Het eiland onder de zee

Geschreven door Isabel Allende (1942) in 2009. Vertaald in 2010 door Rikkie Degenaar.
Ik las een digitale editie.
Isabel is in Peru geboren uit Chileense ouders. Ze heeft al heel wat boeken op haar naam staan en ik heb er ook verschillende gelezen: Eva Luna, Fortuna’s dochter en Portret in sepia.
Eerlijk gezegd ben ik veel daarvan vergeten behalve het wat magische realisme waar ik toen erg aan moest wennen.
Daarom was het leuk om weer eens iets van haar te lezen. Eens kijken hoe ik er nu in sta.
Maar dit is een realistisch, ongecompliceerd boek over een (toen) gecompliceerd probleem: de slavernij.
Mooi verhalend geschreven; ‘what you read is what you get’.

Het verhaal speelt zich af op Saint-Domingue, het latere Haiti ten tijde van de bloedige Haïtiaanse revolutie.
Tegen dit decor speelt zich het verhaal af van Zarité. Zij is een jong negermeisje dat verkocht wordt aan Toulouse Valmorain, een Franse suikerrietplantagebezitter, die tegen zijn wil zijn vader opvolgt. Zelf is hij niet echt gewelddadig, dat laat hij liever aan zijn opzichter over maar hij heeft wel de wonderlijke ideeën over negroïde mensen en dus over de slavernij.
Zarité, meestal Tété genoemd weet zich aardig staande te houden op de plantage, is leergierig en verzorgt de zenuwzieke vrouw en het zoontje Maurice van Valmorain.
Ze zoekt haar eigen vrijheid die ze op een gegeven moment, wanneer de rebellen de rijke Fransen bedreigen, weet te bemachtigen. Ook voor en over haar dochter Rosette (van Valmorain) krijgt ze de vrijheid en de zeggenschap. Maar zelfs in vrijheid heb je te maken met morele keuzes.
Omdat de situatie op Saint-Domingue uit de hand dreigt te lopen vluchten ze via Cuba naar Louisiana/ New Orleans waar Valmorain samen met zijn zwager grond heeft gekocht om daar opnieuw een plantage te exploiteren.
Een boeiend beeld schetst Allende over het wel en wee op plantages, de status van de verschillende bevolkingsgroepen, de verschillende religies die soms in elkaar overlopen, het afschuwelijke van de slavernij en daardoor het enorme belang van vrijheid.
Tété krijgt van Allende verschillende hoofdstukjes tussendoor om haar eigen zegje te doen.

Het eiland onder de zee?
Dat is de plaats waar de overledenen heen gaan. Waar sommigen uit vrije wil naar toe gaan en waar baby’s, geboren in slavernij soms naar toe gestúúrd worden d.m.v. een lange naald die in hun hersentjes wordt gestoken, wanneer de ouders het niet zien zitten om hen aan de harde hand van slavendrijvers bloot te stellen.

‘Bezwijk niet voor de hebzucht, mijn kind, het dienen van onze naasten wordt beloond in de hemel zoals Jezus heeft beloofd.’
‘Vertelt u hem maar dat hij me beter hier kan betalen, al is het maar een beetje.’
‘Ik zal het hem zeggen, mijn kind, maar Jezus hééft al zoveel kosten’, antwoordde de priester met een ironisch lachje.

Violeta

Geschreven door Isabel Allende (1942) in 2022. Ik las een digitale editie.

Soms zijn dit type boeken gewoon erg prettig om het Europese halfrond achter je te laten en je te dompelen in andere culturen.
Hier is het op dit moment akelig en in Zuid Amerika is het dat ook altijd, maar dan anders; het raakt je minder.
Net zoals dategenen wat nu in Europa gebeurt de Zuid Amerikanen niet zo zal raken. 

 

Violeta del Valle is geboren in 1920 en is overleden in 2020. Geboren tijdens de Spaanse griep, ik denk in Mexico en overleden tijdens de Coronapandemie.
Haar leven beslaat een eeuw en daarin laat Allende heel veel passeren maar zonder veel diepgang. Maar dat ben ik van haar gewend.

