Caravaggio en zijn volgers

Naar aanleiding van mijn colleges ‘Introductie Symboliek’ hebben we ons aan een museumbezoek gewaagd. Eens kijken welke kennis ik al in praktijk kan brengen.
Volgens onderzoeken kijken bezoekers gemiddeld negen seconden naar een doek om zich vervolgens op het bordje ernaast te storten.
Ik was ook zo iemand. Nu heb ik mijzelf gedwongen om rustiger te kijken en eerst te ontdekken en ziedaar……dat is echt vele malen leuker.
Caravaggio en de Caravaggisten; daar was ik wel nieuwsgierig naar.

In Rome hadden we deze meester ook o.a. gespot in de San Luigi dei Francesi met de roeping en martelaarschap van Mattheus en Mattheus en de engel. Van die laatste is de foto hiernaast.

De werken van de Utrechtse Caravaggisten die op dit moment in het Centraal museum in Utrecht hangen waren mensen die onder de indruk zijn gekomen van Caravaggio met zijn realisme en ‘clair obscur’ en lieten zich door hem inspireren. Net als later Rembrandt die hier ook heel goed in werd.
De werken hangen op thema bij elkaar zodat je rustig kunt vergelijken. Bijna allemaal Bijbelse thema’s. En weer krijg ik medelijden met mensen die niet met die verhalen zijn opgegroeid.
Meteen slaat ook de schrik om mijn hart. Wat gebeurt er met al die Bijbelse kunstwerken wanneer het de volgende generaties niets meer zegt en men de waarde daarvan niet meer inziet?

Jammer dat de graflegging alweer terug is naar het Vaticaan. Misschien hebben we hem daar ook wel gezien maar dan ben ik dat vergeten.
Foei toch: zo’n grote meester! *grinnik*
Van Medusa’s hoofd was ik niet zo onder de indruk. Van Caravaggio zelf hingen er verder 'de kruisiging van Petrus, ‘de ongelovige Thomas’ en ‘de mediterende Hieronymus’.

Soms schilderen de heren toch te realistisch: Dirck van Baburen bijvoorbeeld. Hieronder.
Een Schriftgeleerde uit het oude Jeruzalem met een brilletje dat pas in de 11 of 12e eeuw is uitgevonden. Zijn schilderij dateert van ongeveer 1618 en de geleerden gebruiken ‘gewone’ boeken in plaats van boekrollen. Ik dacht nog even aan de Statenvertaling met kanttekeningen maar die dateert van 1637. Wie weet heeft hij de Deux-aesbijbel uit 1562 als voorbeeld gebruikt.
Dat is zoiets als een verhaal zich laten afspelen in 1980 en dan smartphones ten tonele voeren.

Wat ik ook hilarisch vond was de rij voor het museum. Aangeraden werd om tickets via mail te bestellen in een bepaald tijdvak. Dus dat hadden we braaf gedaan. Maar nu bleek de rij van de e-tickets langer dan de rij van gewone kaartjeskopers. Wat een vooruitgang toch.



22-03-19

Zit ik door mijn foto's van Rome te spitten; kom ik nog een Caravaggio tegen van Hieronymus en een zelfportret. Gefotografeerd in villa Borghese in 2017.

Hoe overleef ik moeilijke mensen

Geschreven door Jörg Berger (Duitser) in het afgelopen jaar.
Ooit las ik een boek van Les Parrott (Amerikaan) uit 1996. Ook over deze materie. Heel veel komt overeen. (Moeilijke mensen, hoe ga je daarmee om?)

