De Franse revolutie dl 1

Geschreven door Johan Op de Beeck (1957) dit jaar. Het leek mij een mooi boek voor mijn vakantieweken in Frankrijk. Ik las eerder van hem 'De Zonnekoning'
Het was een mooi boek, deze digitale versie. Via het boek van Hilary Mantel wist ik al veel achtergronden en dit boek sloot daar op aan ook al stopt het bij het jaar 1793. De rest volgt in het volgende deel.

De gebeurtenissen worden beschreven via de ‘ogen’ van een Belg: François Robert, ook al een advocaat.
Hij was volgens Op de Beeck de rechterhand van Danton. Helaas kan ik me niet meer herinneren dat Hilary Mantel hem noemde. Maar er waren velen spelers op het revolutionaire toneel van die tijd.

Omdat Op de Beeck ook een Belg is, staan er ook hoofdstukken in over de geschiedenis van België wat in die tijd onder Oostenrijks/Habsburgs bewind stond en dat toont aan dat niets op zichzelf staat. Zelfs de Franse Revolutie niet; verweven als hij is met allerlei andere gebeurtenissen.

Veel bekende dingen las ik: over de wijk van de Cordeliers, de wijk waar Robert met zijn vrouw Louise en ook Danton woonde; de vele kranten die geschreven werden in die tijd. Om de vrijheid van meningsuiting te benadrukken maar die weer leidden tot een verwarrende discussiesfeer. De grootste schreeuwers, zoals Marat kregen de meest aandacht. Ach ja, dat was toen ook al zo.  Verwarring alom want wat was waar en wat niet. Complottheorieën maakten iedereen verdacht en angstig.
Wrok en jaloezie speelden hun rol. Sommigen voelen zich altijd een slachtoffer maar ook slachtoffers blijken geen heiligen te zijn.

De strijd tussen de uitgevers Brissot en Hébert, de eerste was spreekbuis van de Girondijnen en de ander van de Jacobijnen/ Sansculotten/ Cordeliers waaruit de Montagnards weer voortkwamen.

Je kunt wel een revolutie beginnen maar wat zijn dan de verdere plannen. Die waren er wel in de verschillende hoofden die zeker van goede wil waren maar om alles op één lijn te krijgen is een ander verhaal. Dat lukte pas weer onder het regime van Napoleon, een aantal jaar later.
Robespierre was de slimste, hield zich het meest op de vlakte en wachtte zijn tijd af. Hetzelfde idee over hem kreeg ik bij Hilary Mantel.

Op de Beeck noemt een paar cruciale gebeurtenissen die hebben geleid tot het vormen van een republiek die op 22 september 1792 werd uitgeroepen, namelijk:

De mislukte ontsnappingspoging van Louis XVI, de dubbelzinnigheden van een halfslachtige grondwet die de koning met zijn vetorecht in stand hield, het onvermijdelijke conflict tussen hem en de wetgevende vergadering, de oorlogsverklaring aan Oostenrijk, het manifest van Braunschweig en de opstand van 10 augustus 1792, de bestorming van de Tuillerieen. 

Het is wel leuk wanneer - in Dijon -, je oog op zo’n bekende naam valt.

  

Vorstelijk personages

en andere geschriften.
Geschreven door Hilary Mantel.
In september 2021 verschenen in een Nederlandse vertaling. Ik las een digitale editie.

In het Engels in het in 2020 verschenen en zijn het ‘Mantelpieces’ wat ik leuker vind.
Het zijn verschillende stukken, geschreven naar aanleiding van een boek of een personage.
Geen recensies in de strikte zin van het woord maar meer zoals ik schrijf, associërende stukken naar aanleiding van iets of iemand. Alleen doet zij dat ietsje uitgebreider en beter doorwrocht.

Ik ben verliefd geworden op haar schrijfsels sinds de 'Cromwell Trilogie'. Ze heeft een enorm ruime woordenschat, een beeldend vermogen, een kritische geest en onderkoelde humor.
Ze is bij voorbeeld verbolgen over de opmerking van Virginia Woolf in ‘On Being ill’ dat de taal om over ziekte te schrijven zo gebrekkig is.
En dan trekt Hilary even een blik open….

