Ik had je/u lief

Onverwacht kwam ik dit inhoudelijk mooie gedicht tegen van Alexander Poesjkin (1799 – 1837).  
De grootste dichter uit de Russische literatuur en naar men zegt zelfs één van de grootste uit de wereldliteratuur.
Met de Westerse Cultuurgeschiedenis zijn we nog niet zo ver en het is maar de vraag of hij daar genoemd gaat worden. Dus ik neem maar vast een voorschotje.
Poesjkin is het meest bekend geworden door zijn roman in dichtvorm 'Jevgeni Onegin'. 
En dit boek diende weer als inspiratiebron voor Tsjaikovski, die er zijn gelijknamige opera over schreef.
Alles in deze wereld hangt met elkaar samen, maar we zien de verbanden meestal niet.

Via het wereldwijdeweb kwam ik verschillende vertalingen tegen. En dat geeft nogal een verschil in sfeer.
De eerste vertaling is in het hedendaagse Nederlands en de tweede met wat ouderwetser taalgebruik. De tweede lijkt mij dan meer in de sfeer van Poesjkin.
Een ieder mag voor zichzelf bepalen wat hij/zij de mooiste vind.
De hoofdletters heb ik aangepast want de tekstverwerker geeft altijd automatisch elke nieuwe korte zin een hoofdletter.

Ik had je lief 

Ik had je lief: diep in mij weggeborgen
kan nog een restje over zijn.
Maar laat dat jou geen onrust meer bezorgen;
het laatste dat ik jou wil doen is pijn.

Ik had je lief, maar zweeg, m’n hoop vervlogen,
beschroomd, gekweld door afgunst nu en dan.
Ik had je lief, oprecht en zo bewogen,
God geve dat een ander dat ooit kan.

Vertaling: Vincent Fontane Pennock

Ik had u lief

Ik had u lief: en van die liefde gloren
misschien nog altijd sprankjes in mijn hart;
maar laat die liefde u niet langer storen;
laat mij geen oorzaak wezen van uw smart.

Ik had u lief, in stilte en gedreven,
van schuchterheid en jaloezie ontzind;
ik had u lief, oprecht en teer, God geve
dat iemand anders u ooit zo bemint.

Vertaling: Margriet Berg en Marja Wiebes 

Vernielzucht

Wat is dat in de mens, die vernielzucht?
Ooit maakte ik mij verschrikkelijk boos over de vernielingen die door IS in Palmyra (2016) werden aangericht. De tempel van Bel is grotendeels vernield.

Wat een stelletje cultuurbarbaren waren die IS-ers. Zo verschrikkelijk dòm om zich te vergrijpen aan cultureel erfgoed.
Tegelijkertijd schaamde ik me heel erg. Ik maakte me bozer over de verloren cultuurschatten dan over de mensen die door IS zijn vermoord. Ik maakte mij drukker over materie dan over mensen.
Hoe dat kan binnen een mens is mij nog steeds een raadsel.
Is dat omdat de tempel van Bel een oud bekend bouwwerk was en de vermoorden één grote grijze groep vormt? Wie het weet mag het zeggen.
Racistisch opgevoed ben ik niet. Ik had o.a. twee donkergekleurde poppen en later een bruine, type Barbie. Ik geloof dat het geen officiële Barbie was.  Het waren wel mijn favorieten. Best wel vooruitstrevend van mijn ouders.   

Nu zie ik beelden op het journaal van omvergehaalde standbeelden. Dat is eigenlijk hetzelfde. Een nieuwe beeldenstorm.  Net zo erg en net zo dom als die van 1566.
Ik maak me weer boos, enorm.  Wat een stelletje sukkels. 
Ja, ik maak me ook boos over racisme en ik maak me ook boos over dat machogedrag van de Amerikaanse politie wat mensenlevens kost.
Dat moet zeker heel rap veranderen.
Mijnheer Cathy kwam voor zijn werk wel eens in Amerika en had geen goed woord over voor het gedrag van  dat geüniformeerde deel der natie. Alsof zij Übermenschen waren, zo badinerend werden buitenlanders behandeld.