Mooi dat ook religiositeit in beide boeken erbij betrokken wordt omdat heel veel mensen een religieuze achtergrond hebben en daarin hebben geleerd om altijd klaar te staan voor anderen, de ander belangrijker te achten dan jezelf, altijd moeten vergeven en…zo….voort.
Dan loop je op een gegeven moment vast.
Ik denk dat ik dat in mijn leven ook verkeerd heb gedaan. Zeker in de (langdurige) verpleging. Mensen waren ‘mankerende’ dus kregen ze alle aandacht zonder dat ik iets terug verwachtte.
Een van mijn werkgevers stuurde mij altijd naar moeilijke mensen toe en dat vond ik niet erg. Het was voor mij een uitdaging. Toen kon ik niet inschatten of voorspellen dat het zo’n wissel zou trekken op mijn eigen geestelijk gezondheid.
Wanneer je privéleven dan daarmee niet in balans is gaat het verkeerd. En ja, ik kreeg een soort angst voor nieuwe contacten. Bang dat ik nog meer energieslurpers om me heen zou verzamelen in plaats van leveranciers.

Kort geleden had ik het alweer in een winkel. Iemand begon zomaar een gesprek en voor ik het wist was ik betrokken in andermans misère. Nu durfde ik het wel te zeggen: ‘sorry, ik was eigenlijk uit op een nieuwe koekenpan’, maar zonder schuldgevoel lukt dat niet. Wie weet had zij thuis geen luisterend oor. Of het was (weer) zo’n bodemloze put waarvan ik vroeger dacht: als je er maar voldoende aandacht en liefde instopt dan dempt ie op een goede dag wel.
Die illusie ben ik wel kwijt.
Energieverslinders zijn het, Sponzen, Rupsjes Nooitgenoeg.
‘Run away and hide from everyone’…..

Dit boek is niet bedoeld voor moeilijke mensen maar juist voor mensen die daaronder lijden en beide schrijvers geven adviezen hoe daarmee om te gaan. Ze geven ook wat achtergrond informatie hoe het komt dat mensen zo kunnen worden.
Er gaat altijd iets aan vooraf. Dat begrijp ik ook wel en natuurlijk herkende ik ook best trekjes van mijzelf. Genoeg om aan te werken. Tegen de tijd dat ik volmaakt leef met al mijn naasten wordt het waarschijnlijk tijd om afscheid te nemen.
In deze boeken staan handvaten om er op een tactische manier iets tegen te doen. Dat deed ik nooit. Tenslotte heeft iedere gek zijn gebrek zo dacht ik. Leven en laten leven.
Al die moeilijke mensen hebben zowaar ook hun positieve kanten. Deze boeken helpen om ook dat in te zien.

Berger onderscheidt de

Negatieveling, Praatjesmaker, Grensoverschrijder
Vermijder, Dominante, Energieverslinder en Wreker

Parrett is uitgebreider en heeft vijftien groepen:
De Muggenzifter, Martelaar, Domper, Stoomwals,
Roddelaar, Gluiperd, IJspegel, Octopus, Afgunstige,
Vulkaan, Spons, Streber, Werkpaard, Flirt en Kameleon.

Bij alle types kun je je wel een voorstelling maken en dat een beetje in het extreme trekken. En dan zijn er ook nog de combinaties.

Kameel

De week van de poëzie is alweer een week voorbij maar ik had deze nog ´op stapel´ staan:

Kameel

God heeft mij na standvastig stuiken
der bulten door een naald
gehaald

Al heb ik als kameel gefaald,
God kan mij nog
als draad
gebruiken.


Piet Los (psychiater?)
(1924 – 2003)

De mooiste betekenis die ik van 'stuiken' heb gevonden: vormen in een bepaalde richting.
Het heeft te maken met de opmerking van Jezus:
‘Wederom zeg Ik u, het is gemakkelijker, dat een kameel gaat door het oog van een naald dan dat een rijke het Koninkrijk Gods binnengaat.’ (Matt. 19:24)
Ik vind het een juweeltje.