Verschillende personen passeren de revue: Rousseau, Danton, de laatste heks van Engeland, de maagd Maria, de moord op de kleine James Bulger, een ervaringsverhaal na een zware operatie, Madonna en vele anderen.
Allemaal met de nodige humor en scherpzinnigheid.

Het verhaal over haar periode in een ziekenhuis (Een ontmoeting met de duivel) sprak me enorm aan. Ik heb -gelukkig-  alleen maar weet van de andere kant; de kant van verpleegkundigen.
Wanneer ze na een zware buikoperatie weer langzaamaan mobiel wordt gaat ze schrijven en tijdens het verbinden van haar wond, schrijft ze gewoon in haar hoofd. Zo is een boek over Thatcher ontstaan. Want pijn aangeven dat is een beetje moeilijk: ‘Ik wil het ze naar de zin maken en mijn pijn afstemmen op hun behoeften.’

Hilary is Rooms Katholiek opgevoed maar nu ongelovig én spiritueel. Ze gelooft wel dat er een metafysische wereld is. Dat ze het Rooms katholieke geloof achter zich heeft gelaten maakt dat ze  kritisch schrijft over de ‘heilige anorexia’ van Theresia van Lisieux  en Gemma Galgani en over Maria.

‘In de ogen van buitenstaanders lijkt de Mariacultus misschien een onschuldige, alleraardigste traditie, maar zij legde een gruwelijke druk op het leven van ieder katholiek meisje, en in de geest van elk katholiek jongetje plantte zij een ideaalbeeld waaraan een vrouw onmogelijk kon voldoen.’

En over het woord ‘alma’ uit de Bijbel wat jong meisje betekent en niet maagd schrijft ze: ‘de vroeg christelijke denkers waren erop gespitst de joden duidelijk te maken dat zij hun eigen Schriftuur niet snapten.’

Het stuk over de Engelse royalty’s deed nogal wat stof opjagen toen het boek uitkwam. Ze zou nu weer opnieuw munitie genoeg hebben om er over te schrijven gezien de laatste ontwikkeling rond Andrew.
Ik kan me de foto ook nog herinneren van Diana toen haar verloving bekend werd gemaakt met Charles.
Ze was omgeven door kleutertjes van de school waar ze werkte en de fotografen hadden haar gepositioneerd met tegenlicht zodat haar benen door haar rok te zien waren.
‘Het was de eerste ontering’.  
Verder heeft ze niet zo heel veel met het koningshuis en schrijft pittige dingen: ‘Ons huidige koninklijke huis heeft niet de voortplantingsproblemen die panda’s hebben, maar panda’s en vorstelijk personen zijn even duur om in leven te houden en even slecht aan de huidige omstandigheden aangepast.'
Dan begrijp ik dat de koninklijke familie bepaald 'not amused' is.

Fijn dat ik nog een trilogie van haar heb liggen.
Over de Franse revolutie.
Ik verheug me erop.

Een veiliger oord

Geschreven door Hilary Mantel (1952) in 1992 en als trilogie uitgegeven in 2015.
Ik heb maar meteen de trilogie gelezen. Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap. Hoe kan het ook anders in een boek wat over de Franse revolutie gaat.

Ergens las ik dat Hilary gezegd zou hebben dat ze het boek in deze tijd niet op die manier zou schrijven en dat kan ik begrijpen.
Het was natuurlijk een roerige tijd, die tijd van de Franse revolutie, en er speelden vele figuren een rol en soms verzandt dit boek ook in wat nietszeggende stukken. Af en toe schrijft ze in scriptvorm. Toch vond ik het weer een mooi boek, het verhaal kreeg me te pakken al duurde dat wel even.

De hoofdrolspelers zijn duidelijk:
Georges Jacques Danton
Camille Desmoulins
Maximilien de Robespierre

Dit driemanschap in de advocatuur, verbonden sinds hun jeugd waren belangrijke spelers tijdens de Franse revolutie.
Helaas zijn ze alle drie onder de guillotine aan hun eind gekomen. Zo ging dat in die tijd; het ene moment ben je de held, het andere moment guillotinewaardig.
Robespierre, ‘de Onkreukbare’,  speelde een bedenkelijke rol in het aanbrengen van zijn twee vrienden en de vrouw, Lucile, van Camille Desmoulins.

