkeer.

Het zijn allemaal korte krachtige beelden en ze prikkelen je tot het uiterste.
Ik hou wel van dit soort films.
De ‘harde schijf’ in mijn hoofd maakt overuren op zoek naar vergelijkend materiaal om zo betekenis te kunnen geven aan datgene wat door mijn ogen naar binnen floept.

De muziek is van de Poolse Zbigniew Preisner (Lacrimosa) die prachtig past bij de evolutionaire beelden en van Smetana (die Moldau)
Zij tillen je uit het alledaagse bestaan en is daardoor ook weer een soort van tegenstem: er is méér, groter en machtiger.

Alles waar ik spijt van heb

Nog in de Claudelmodus:
Geschreven door Philippe Claudel in 1999. Ik las de digitale editie van de eerste vertaalde druk uit 2010.
Oorspronkelijke titel: Quelques-uns des cent regrets
Beetje slecht vertaald naar mijn gevoel: enkele van honderd ‘regrets’ dus niet ‘alles’. Maar het is ook lastig; een titel pakkend vertalen.
‘Voor iedereen die we pijn doen.’ Dat staat er voorin.

Het duurde even voor ik echt goed de draad te pakken had. Het begon natuurlijk weer met slecht weer en overstromingen. Dan kom je al in een depri bui.
Dat bleef ik wel het hele boek door houden. Het is ook geen vrolijk onderwerp: de begrafenis van je moeder met alles eromheen en in jezelf.
Het boek heeft een open einde. Gelukkig maar. Je begrijpt het wel. Daarna hoeft er niets meer worden gezegd of bevestigd.
Halverwege het boek begon ik nattigheid te voelen en werd het vanzelfsprekend spannender.
De hoofdpersoon keert terug naar zijn geboortedorp dat hij op zijn zestiende de rug heeft toegekeerd om redenen die langzamerhand door middel van flashbacks duidelijk worden.
Hij keert terug om als enig kind zijn moeder te begraven. Hij heeft haar in al die jaren niet meer gezien of gesproken. Zijn vader is een foto aan de muur.
De priester, een bijzonder figuur, stelt hem een belangrijke vraag: ‘Heb u u al afgevraagd waarom uw moeder is overleden? Vast niet. [..] Vraag u eerst maar eens af waarom uw moeder is overleden, dan bent u al veel dichter bij haar.’
Uiteindelijk, wanneer hij voor de laatste keer het ouderlijk huis binnengaat en alles wat klaar ligt in ogenschouw neemt vallen de puzzelstukjes definitief op hun plaats……………..en heeft het water zich teruggetrokken binnen de oevers van de rivier en schijnt de zon een beetje.

Eén ding kan ik niet goed plaatsen; een jongetje, een Romatypetje dat in het verhaal hier en daar opduikt.
Is dat een beeld van hemzelf zoveel jaar geleden?

Claudel kan de dingen zo mooi omschrijven, dingen die in mijn eigen geest latent aanwezig zijn weet hij in mooie woorden en zinnen te vangen zoals:
Ik ben aan de andere kant van het leven beland, terwijl ik nog niet eens zo oud ben. Ik ben de drempel overgegaan naar het land waarin je over je schouder kijkt naar wat je niet meer kunt strelen, omdat je weet dat vóór je een assig einde ligt. Hoop heeft plaatsgemaakt voor melancholie. De kleuren zijn vervaald, het gelach en de wangen ook.
Tot voor kort keek ik ook nog vooruit, dat is niet meer want er is weinig aantrekkelijks te zien om me naar te richten en dan ga je als vanzelf achterom kijken. Als christen zou je je moeten uitstrekken naar het hiernamaals maar dat is voor mij toch heel eerlijk gezegd nog wel te abstract. Het is nu een beetje grijs niemandsland.
Deze is ook mooi:
Sommigen draaien op rode wijn of ander drank, anderen op wierook en de geur van waskaarsen, voor weer anderen, misschien het overgrote deel, vormt het verspreiden van gedestilleerde haat en kwaad de nodige brandstof.
Nog één dan:
‘Wat mag het zijn?’ vroeg de waard vriendelijk glimlachend […] Waar kon ik op dit moment om vragen? De wijde wereld, het hazenpad, verlangen naar realiteit, mijn wortels, afscheid, een doodklap of gewoon de ouderdom? Uiteindelijk koos ik voor een jagersplateau en een kwart liter rode wijn.

Een aanrader.