Maar waar blijven we wanneer we alles wat ons niet welgevallig is in de geschiedenis maar willen uitwissen?
Waarom denkt het gekleurde deel van ons volk dat alleen zij slachtoffer zijn? Geldt dat door de geschiedenis heen ook niet voor vrouwen, kinderen, homo’s en joden?
Wat heeft die laatste groep al niet meegemaakt?  

We kunnen met zijn allen wel de straat op gaan. En niet alleen tegen racisme maar ook tegen antisemitisme en voor feminisme.
Ik heb het boek van Storig nu  gelezen; ik denk dat ik het maar verbrand. 
Er komen geen vrouwelijk filosofen in voor. Hannah Arendt wordt één keer zijdelings genoemd. Geen woord over Aspasia van Milete, Hypatia van Alexandrië, Hildegard von Bingen, Christine de Pisan, Mechthild van Maagdenburg , Christina van Zweden, Simone de Beauvoir, Simone Weil, Susan Sontag, Martha Nussbaum en zo kan ik nog wel even doorgaan.
Zij betekenden kennelijk ……niets.
Tegelijkertijd moet ik wel grinniken. Dacht Storig nu echt dat vrouwen niet konden en kunnen denken? Hoeveel van die beroemde mannen zijn met ideeën van vrouwen aan de haal gegaan om het op hun eigen conto bij te schrijven? Oké, misschien Kant niet.
Alles wordt toch bedacht in samenhang met andere mensen? Zelfs met vrouwen, homo’s, joden en minder witte mensen? Niemand staat op zichzelf.

Terug naar de beeldenstorm: al die standbeelden van mensen zijn beelden van mensen.
Met hun goede en slechte kanten. Mensen die iets betekenden voor onze culturele geschiedenis.  Tijdsmomenten. Tijdsmonumenten. Dat kun je vervolgens goed of fout vinden. Een kwestie van goede scholing.
Dat racisme alleen in blanke mensen zit geloof ik ook niet. Het zit in de mens. Van welke kleur ook. 
Dat we daar iets aan moet doen begrijp ik en sta ik volledig achter, maar op deze manier wordt er gepolariseerd; we gaan in ‘wij en zij’ denken en dat is heel fout.  Dat vraag om moeilijkheden.
Buiten dat moet iedereen, altijd met zijn tengels van andermans spullen afblijven of van spullen in het publieke domein. 
Er zijn andere manieren dan toe te geven aan vernielzuchtige onderbuikgevoelens. Richt een politieke partij op!
Ik moet ook opeens denken aan de gouden koets. Voor herstelwerkzaamheden uit de roulatie gehaald. Ik denk, nee, weet wel zeker dat we hem alleen nog maar terug zullen zien in een museum. Jammer.

Laten staan, al die ‘boeven’, tot leringhe ende vermaek.

Westerse Cultuurgeschiedenis 1300 – 1500 IV b. Literatuur

Toch nog een blogje over de literatuur in de Westerse Cultuurgeschiedenis. De tweede; De eerste staat hier. 
Dat had ik al eerder willen schrijven maar er was een digitaal examen af te leggen, op locatie van mijn cursus ‘post HBO Filosofie’ wat ik gelukkig ook gehaald heb. Lastig typen trouwens met handschoenen aan. Jawel….vanwege jeweetwel.

In het eerste deel ging de aandacht vooral uit naar Italiaans grootheden, maar in Europa gebeurde natuurlijk meer.
In het Verenigd Koninkrijk was daar Geoffrey Chaucer .(ongeveer 1340 - 1400)
Hij werd tot vader van de Engelse literatuur gebombardeerd.
Zijn meest bekende werk is ‘The Canterbury Tales’. Geïnspireerd door Boccaccio.  Een raamvertelling, zoals dat heet. Ik kreeg vage associaties met mijn middelbare schooltijd. 
Een groep pelgrims die elkaar tijdens hun reis verhalen verteld.
De meest bekende raamvertellingen uit de middeleeuwen zijn: Decamerone van Boccaccio, The Canterbury Tales van Chaucer en de volksverhalen uit Duizend en één nacht. 

