Mrs Dalloway

Geschreven door Virginia Woolf (1882 – 1941) in 1925. Ik las een digitale bezigebij uitgave naar de tiende druk uit 2014.
Woolf was een notoire feministe en vernieuwend in haar schrijven over ‘onderliggende psychologische en emotionele motieven en de diverse mogelijkheden van een verbrokkelde vertelstructuur en chronologie.’ (uit Wikipedia want zo’n zin kan ik zelf niet bedenken.)

Je moet daardoor wel bij de les blijven; op een zonnige, Londense junidag na de eerste Wereld Oorlog danst ze soepel heen en weer van brein naar brein.
Het verhaal beslaat één dag. Een dag waarop er van alles wordt gedacht en gebeurt. Een dag waarop de banjerende Big Ben resoluut de tijd, de uren, voortdrijft. Met als slot een feestje bij Mrs Dalloway waar het één en ander zich tot een cirkel lijkt te sluiten.
Het verhaal is een kijkje in de Londense society van het interbellum.

Mrs Dalloway bereidt een feestje voor en heeft het daar maar druk mee. Maar dat is wat ze doet, waar ze goed in is ondanks haar onzekerheid.
‘Die schurken, de goden, zullen niet helemaal hun zin kunnen doordrijven – het was haar idee namelijk, dat de goden, die nooit een kans om te kwellen, tegen te werken en het menselijke leven te vernielen voorbij lieten gaan, ernstig van hun stuk werden gebracht als je je in weerwil van alles gedroeg als een lady.’

Haar salon is een trefpunt van mensen van allerlei pluimage. Maar het liefst wel van goede komaf. Helemaal verguld is zij wanneer de prime-minister ook op haar feestje verschijnt. Oude vrienden verschijnen ook: haar aanbidder Peter Walsh.
Ze waren verliefd op elkaar maar Mrs Dalloway besloot met een ander te trouwen. Peter speelt voortdurend met zijn zakmes en ik vroeg me steeds af of daar nog iets mee zou gaan gebeuren.
En Sally Seton. Voor haar koesterde Mrs Dalloway vroeger romantische gevoelens. Sally durfde alles wat zij mistte.
Op het feestje verschijnt ook een echtpaar waarvan de man een gerenommeerd psychiater is.
De Bradshaws. Hij speelt een rol in het leven van het echtpaar Warren Smith. Zij is een Italiaanse en hij een veteraan uit de (eerste) Wereld Oorlog. Hij pleegt zelfmoord.
In al die hoofden spelen processen die Woolf heel weloverwogen, betrokken en soms sarcastisch beschrijft.

‘De compensatie voor oud worden, dacht Peter Walsh toen hij uit Regent’s Park kwam met zijn hoed in zijn hand, was eenvoudig dit: dat de hartstochten even sterk blijven als vroeger; maar dat je – ten slotte – het vermogen hebt verkregen dat het fijnste aroma geeft aan het leven – het vermogen om je ervaringen vast te houden, ze langzaam in het licht om en om te draaien.’

En dan die laatste, herkenbare zinnen die beschrijven hoe je iemand eerder voelt dan ziet. Zou iedereen dat hebben met bepaalde personen?
De film, The Hours, die naar een boek van Michael Cunningham in 1998 gemaakt is heb ik gezien, toen nam ik mij voor om ook ‘Mrs Dalloway’ eens te lezen.
Nu heb ik mij voorgenomen om ‘The Hours’ nog weer eens te bekijken. Misschien begrijp ik hem nu beter.
En ga ik ook op zoek naar de film van Marleen Gorris die een jaar eerder over dit boek een film maakte.

The Hours

Een film uit 2002 geregisseerd door Stephen Daldry naar een boek van Michael Cunningham.
Meryl Streep, Julianne Moore en Nicole Kidman spelen de hoofdrollen.
De laatste speelt, nauwelijks herkenbaar, Virginia Woolf die een boek schreef; Mrs Dalloway.
Nicole kreeg er een Oscar voor.

De eerste verhaallijn, waarin Virginia Woolf het boek schrijft, speelt zich af in 1921. Eigenlijk moet je eerst dit boek, wat in 1925 uitkwam, lezen. Dan begrijp je ongetwijfeld meer van de film. Het boek is de verbindende factor.
Julianne Moore speelt een zwangere huisvrouw Laura Brown die in 1951 het boek leest en daar zeer door wordt beïnvloed.
Meryl Streep tenslotte speelt Clarissa Vaughn (vernoemd naar Clarissa Dalloway uit het boek) in 2001 die de zorg op zich heeft genomen van de zoon van Laura die aan aids lijdt en die met bloemen en feestjes in de weer is zoals Mrs Dalloway.
Zo word zij door Richie dan ook genoemd.
Drie verhaallijnen die elkaar afwisselen. Elk met hun eigen tijdssfeer. Knap gedaan.

Zelfmoord en het recht daarop menen te hebben is een belangrijk thema in de film.
Wat ik zelf ook een heel intrigerend iets in de film vond was de verstikkende bezorgdheid van de partners van Virginia en Laura.
Clarissa was als variatie op het laatste koppel degene die verstikkend werkte.
‘That is what we do. That is what people do. They stay alive for each other.’
Mensen kunnen menen liefde te hebben voor hun partner maar hebben niet door dat het eigenlijk egoïsme is. Het is zo’n slurpende/zuigende ‘liefde’.
Mensen als Virginia, Laura en later Richie voelen zich gevangen en komen daar niet los van dan door weg te lopen of voor de dood te kiezen.
Ik kan me voorstellen dat in real life mensen die hier mee te maken krijgen voor zichzelf ‘de luiken laten zakken’ om te kunnen overleven.