Danton was de luidruchtigste, de Bourgondiër, de doorzetter. Woonde in de Wijk des Cordeliers, een wijk waarin vele snode plannen werden gesmeed van radicaal revolutionaire snit. Hij was de aanstichter van de bestorming van de Tuilerieën in 1792.
Werd daarna Minister van Justitie totdat men bedacht en meende te kunnen bewijzen dat hij weleens contra revolutionair kon zijn. Kop eraf.  

Camille was een stotteraar die vloeiend sprak tijdens zijn oraties als advocaat maar toch liever pamfletten en kranten schreef. Hij begon een levenslange verhouding met Annette Duplessis maar trouwde met de dochter, Lucile. Zij kregen een zoon.
Na de omwenteling, wanneer de hardheid van het nieuwe regime hem te gortig wordt begint hij een krant: Le vieux Cordelier.
Daarin spuit hij zijn gram die tekenend is voor die tijd en plaats en wat hem de kop gaat kosten:
‘Zodra woorden een misdaad tegen de staat waren geworden, was het een kleinigheid om een simpele blik al strafbaar te stellen: verdriet, compassie, zuchten, zelfs stilzwijgen…[…]
Het was noodzakelijke om de dood van vrienden of familie toe te juichen, wilde je zelf in leven blijven. Was een burger populair? Hij kon een facie vormen. Verdacht.
Probeerde hij zich juist terug te trekken uit het openbare leven? Verdacht. Bent u rijk? Verdacht. Ben u – zo op het oog – arm? U moet iets te verbergen hebben. Verdacht.
Bent u triest? De staat der natie deprimeert u dus. Verdacht. Bent u blij? U maakt zich dus vrolijk om nationale rampspoed. Verdacht.
Bent u filosoof, redenaar of dichter? Verdacht.

Robespierre was wellicht de slimste. En de principieelste: ‘de Onkreukbare’. Hij hield Camille onder zijn hoede totdat onder  invloed van Antoine de Saint Just, een jonge keiharde revolutionair, dat niet meer onverdacht kon en hij zijn handtekening zette onder het doodvonnis van Camille.

Wat een vreselijke tijd was het toen. Allerlei groeperingen die elkaar naar het leven stonden. De Nationale Garde, de Girondijnen, Jacobijnen, Sansculotten…..de één wist het beter dan de ander en ondertussen kwam het volk van Parijs om van de honger.
Deze trilogie gaat voornamelijk over de drie hoofdpersonen en hun vele connecties zoals Marat (van dat bekende schilderij) en Brissot.
Er staat bijvoorbeeld weinig in over de ‘processen’ tegen Louis XVI en Marie Antoinette.

‘Op 8 november, 18 brumaire volgens de telling van die charlatan Fabre d’Eglantine, verscheen ze voor het tribunaal. Ze droeg een witte jurk en haar haren los en koesterde de laatste straaltjes middaglicht. Fourquier was efficiënt. Vroeg diezelfde avond werd ze op een kar geladen. De snijdende kou striemde haar wangen rood en ze huiverde in haar mousseline. Het begon donker te worden, maar ze zag de machine afsteken tegen de lucht, de sinistere geometrie van de snede.’

Af en toe de nodige wrange humor:
‘Vroeger stond de meesterbeul in aanzien, keken de mensen naar hem op. Er was een bijzondere wet die het de mensen verbood hem uit te schelden. Hij had een vast publiek, dat voor een kundige uitvoering kwam en waardering had voor elke extra moeite die hij nam.’

Mooie boeken, soms wat langdradig maar dat is geen probleem voor mensen die van allerlei zwarte kriebeltjes op een witte ondergrond houden en de ontsloten werelden erachter weten te waarderen.

Alleen: wat nu 'een veiliger oord' is? Geen idee.