Een tweede grootheid was een Tsjech: Johannes von Tepl. (1350 – 1415) Een letterkundige in het Tsjechisch, Duits en Latijn.  
Hij schreef 'Der Ackermann ',  een boekje waarin een akkerbouwer uit de Bohemen de Dood vervloekt en ter verantwoording roept nadat zijn geliefde is overleden.  
De macht van het woord wordt belangrijker: Tepl schrijft: ‘Ik word een akkerman genoemd, van vogelgevederte is mijn ploeg’. Dat vogelgevederte is dan zijn ganzenveer.
Dat zijn vrouw Margaretha heette weten we ook omdat hij klaagt dat ‘de twaalfde letter, de toeverlaat van mijn vreugden, op zijn wreedst uit het alfabet gescheurd.’ (i en j zijn één letter, voor de tellers onder ons)
We weten dat dit van Tepl is omdat hij gebruik maakt van een Acrosichon; elke eerste letter van een alinea vormt zijn naam. 

Zo ook Sebastian Brant. (1458 – 1521) Een Duitser; humanist en theoloog. Bekend geworden door 'Das Narrenschiff'.
Een moralistische gedicht uit 1494 met in elke zin acht lettergrepen. In de vertaling valt dat natuurlijk weg. De moraal wordt al snel duidelijk:
‘Dann wer sich für eyn narren acht
Der ist bald zu’ eym wisen gemacht (zu en eym samentrekken)
Of:
Wie zichzelf voor een nar houdt
die is snel wijzer geworden.
Jeroen Bosch heeft daar weer een prachtig plaatje bij gemaakt. Let even op de monnik en de non die ook op dat schip zitten. De clerus kreeg kennelijk al niet zo veel respect meer.

 

Als laatste 'Elckerlijc'. Ook dit herkende ik van de middelbare school.
Ongeveer in 1496 geschreven maar de auteur is niet echt bekend. En ook niet of het nu een verhaal van Engelse bodem is of van de Nederlandse.  Maar daarom niet minder boeiend als tijdsbeeld.
Een moralistisch allegorisch spel wat over ‘Iedereen’ gaat.  

Toen ik de eerst zinnen las….

Ick sie boven uut mijn throne
Dat al dat is int smenschen persone,
Leeft uut vresen, onbekent.
Oec sie ic tvolc also verblent
In sonden, si en kennen mi niet voer God.
Opten aertschen scat sijn si versot.
Dien hebben si voer Gode vercoren,
Ende mi vergheten, die hier te voren
Die doot hebben geleden doer tsmenschen profijt.

‘Boven in mijn troon gezeten
zie Ik een mensheid, die niets wil weten
van religieus ontzag.
Ze zijn verblind vandaag de dag
en ze erkennen Mij niet meer:
het aards bezit is nu hun heer.
Het geld is in Mijn plaats getreden
en men vergeet hoe Ik heb geleden
aan het kruis, voor hun profijt.

…..dan is er in die vijfhonderd jaar niet veel veranderd!
Knappe vertaling trouwens. Ik weet niet van wie.

Mijn schrijfsel zijn weer niet een exact verslag van wat ik gehoord heb. Kijk de docenten er niet voor op aan.

The Age of Innoncence

Een film uit 1993 van Martin Scorsese naar een boek van Edith Wharton. Ze kreeg er de Pulitzerprijs voor. 

De film speelt zich af in de hoogste kringen van het New York, eind negentiende eeuw. De kringen waaruit Wharton zelf ook stamt. 

Hoofrolspelers zijn Winona Ryder, Michelle Pfeiffer en Daniel Day- Lewis. Daniel Day- Lewis had ik eerder in de film ‘Last of the Mohicans’ gezien. De film die gemaakt is naar aanleiding van het bekende boek van James Fenimore Cooper. Wat een verschil: als een door het oerwoud rennende Indiaan of een zeer sophisticated advocaat en allebei overtuigend. 