Het boek bestaat uit vier delen: de ballingschap (1920-1940), de passie 91940-1960), de afwezigen (1960 – 1983) en de wedergeboorte (1983-2020)
Waarom ik dat opschrijf weet ik eigenlijk niet. De globale inhoud kun je overal op het wereldwijdeweb lezen.
Er waren ook geen dingen die ik de moeite waard vond om te onthouden.

Violeta beschrijft haar leven in briefvorm aan haar kleinzoon Camilo. Bij zijn geboorte stierf haar dochter Nieves.
Tsja, wat moet ik meer van zeggen. Leuk verhaal maar zelfs de ‘geschiedkundige’ feiten kan ik nergens terugvinden. Behalve de heel globale. Dat vind ik wel jammer.
Dit boek zal weer net zo snel in mijn vergetelheid raken als haar andere boeken.

Het negende schrift van Maya

Geschreven door Isabel Allende (1942) in 2011. De Spaanse titel luidt: "El Cuaderno (notebook of dagboek) de Maya", wat ik beter vind.
Ik heb me voortdurend zitten afvragen waarom het nu het negende schrift is. Ja, omdat ze er al acht volgeschreven heeft.....maar hallo, ik verwacht dan een diepere betekenis want een titel geef je niet zomaar.
Niet dus. Het is weer: what you read is what you get.

Best een aardig verhaal over een tiener die aan lager wal raakt na het overlijden van haar opa, de negroïde ‘Popo’ waar ze een een heel sterke band mee had. Hier en daar is het wat overdreven naar mijn gevoel en heb ik zo mijn vraagtekens bij de ontstellende naïviteit van de best wel slimme Maya. Tegelijkertijd geloof ik best dat zulke dingen gebeuren. Helaas.
Maya is het gevolg van een ‘ongelukje’ en haar Deense moeder levert haar wanneer ze een paar maanden oud is, af bij haar grootouders: Nini en Popo. Pa is piloot en kan ook niet voor haar zorgen.
Daar in Berkeley heeft ze een heel gelukkige jeugd tot het sterven van Popo.
Nini, van Chileense afkomst, is bezig met haar eigen verdriet en Maya ontspoort en belandt in het criminele circuit.
Op een gegeven moment moet ze vluchten voor haar leven en Nini stuurt haar naar een oude vriend die op een eiland van de Chiloé archipel woont in het zuidelijkste puntje van Chili. Een tamelijk ongerepte uithoek waar de tijd een beetje heeft stilgestaan. Het is dat het er zo koud is anders klinkt het best aantrekkelijk.
Daar komt ze tot zichzelf. Door het eenvoudige leven van de mensen daar en door het schrijven want dat is heel therapeutisch. Ze kickt meteen echt af. Zo komt het ook met Maya die haar verhaal via flash backs verteld, weer helemaal in orde.

Het boek bevat een snuifje magisch realisme wanneer Maya de aanwezigheid van Popo op cruciale momenten meent te ervaren.
Christelijke schrijvers zouden dat Goddelijk ingrijpen noemen.
Dat die politieagent niet kosher is rook ik al direct.
Nee, Allende moet geen thrillers gaan schrijven. Verder een prima -tussendoor-vakantie-boek.