Wolf Hall

Wolf Hall, geschreven door Hilary Mantel (1952) in 2009. Ze won er de Booker Price van 2009 mee.
Het is een historische roman over Thomas Cromwell. Deze staatsman leefde van ongeveer 1485 – 1540 ten tijde van Hendrik VIII. 
Een gedeelte van zijn leven was hij de vertrouweling van kardinaal Wolsey en later van Hendrik VIII. Ik begrijp niet waarom op veel uitgaves deze Hendrik VIII afgebeeld staat en niet Cromwell.

Geboren in Putney als smidszoon heeft hij zich aardig opgewerkt tot hof secretaris, viceregent in godsdienstige aangelegenheden en werd Earl of Essex .
Het boek is geschreven vanuit zijn perspectief. Hilary heeft een aparte manier van schrijven, niet echt gemakkelijk maar heel boeiend. Het lijkt mij lastig om vanuit een mannenperspectief te schrijven maar het komt heel natuurlijk over al kan ik dat als vrouw natuurlijk niet goed beoordelen. Wat kortaf en soms knorrig. Wel met de nodige humor.
‘Ze halen tapijten van de wanden en laten kale muren achter. Ze worden opgerold, de wollen vorsten, Salomo en Sheba; en wanneer ze in verstrengelde nabijheid worden gebracht, vullen hun ogen zich met elkaar en ademen hun kleine longen het weefsel in van buik en dijen.’

En wanneer Cromwell eens nijdig is: ‘Zijn gedachten borrelden en kolkten, vloeken in het Toscaans, Putney-Engels en Castiliaans. Maar toen hij zijn gedachten aan het papier toevertrouwde, kwamen ze eruit in het Latijn en keurig gladgestreken.’

Als kind liep Cromwell van huis weg en belandde in Europa. Daar leerde hij verschillende talen kennen en de volksaard van de Europeanen. Daar heeft hij zijn winst mee gedaan. Volgens mij moet hij over een formidabel geheugen hebben beschikt  want hij ‘kende alle families van Engeland en hun waarde. Hun bezittingen staan in zijn geheugen gegrift tot op het laatste waterstroompje en kreupelbosje toe.’
Een cijfertjes man.

Hij was getrouwd met Elizabeth Wyckes (Lizzie) en kreeg drie kinderen bij haar. Twee dochters en een zoon: Gregory.
Tijdens een virusziekte, (ja ja, toen ook al) die de  'Zweetziekte'  werd genoemd verloor hij zijn vrouw en zijn dochters: Grace en Anne. 
In zijn grote huishouden op ‘Austin Friars’ liepen ook verschillende protegés rond. 
Rafe Sadler was er een van. Niemand klopte tevergeefs bij Cromwell aan. Achter in het boek staat een lijstje met personen die deel uit maakten van het huishouden.
Dat zal niet uit de lucht zijn gegrepen al kan ik niet iedereen vinden via het wereldwijdeweb.
Ja, je moet wel je hoofd erbij houden want per personage worden soms ook nog eens meerdere namen gebruikt.

Na zijn rondzwervingen door Europa kwam Thomas in dienst van kardinaal Wolsey, adviseur van Hendrik VIII en studeerde rechten. Hij bleef loyaal aan Wolsey toen deze ter dood veroordeeld werd maar wist zich ook op de één of andere manier geliefd te maken bij de koning. Door eenvoudig te zijn wie hij was en mogelijk door zijn hulp bij Hendriks tweede huwelijk met Anna Boleyn en de losmaking uit de macht van Rome in 1534.
Dat was toen Clemens VII paus af was,  Giulio de ‘Medici en Paulus II , Allesandro Farnese, aantrad.

Minder geliefd was hij bij de Rooms Katholieke Thomas More. More was conservatief ondanks zijn ‘Utopia’ en Cromwell heette protestant te zijn al gaf hij eigenlijk niets om religie. Voor hem was het een geldverslindende machinerie. More heeft ketters laten verbranden en liet   mensen  mishandelen. (de zaak Bainham) Maar daar is niet iedereen van overtuigd.  En Cromwell was ook geen lieverdje: hij zat in zijn maag met de zaak Elizabeth Barton.
Ze waren aan elkaar gewaagd, maar toen More weigerde de ‘Act of Supremacy' te onderteken werd hij in 1535 opgesloten  in de Tower en niet veel later onthoofd.
 