De sfeer in de film wordt behalve door het kleurgebruik, verhoogd door het gebruik van een verteller. De personen zelf praten niet; zij spreken. Heel keurig en langzaam Engels zodat je de film zelfs zonder ondertiteling zou kunnen volgen. 
En er wordt veel aandacht gegeven aan kunstvormen van die dagen.

Waarom een blogje naar aanleiding van deze film? Omdat je in deze film meer zou moeten letten op wat er niet wordt gezegd. Maar dat zat ik mij achteraf te realiseren en vond ik wel fascinerend. 

Newland Archer behoort tot de aristocratie van New York en is verloofd met May (Winona Ryder). Alles kabbelt rustig voort en ieder gedraagt zich naar de sociale conventies die in die kringen gebruikelijke waren. Toch speelt er iets van onrust in zijn hart. 

Dan komt gravin Olenska (Michelle Pfeiffer) in beeld. Een vrijgevochten nicht van zijn toekomstige vrouw. Zij leeft gescheiden van haar man, een Russische graaf, en wil eigenlijk echt een scheiding, want dan heeft zij haar vrijheid weer terug. 

Newland ontfermd zich een beetje over haar, ontdekt enige zielsverwantschap en introduceert haar in die hoge kringen waar gescheiden levende vrouwen een onderwerp van roddel zijn. Newland, als advocaat raad een scheiding dan ook af om financiële redenen en om het feit dat zij dan zeker een outcast wordt. 

Hij wordt natuurlijk verliefd op haar maar hij blijft zich als heer gedragen, maar in zijn hart stormt het. Dat blijkt uit een shot met een gedeelte uit een gedicht 'The Kiss' van Dante Gabriel Rossettii.

( ik moest wel het beeld stilzetten om het te kunnen lezen.) 

"I was a child beneath her touch,–a man

When breast to breast we clung, even I and she,– 

A spirit when her spirit looked through me,– 

A god when all our life-breath met to fan 

Our life-blood, till love’s emulous ardours ran 

Fire within fire, desire in deity.” 

Newland trouwt keurig met May, krijgt kinderen en vervalt in het saaie, voorspelbare leven met alle oppervlakkigheid die van hem binnen die snobistische kringen wordt verwacht. 

Ach, wie voelt niet met hem mee? 

‘Groots en meeslepend’ willen we allemaal leven, maar niet op de manier van de aristocratie, ook al ziet dat er groots uit. Meer vrijgevochten. Maar wat is dat eigenlijk? 
Al snel blijkt dat we de voorspelbare paden hebben bewandeld en blijft er een gevoel van moedeloosheid over dat we niet assertiever zijn geweest om onze idealen te verwezenlijken. 

Achteraf zit ik me ook te realiseren dat er achter zijn rug om een spel is gespeeld wat hem in die richting duwde. Valt best eens over na te denken. 

Eens te meer word ik bevestigd in mijn idee dat die 'vrije wil' zo vrij niet is. 

En het boek moet ik ook eens lezen.

Het boek Henry

Geschreven door Hilary Mantel in 2012. Het is het vervolg op Wolf Hall uit 2009 en heeft als oorspronkelijke titel: ‘Bring up the Bodies’. 

 
Het boek is weer geschreven vanuit het perspectief van Thomas Cromwell en beslaat het laatste half jaar van het koninginneschap van Anna Boleyn. 
Zij heeft maar drie jaar ‘mee geregeerd’. Tot zijn huwelijk met Catharina van Aragon ontbonden was en de breuk met de RK kerk een feit heeft zij Henry aan het lijntje gehouden.  Bij haar kroning was ze zwanger van Elisabeth I. Na de geboorte van Elisabeth, de bekende die later op de troon zou belanden, kreeg Anna alleen maar miskramen en onvoldragen baby’s.  Henry werd toen al snel verliefd op Jane Seymour en zocht naar mogelijkheden om zich van haar te ontdoen. 