Een grappig voorbeeld van verbindende quotes van de ladies:

Virginia Woolf al schrijvende : Mrs. Dalloway said she'd buy the flowers herself.
Laura Brown al lezende: Mrs. Dalloway said she'd buy the flowers herself.
Clarissa Vaughn al organiserende: Sally, I think I'll buy the flowers myself!

Mooie muziek van Philip Glass!

De Uitreis

De eerste roman van Virginia Woolf (uit 1915) die vorig jaar pas voor het eerst is vertaald in het Nederlands.
Oorspronkelijke titel: ‘The Voyage Out’.
Eerder las ik van haar ´Mrs Dalloway´.

Deze Mrs Dalloway komt ook heel even kort voor in dit boek.

Het echtpaar, Helen en Ridley Ambrose gaat op (boot) reis naar hun huis, ergens in Zuid Amerika. Ze nemen hun nichtje Rachel Vinrace mee. Rachels moeder is overleden toen Rachel elf was ofzo en ze werd zeer beschermd opgevoed door twee tantes in Richmond. Wel is zij een goede pianospeelster. Haar vader is reder en eigenaar van het schip.
Inmiddels is zij vierentwintig jaar oud en nog zo groen als gras. Daar komt verandering tijdens deze reis. Ze maakt in korte tijd een heftige ontwikkeling door.
Dit boek valt dan ook onder de ´Bildungsromans´.
Norwegian Wood van Haruki Murakami valt daar bijvoorbeeld ook onder.

Aan het vaste land ligt het huis van de Ambroses vlakbij een hotel en daar logeren weer veel mensen. Soms is het lastig om te onthouden wie wie is, maar dat kan ook door mijn leeftijd komen. Vroeger had ik daar nooit last van.
Aan de hand van gesprekken met die mensen van allerlei pluimage komt Rachel tot de ontdekking dat er toch wel veel meer in de wereld is dan wat zij in de gaten had op het rustige platteland bij haar tantes.

Af en toe kreeg ik de slappe lach; Woolf is een feministe en wat ze dan een mannelijk personage (Terence Hewet) in de mond weet te leggen:
‘Dat is iets wat me altijd weer verbaast’[..]‘Het respect dat vrouwen, zelfs ontwikkelde, bijzonder bekwame vrouwen, voor mannen hebben,’ ging hij door. ‘Ik geloof dat we hetzelfde soort macht over jullie uitoefenen als we over paarden uitoefenen, zoals wel gezegd wordt. Die zien ons als drie keer zo groot als we zijn, anders zouden ze ons nooit gehoorzamen. Om precies die reden lijkt het mij twijfelachtig of jullie ooit iets zullen bereiken, zelfs al krijgen jullie stemrecht.’
Gelukkig is dat in pakweg honderd jaar wel een beetje veranderd.

Ergens anders laat ze St. John Hirst, van het type Sheldon uit ‘The Big Bang’ vragen: ‘Wat is zij voor iemand? Kan ze redeneren, heeft ze gevoelens, of is ze alleen maar een soort voetenbankje?’
Hirst en Hewet zijn een paar jongemannen die een grote rol gaan spelen in het leven van Rachel.
Tijdens een kerkdienst in het hotel luistert Rachel voor het eerst eens kritisch en besluit meteen om nooit meer te gaan. Ze komt tot de ontdekking dat het allemaal slechts theater is.

‘Niemand voelt, niemand doet ook maar iets anders dan kwetsen. Echt, Helen, de wereld is slecht. Het is een marteling om te leven, te verlangen. [..] Het leven van die mensen, probeert ze uit te leggen, ‘de doelloosheid, de manier waarop ze leven. Je gaat van de één naar de ander en ze zijn allemaal het zelfde. Van geen van allen krijg je ooit wat je wilt.’

Er wordt een soort van expeditie op touw gezet en zes personen vertrekken voor een paar dagen, per boot de rimboe in; het echtpaar Flushing, Hirst en Hewet en Helen Ambrose en Rachel.
Daar gebeurt iets raars met Rachel waarvan je achteraf zou kunnen zeggen dat zij daar een infectie opliep die haar fataal zou worden. De titel is dubbelzinnig: de ontwikkeling van Rachel uit een bekrompen milieu maar ook de uitreis van het leven.
Tijdens de expeditie erkennen Hewet en Rachel dat ze toch wel wat voor elkaar voelen. Maar meteen ook merk je de irritaties: Hewet praat alleen over zichzelf en stoort Rachel later voortdurend tijdens het pianospelen. Hoe irritant, dat egocentrisme.

Virginia had een scherp oog voor menselijke trekjes en weet dat met humor en soms sarcasme in mooie taal om te zetten. Meteen leer je de schrijfster een beetje kennen.
Een los eindje wat mij betreft is het verdriet van Helen Ambrose op de eerste pagina´s. Dat begrijp ik niet. Ook niet bij herlezen.