Bijzonder  is dat:  wanneer je de wikipagina leest komt More over als een sympathieke man. Wanneer je dit boek leest, helemaal niet.
De waarheid zal wel in het midden liggen zoals zo vaak.

Wat kunst betreft: Hans Holbein jr.  liep aan het Engelse hof rond en schilderde vele portretten.

Op naar allerlei soorten deel II. Ten eerste van het boek en vervolgens van mijn javascript inspanningen want ik kan nu wel linken en plaatjes verplaatsen maar de tekst naast het plaatje zetten lukt me nog steeds niet. 
 

Eleonore van Aquitanië

Geschreven door Guus Pikkemaat (1929 – 2018) in 2008.

Een heerlijke dikke pil van bijna 600 pagina’s over een vrouw die haar stempel heeft gedrukt op West-Europa.
Eleonore/Alienor leefde van 1122 – 1204 en was tijdens haar leven koningin van Frankrijk want ze trouwde met Louis VII en werd ook nog eens koningin van Engeland, vanwege haar tweede huwelijk met Henry II uit het huis Plantagenet.

Haar naam kwam voorbij tijdens modules Europese geschiedenis en mijn belangstelling was gewekt. Ik had eerder nog nooit van haar gehoord.
Maar wat was dit boek een tegenvaller.

Ja, het klopt dat over vrouwen weinig in de geschiedenisannalen is opgetekend. Ze waren niet interessant genoeg ook al runden ze vaak de business wanneer de echtlieden weer eens op oorlogspad of kruistocht gingen. We weten niet eens haar exacte geboortedatum.
Maar wanneer een boek voornamelijk gaat over haar echtgenoten Louis VII, Henry II en haar zoons Richard Leeuwenhart en Jan zonder Land dan vraag ik me echt af waarom je haar naam op de cover durft te zetten.
Het is een keurig beschreven feitenrelaas over de politieke manoeuvres en wendingen in die vroege middeleeuwen zonder een greintje fantasie.
Nee, dan de boeken van Hilary Mantel. Die zijn een stuk prettiger om te lezen.
Bij Pikkemaat voelde ik bijvoorbeeld geen enkele emotie bij de moord op Thomas Beckett.
Ongetwijfeld vult Hilary met haar fantasie dingen in maar het grote geheel beklijft dan toch veel meer dan dit gortdroge relaas.
Omdat ik niet graag een boek halverwege opzij leg heb ik me gedwongen om het uit te lezen.
Nu filteren waarom Eleonore zo belangrijk is geweest.

Ze werd opgevoed door een vader die zijn dochters serieus nam. (Behalve dan bij het opschrijven van haar geboortedatum) Zulke vaders zijn kostbaar. Ik heb er ook één gehad. Ik moet ook denken aan Christine de Pisan die ook zo’n vader had wat in die tijd heel bijzonder was.

Ze groeide op aan een hof met veel aandacht voor kunst en cultuur en bleef daar tijdens haar leven heel veel aandacht aan besteden. Bernard de Ventadour is een bekende naam die leefde aan dat hof. Een troubadour.
Het grote rijk Aquitanië erfde zij van haar vader en werd daarmee een interessante huwelijkspartner. Door haar huwelijk met Louis VII werd een nog groter rijk gerealiseerd wat weer uiteenspatte na haar scheiding want zij nam haar domeinen mee het volgende huwelijk in met Henry II. Zo ontstond het Angevijnse rijk. Haar twee dochters bleven achter bij Louis.
Deze Henry II bleef echter leenheer van de Franse koning en was tijdens zijn leven voortdurend in conflict met Louis VII.

Eleonora bleef macht uitoefenen in ‘haar’ rijk en het huwelijk leek in de eerste jaren best goed ondanks dat zij tien jaar ouder was. Ze kreeg nog acht kinderen maar niet allen bleven in leven. Drie dochters werden succesvol uitgehuwelijkt aan belangrijke Europese heersers.
Van de vijf zonen zijn Richard Leeuwenhart (Coeur de Lion/ Lionhearted), de uiteindelijke erfgenaam en Jan zonder Land (Jean sans Terre/ John Lackland) de belangrijkste.