‘Cromwell hoort dit voor hem op te knappen. De Boleyns zoetjes naar buiten werken, de Seymours zoetjes naar binnen. Zijn taak is koninklijker: bidden voor het welslagen van zijn ondernemingen en liedjes schrijven voor Jane.’

Hilary heeft van de vele bronnen, maar van weinig feiten – er is geen officiële transcriptie van het proces tegen Anna Boleyn -  een overtuigend en aangrijpend verhaal gereconstrueerd zoals het gebeurd zo kunnen zijn, zonder emotionele opsmuk want dat paste niet bij Cromwell’s karakter. Het bijzondere is dat je dan ook ziet dat Anna mogelijk vuile spelletjes speelde. Maar vanuit haar perspectief is dat natuurlijk  niet zo.

Wanneer je dat alles zo leest; wat een barre tijden waren het toen. Als koningin opgesloten worden in de Tower, op het marktplein geëxecuteerd. Wel met een speciaal ingehuurde beul met een scherp zwaard;  de 'zorg' van Cromwell. Dat ging er allemaal niet bepaald zachtzinnig aan toe. Had je de pech om aan het hof de verkeerde personen te volgen dan kon dat je kop kosten.
Wat dat betreft heeft de mens ogenschijnlijk  toch wel vooruitgang geboekt ook al zit dat harde er nog steeds in. Ik moet dat boek van Rutger Bregman ook eens lezen. ('De meeste mensen deugen)' Wat zegt hij daarover?

Cromwell blijft een gesloten man maar altijd loyaal aan de koning en een pragmaticus. Ik ben benieuwd naar het laatste deel: ‘De spiegel en het licht’.
Uit de geschiedenis weten we dat hij ook op het schavot zal belanden en zal worden onthoofd. Akelig wanneer je een beetje vertrouwd bent geworden met hem.
Zijn zoon Gregory en neef Richard, die de naam Cromwell heeft aangenomen wandelen met hem mee in dit boek. Gregory is een heel ander type dan zijn vader. Maar minstens zo slim. Hij zal later trouwen met een zus van Jane Seymour en overlijden aan weer een uitbraak van die ‘zweetziekte’. (Volgens de Engelse Wikipagina) 

De betekenis die Cromwell voor Engeland heeft gehad zal nooit worden erkend, denk ik zo. 
Hij stamde af van een smid en ook al maakte dat hèm niet uit, hij werd nooit op gelijk level gezien door alle anderen die aan dat hof rondliepen en van hogere geboorte waren. De enige vriend die hij volgens mij had was, tot op zekere hoogte de koning en de dichter Thomas Wyatt.
Intussen breidde hij wel berekenend en bedaard zijn financiën en bezittingen uit.
Ik werd nieuwsgierig naar de stamboom van Cromwell dus ik heb er  één op het wereldwijdeweb opgezocht. Via Gregory, die drie zoons en twee dochters krijgt, heeft zijn naam een vervolg gekregen.
De bekendere Olivier Cromwell is een afstammeling van een zus van Thomas, Katherine. Een nazaat van Richard Williams, die Cromwell’s naam heeft aangenomen.
 

 

 

Woorden en beelden

Wat speekt de mens meer aan? Woorden of beelden? Ik laat nu doven en blinden even buiten beschouwing al kunnen doven woorden lezen en blinden woorden horen.
Men vindt dat beelden meer aanspreken. Onze hele maatschappij is daar zo langzamerhand op gericht.
‘Een beeld zegt meer dan duizend woorden’. Die uitspraak is bekend maar klopt ie wel?
Een beeld kán meer zeggen dan duizend woorden maar dat hoeft niet per definitie.
Wat zegt een beeld nu eigenlijk? Het is een moment opname, je weet niets van het kader eromheen wat heel anders kan zijn dan dat je op het eerste gezicht ziet en denkt.  
Sommige beelden stoeien daar weer bewust mee.