De christus van Elqui

Geschreven door Hernán Rivera Letelier in 2010. Letelier is van Chileense oorsprong. Oorspronkelijke titel: ’El arte de la resurrección’. Volgens mij betekent dat zoiets als ‘de kunst van de opstanding’.
Deze titel geeft mij meer denkstof dan de Nederlandse titel, ook al is deze niet slecht gekozen, maar hij is oppervlakkiger.
Enfin, die Zuid-Amerikaanse schrijvers hebben altijd iets heel exotisch voor mij. Begrijpen doe ik ze niet echt goed maar daardoor fascineren ze wel. Nu lijkt het alsof ik zoveel Latijns-Amerikanen heb gelezen maar dat valt reuze mee. Isabel Allende, Gabriel Garcia Marquez en Paulo Coelho sieren mijn boekenkast. Vooral de mannelijke schrijvers mikken feiten en fictie zo gigantisch door elkaar dat het heel wonderlijk, kampvuurverhalend aandoet.
De hoofdpersoon heeft echt bestaan, Domingo Zárate Vega. Hij heeft als missie om twintig jaar als een opgestane christus door Chili te trekken en de mensen ‘spreuken en gedachten ter verheffing van de mens’ te brengen. Wonderen doen valt nog niet mee maar aan het eind van het boek lukt het hem om een kip ‘uit de dood op te laten staan’. Hij leeft als een ‘asceet’ van het gegeef, maar dat komt allemaal wel in orde. Hij geniet erg van aangeboden eten en seks.
Verder blijft het bij het doorgeven van spreuken als: “Openheid is de sleutel tot ware vriendschap” en “eerlijkheid is een paleis van goud”.
Soms wat variaties op Bijbelse spreuken: “het geloof zonder werken is als een gitaar zonder snaren: en “Ik zeg jullie dat alleen het feit dat je goed zou kunnen doen en het toch niet doet op zich al een vreselijk kwaad is.”
De schrijver zelf is een zoon van een rondtrekkende prediker en daardoor kent hij de Bijbel als een Hollandse, gereformeerde kerkganger. Het verhaal speelt zich rond 1940 in de buurt van de salpetermijnen in het noorden van Chili in de Atacamawoestijn, de grootste en droogste woestijn ter wereld. Die zinderende hitte voel je bij het lezen.
De prediker is op zoek naar een vrouwelijke discipel die, naar hij hoorde als hoer werkt in één van de mijndorpen. Natuurlijk heet ze Magalena. Verder spelen de Gek met de bezem een rol; hij woont bij Magalena en gaat elke dag op pad om de woestijn te ontdoen van de rommel die de mensen uit de voorbijkomende trein gooien.
Zelf heeft de hoofdpersoon wel door dat men hem niet erg serieus neemt: “Als ik geld zou hebben zouden ze me excentriek vinden, nu ik arm ben vinden ze me een gek”.
Aan het eind is de christus van Elqui christus-af en gaat hij gewoon in een sloppenwijk wonen. Hij is niet meer nodig. De mensen hebben nieuwe goden gevonden: de radio en de film.
Dingen die me opvielen: de christus heeft meer vrouwen dan mannen als volgers. Zoals gewoonlijk….
Waar zou religie zijn als er geen vrouwen waren? Wanneer er op een gegeven moment eten nodig is blijkt er veel meer te zijn dan nodig. Er blijft zelf over voor de honden. Voor de vrouwen een wonder maar het mannelijk deel van het dorp heeft daar een heel rationele verklaring voor. Ook zoals gewoonlijk? Verder twijfelde ik voortdurend aan de geestelijke vermogens van de hoofdpersoon. Is ie nou godsdienstwaanzinnig zoals het voorwoord, de bisschoppelijke brief suggereert of niet?
Af en toe is het ook vreselijk hilarisch. Een keurige boekhouder met Panama hoed en bochel die zijn komst bij Magalena aankondigt met de woorden: “ Hier ben ik weer om u te bekennen”.
De Gek met de bezem is ook al zo’n lachlustopwekkende figuur en op een gegeven moment wordt de hoer Magalena met haar koperen bed met kardinaalrood fluwelen sprei, haar heilige Maagdbeeld en haar kip Sinforosa midden op de pampa gezet en gaat ze daar gewoon verder met haar werk.
Het hoofd van het Mariabeeld wordt trouwens netjes met een lap bedekt tijdens Magalena’s werk. Met maagden moet je zorgvuldig omspringen.
Op de omslag een kind op een kistje die de hemel lijkt te willen aanraken. Mooi gekozen.
Eén keer struikelde mijn geest: op pagina 116 is de Gek met de bezem iemand die met een trein vol krankzinnigen is aangekomen in ‘de Luis’ het bewuste mijndorp (beladen naam) en op de volgende pagina is hij er gewoon geboren. Misschien heb ik iets gemist. Verder stoorde de voluit geschreven vloeken me nogal, elke keer als ik er één lees krijg ik een schok. Maar ja, ik ben dan ook zeer reformatorisch opgevoed.