Ze was populair bij haar volk, hield van de schone kunsten en de hoofse liederen waar het hof van Aquitanië om bekend stond. Aan haar hof werd de jeugd van de aristocratie onderwezen.  Haar invloed was dus heel indirect.
Henry was minder geliefd, had regelmatig ruzie met zijn zoons die dan weer hulp zochten bij Louis VII. Eleonore koos steeds de kant van haar zoons wat haar niet in dank werd afgenomen.
Henry vond het op een gegeven moment nodig om haar in Engeland gevangen te zetten/huisarrest te geven voor zestien jaren. Pas bij zijn dood gelaste zoon Richard haar vrijlating. Ze was inmiddels rond de acht en zestig. Ze nam de honneurs voor hem waar in Engeland en Frankrijk toen hij mee ging met de derde kruistocht. (1189 – 1192)
Zelf was ze mee geweest op de tweede kruistocht (1147 -1149) en had haar ogen goed de kost gegeven.

Onder haar bewind kreeg La Rochelle stadsrechten en een burgemeester.
Vele andere steden werden door haar begunstigd; natuurlijk met de verwachting van loyaliteit ten opzichte van haar en haar zoon.
De ‘code maritime’ werd opgesteld om zeelieden te beschermen tegen de willekeur van een kapitein of een reder.
De namen van de schepen moesten in de ankers worden gegraveerd zodat ze te herkennen waren. Een eerste vorm van registratie.
Vrouwen werden toegelaten tot de grote zalen die eerder een mannendomein waren.
Nadat ze door zoon Richard weer was vrijgelaten zorgde ze ervoor dat in Engeland uniforme gewichten en maten werden gebruikt voor de handel in granen, vloeistoffen en textiel. En er werden munten met een vaste standaard in gebruik genomen.
Verder stichtte ze nog een hospitaal in Surrey en werd ze luidkeels bezongen door de rondreizende troubadours.

Het beste contact bleef ze houden met haar zoon Richard, die erfgenaam was van de delen in Frankrijk en koning van Engeland. Helaas stierf hij zonder erfgenaam en ging alles over op zijn jongere broer Jan zonder Land die opeens Jan met Land werd.
Eleonore is om en nabij de tachtig geworden en heeft op Eleonore Plantagenet van Castilië  en Jan zonder Land na, haar kinderen overleefd.
Dat er heel veel nazaten van haar rondlopen moge duidelijk zijn. Keizer Otto IV van het Heilige Roomse Rijk was een kleinzoon.

De eindeloze twisten tussen de Capets en de Plantagenets leken weer bijgelegd toen een kleindochter, Blanche trouwde met Louis VIII.
In 1204 overleed deze oermoeder van veel Europese vorstenhuizen.  
Eleonore is begraven in het klooster Fontevraud bij haar man Henry II en zoon Richard.

Niet alles is even zeker, elke geschiedkundige kijkt weer anders tegen de geschiedenis aan; legt andere accenten en trekt andere conclusies.
Zo kwam ik deze scriptie tegen van een leerling van de universiteit van Gent.

Het boek Henry

Geschreven door Hilary Mantel in 2012. Het is het vervolg op Wolf Hall uit 2009 en heeft als oorspronkelijke titel: ‘Bring up the Bodies’. 

 
Het boek is weer geschreven vanuit het perspectief van Thomas Cromwell en beslaat het laatste half jaar van het koninginneschap van Anna Boleyn. 
Zij heeft maar drie jaar ‘mee geregeerd’. Tot zijn huwelijk met Catharina van Aragon ontbonden was en de breuk met de RK kerk een feit heeft zij Henry aan het lijntje gehouden.  Bij haar kroning was ze zwanger van Elisabeth I. Na de geboorte van Elisabeth, de bekende die later op de troon zou belanden, kreeg Anna alleen maar miskramen en onvoldragen baby’s.  Henry werd toen al snel verliefd op Jane Seymour en zocht naar mogelijkheden om zich van haar te ontdoen. 

‘Cromwell hoort dit voor hem op te knappen. De Boleyns zoetjes naar buiten werken, de Seymours zoetjes naar binnen. Zijn taak is koninklijker: bidden voor het welslagen van zijn ondernemingen en liedjes schrijven voor Jane.’