Maar woorden kunnen juist ook in kleine aantallen flinke vergezichten leveren.
Letterlijk:  ‘Denkend aan Holland zie ik brede rivieren ….’
Of: ‘Het zijn de Joden niet Heer Jesu, die U kruisten….’
Maar ook:
“Het is gemakkelijk om van mensen te houden die in je herinnering leven, het moeilijkste is echter om van ze te houden wanneer ze voor je staan.” (Updike)
Bij alle woorden kun je jezelf eerst de vraag stellen: ‘Kloppen ze wel?’
Maar wat gebeurt er daarna met je wanneer je deze woorden leest? Buitelende beelden in mijn brein.
Van de mensen uit mijn omgeving die overleden zijn;  je wordt milder in het beoordelen van hun ‘zijn’; hun ‘to be’.
Van vrienden die ik niet vaak zie en waarvan ik merk dat de omgang toch weer gecompliceerder is dan wanneer ze alleen in mijn gedachten leven.  Maar dat is weer een uitdaging op zich.

Of: “De moeilijkheid met de wereld is dat de dommen zelfverzekerd zijn en de verstandigen met twijfel vervuld.” (Russell)
Het klopt niet om het zo generaliserend te zeggen. Dommen (wie zijn dat?) kunnen ook twijfelen en onzeker zijn en verstandigen (wie zijn dat?)  heel zeker overkomen. Russell lijkt ook nogal zelfverzekerd in zijn one-liner.  Maar hij was niet bepaald dom, dus kan het ironie zijn.
Deze woorden zeggen niet zoveel over de wereld maar juist over de persoon in kwestie. Ze zeggen meer dan duizend beelden.

Met woorden kun je iemand te gronde richten.  Of ze nu geschreven of uitgesproken worden. Met een beeld niet, denk ik.  Alhoewel: wanneer ik denk aan meiden waarvan soms compromitterende foto’s viral gaan….
Maar daar zijn strafmaatregelen tegen opgesteld. De vrijheid van meningsuiting staat te hoog in het vaandel om daar tegen iets te ondernemen.

Er is een film uit 2013: Words and Pictures. 
Een docent Engels (Clive Owen) en een docent Kunst (Juliette Binoche) kruisen de degens met betrekking tot woorden en beelden. Het is een beetje een flutfilm maar het onderwerp is wel aardig. Zeker wanneer de docent Engels erachter komt dat wanneer woorden en beelden tekort schieten je dan uitkomt bij jawel..…..muziek!

Trouwens:

'Books aren't just made of words you know .......they are also filled with places to visit and people to meet. '

Begint de hele schepping niet met woorden die een maximale impact hebben gehad? Hoe zou dat geklonken hebben? 

“Er zij licht”.

Hegel

Ben ik via het boek van Störig bij Hegel aanbeland en lees ik bij zijn ‘filosofie van de geest’ ongeveer dit:

Er is de subjectieve geest die het bewustzijn omvat; het leven van de individuele mens. 
Vervolgens de objectieve geest; een gedachtensysteem wat te maken heeft met gezin, maatschappij, staat en geschiedenis.
Daarboven verheft zicht de absolute geest. Hierbij is de geest van het anders zijn weer teruggekeerd naar het zelf en deze geest bestaat weer uit drie geledingen (Ja, Hegel zou een goeie dominee zijn, hij verdeelt alles in drieën) : kunst, religie en filosofie.
De religie staat boven de kunst want de kunst toont de harmonie in zintuigelijke vorm; in de religie is zij innerlijk aanwezig.
De filosofie daarentegen transformeert het in de kunst aanschouwde en in de religie verbeelde en gevoelde, tot de zuivere vorm van de gedachte. Dan is de geest geheel tot zichzelf gekomen.

Ik mag die man wel.

Er zal wel weer van alles tegenin gebracht zijn maar zover ben ik nog niet. Voorlopig boeit mij dit wel al wacht ik voor de zekerheid nog even met ‘Hegeliaan’ worden.