Hilary heeft van de vele bronnen, maar van weinig feiten – er is geen officiële transcriptie van het proces tegen Anna Boleyn -  een overtuigend en aangrijpend verhaal gereconstrueerd zoals het gebeurd zo kunnen zijn, zonder emotionele opsmuk want dat paste niet bij Cromwell’s karakter. Het bijzondere is dat je dan ook ziet dat Anna mogelijk vuile spelletjes speelde. Maar vanuit haar perspectief is dat natuurlijk  niet zo.

Wanneer je dat alles zo leest; wat een barre tijden waren het toen. Als koningin opgesloten worden in de Tower, op het marktplein geëxecuteerd. Wel met een speciaal ingehuurde beul met een scherp zwaard;  de 'zorg' van Cromwell. Dat ging er allemaal niet bepaald zachtzinnig aan toe. Had je de pech om aan het hof de verkeerde personen te volgen dan kon dat je kop kosten.
Wat dat betreft heeft de mens ogenschijnlijk  toch wel vooruitgang geboekt ook al zit dat harde er nog steeds in. Ik moet dat boek van Rutger Bregman ook eens lezen. ('De meeste mensen deugen)' Wat zegt hij daarover?

Cromwell blijft een gesloten man maar altijd loyaal aan de koning en een pragmaticus. Ik ben benieuwd naar het laatste deel: ‘De spiegel en het licht’.
Uit de geschiedenis weten we dat hij ook op het schavot zal belanden en zal worden onthoofd. Akelig wanneer je een beetje vertrouwd bent geworden met hem.
Zijn zoon Gregory en neef Richard, die de naam Cromwell heeft aangenomen wandelen met hem mee in dit boek. Gregory is een heel ander type dan zijn vader. Maar minstens zo slim. Hij zal later trouwen met een zus van Jane Seymour en overlijden aan weer een uitbraak van die ‘zweetziekte’. (Volgens de Engelse Wikipagina) 

De betekenis die Cromwell voor Engeland heeft gehad zal nooit worden erkend, denk ik zo. 
Hij stamde af van een smid en ook al maakte dat hèm niet uit, hij werd nooit op gelijk level gezien door alle anderen die aan dat hof rondliepen en van hogere geboorte waren. De enige vriend die hij volgens mij had was, tot op zekere hoogte de koning en de dichter Thomas Wyatt.
Intussen breidde hij wel berekenend en bedaard zijn financiën en bezittingen uit.
Ik werd nieuwsgierig naar de stamboom van Cromwell dus ik heb er  één op het wereldwijdeweb opgezocht. Via Gregory, die drie zoons en twee dochters krijgt, heeft zijn naam een vervolg gekregen.
De bekendere Olivier Cromwell is een afstammeling van een zus van Thomas, Katherine. Een nazaat van Richard Williams, die Cromwell’s naam heeft aangenomen.
 

 

 

De spiegel en het licht

Het laatste deel van de trilogie van Hilary Mantel over Thomas Cromwell de smidszoon die opklom tot Lord Chancellor en lid van de orde van de Kousenband aan het Engelse hof van Hendrik VIII.

De vertaling is afgelopen mei uitgekomen en ik las weer een digitale editie.
Anne Boleyn is aan het einde van het tweede deel ten prooi gevallen aan een scherprechter en onthoofd. In dit deel trouwt Hendrik  met Jane Seymour en ja, het wachten is op een troonopvolger die gelukkig ook komt. Het kost Jane wel haar leven.
Ondertussen regelt Cromwell voor zijn zoon ook een huwelijk met een zus van de koningin: Elisabeth Seymour. 

Het blijkt dat hij uit zijn tijd in Antwerpen er een dochter aan overgehouden heeft: Jenneke.
Na Elisabeth is hij nooit meer hertrouwd. ‘Wat heeft het voor zin, denkt hij. Ze zou doodgaan en ik achterblijven. Of ik zou doodgaan en zij zou achterblijven. Het is het niet waard. Niemand is het waard.’
Hilary noemt haar Jenneke maar via het www vond ik een dochter van Cromwell met de naam: Jane.
Een halfzus van  Gregory, en de overleden zusjes Grace en Anne.
(Ik schrijf altijd al tijdens het lezen. Achterin het boek wordt dit feit door de schrijfster ook vermeld.)

De sfeer in het boek is vertrouwd, sluit naadloos aan bij de vorigen. Toch lijkt Cromwell wat onzekerder te worden. Hij wordt ouder en wijzer en beseft dat hij als vertrouweling van de koning die plaats ook in no time kan verliezen. Zijn vijanden zitten niet stil.
Op de vraag van de koning of hij niet liever de keizer wil dienen zegt hij: ‘Wat zou ik moeten bij de keizer, al was hij de keizer van de hele wereld? Uwe majesteit is de enige ware vorst. De spiegel en het licht voor andere koningen’.  De verklaring voor de titel.
In dit boek kijkt hij meer terug naar zijn jeugd. Zakelijk, zonder emoties zoals we inmiddels van hem gewend zijn. Best knap om het op die manier te kunnen schrijven.

Wat me ook opviel: Cromwell was de initiator van het bijhouden van persoonlijke gegevens van de mensen. Het begin van een database. Waar iedereen natuurlijk tegen was. Want hoe zit het met de privacy? Wanneer het bekend en op papier stond wat iedereen bezat dan kon er overal belasting over worden geheven. Er is echt niets nieuws onder de zon.
Hij zorgde er ook voor dat in elke parochie een Bijbel kwam te liggen zodat het volk daar toegang toe kreeg.
En hij was zo slim om de nodige eigendomsbewijzen van zijn bezittingen op naam van zijn eerste kleinzoon (Henry) te zetten. Wanneer hij uit de gratie zou raken dan kon de koning in ieder geval niet al zijn bezittingen confisqueren. Want dat gebeurde namelijk met de bezittingen van hooggeplaatsten die in ongenade vielen en werden onthoofd of verbrand.

Hendrik VIII wordt wanneer je oppervlakkig leest, beschreven als een wispelturige koning; meer een groot, over het paard getild kind. Hij is in zijn leven twee keer bijna dood geweest en werd geplaagd door een open beenwond wat hem vaak sikkeneurig maakte. Hij was groot en werd ook nog eens veel te dik en impotent. Wat doet dat allemaal met een mensenbrein?
‘Als je Henry hoort praten zou je haast denken dat God dankbaar moet zijn voor alles wat Henry de afgelopen tien jaar voor Hem gedaan heeft in Engeland, voor de manier waarop hij Hem in het zadel heeft geholpen, Zijn grote boek heeft laten vertalen, ervoor heeft gezorgd dat iedereen over Hem sprak.’

Wanneer ik schilderijen zie van Hendrik VIII dan denk ik dat prins Harry, hertog  van Sussex misschien wel veel op hem lijkt.

In dit boek sterft Cromwell op het schavot, vlak nadat hij in de adelstand was verheven (graaf van Essex)  door Hendrik. Hij werd onthoofd met een bijl. Hij had de koning nog aan een nieuwe vrouw geholpen: Anna van Kleef, wat helaas helemaal verkeerd uitpakte en die na een paar maanden al van het hof werd gestuurd. Het triggerde waarschijnlijk zijn val. Terwijl Cromwell gevangen zat trouwde Hendrik met zijn vijfde vrouw: Catharina Howard.
Cromwell zag zijn val te laat aankomen en werd ook nog eens verraden door een paar vertrouwelingen – zo dacht hij – die hij ooit onder zijn hoede had genomen.
Thomas Wriothesley en Richard Rich. Zij zijn alle twee later Lord Chancelor geworden.  

Cromwell was duidelijk geen heilige. Er kleefde genoeg bloed aan zijn handen, wat voor de zestiende eeuw niet echt gek was.
Gewoon een mens met goede en slechte kanten.
Op de voorkant staat nu wel Cromwell. Een schilderij van de bekende 'hofschilder' Hans Holbein de Jongere maar bewerkt door Tessa Posthuma de Boer.
De hele trilogie is een leesfeestje voor iedereen die van geschiedenis houdt.

 

1e deel: Wolf Hall

2e deel: het Boek Henry