De Slang in Genesis 3

In het RD een interessant bericht over de Russische promovendus, Sergei Lagunov die donderdag gaat promoveren op de vraag of het terecht is dat de slang in Genesis 3 wel echt de satan is.
Volgens hem wordt dat erin gelezen door de platonische beïnvloedde kerkvaders.
Daar hou ik van.
Voor mij was dat beest ook altijd al raadselachtig en klopte niet alles wat mij over hem is geleerd.
In het Oude Testament is satan zijn een functie (wordt geschreven zonder lidwoord; ook in het boek Job) en in het Nieuwe Testament is het een aparte entiteit. Hoe kan dat.
Misschien weten we na donderdag meer.

Wat ik niet met Lagunov eens ben is dat (volgens de krant) zijn ‘nieuwe’ manier van Bijbellezen het mogelijk maakt voor gelovigen om God als hoogste Schepper te zien.
Dat is voor mij helemaal geen issue. Ik heb het nooit anders gezien.
Er is geen dualiteit; het is geen Yin-Yang.
Wordt vervolgd…..misschien.

zondeval

Naar aanleiding van een paar preken en wat mailwisselingen ben ik nog weer gaan nadenken over die eerste hoofdstukken uit de Bijbel.
Wanneer ik alle personen die hierover hebben geschreven, met al hun meningen en bevindingen in de voetnoten lees die bijvoorbeeld in het boek van van der Brink staan dan kan van deze lekenhuisvrouw er ook nog wel een mening bij.

Wat is zonde eigenlijk? Behalve het vage ‘je doel missen’ is het volgens mij het ongehoorzaam zijn aan Goddelijke afspraken en verordeningen.
Wat voor mij nog steeds belangrijk is, is de tekst uit Gen 2:7
De mens is geschapen in of naar het beeld van God, kreeg de Goddelijke adem ingeblazen en kreeg een gebied toegewezen om in te wonen. Een bruggenhoofd in de al lang bestaande wereld.
Wat betekent dat?
Nu denk ik dat het betekende dat die mensen, net als God, eeuwig leven hadden in tegenstelling tot de schepselen om hen heen, buiten de hof. Die konden namelijk niet bij die ‘boom des levens‘ komen.
De andere boom was natuurlijk veel interessanter maar deze boom stond er wèl. En nog wel in het midden ook.
Adam en Eva kregen de opdracht om zich te vermenigvuldigen, te onderwerpen en te heersen.
Dan zou er een steeds grotere groep mensen ontstaan die gehoorzaam waren en eeuwig zouden leven.
Eva werd met recht de moeder van alle levenden genoemd. Leven betekent volgens Jezus: in relatie staan tot de Schepper. De homo divinus wordt hij/zij ook genoemd.
Zoiets staat ook in ‘en de aarde bracht voort’ van van der Brink op pag. 226.

De dood was er al, in de wereld buiten de hof. Maar dat was geen straf maar kennelijk een natuurlijk gebeuren. En dat is voor ons, gelovige mensen moeilijk te verteren. Wij vinden de dood een kwaad en zo hangen wij er naar onze maatstaven een moreel labeltje aan.
Maar wanneer er geen wetten zijn kun je ze niet overtreden; is er geen zonde en slaat straffen nergens op.
Zo lees ik dat in Rom 5.
Adam en Eva gingen in de fout en zondigden wèl omdat ze die allereerste afspraak die God ooit met schepsels maakte, schonden.
Adam en Eva ervaarden het sterven als gevolg van hun overtreding als straf. Zij werden ‘eenvoudig’ óók afgesneden van het eeuwige leven, (verbeeld door die ‘boom des levens’ in de hof) net als de rest van de schepselen. Ze hadden niet voldaan aan hun roeping.

Dus ja, door de overtreding van die eerste, Adam kwam er opeens ‘zonde’ in de wereld. Dat heeft te maken met het niet nakomen van de Goddelijke afspraken, verordeningen.
Wanneer dat precies was, is niet van belang. Vind ik.
En ook niet of je dat nu superletterlijk moet lezen of niet. In principe vallen we allemaal. De Bijbelverhalen heb je nodig om dingen duidelijk te krijgen.
Jezus, als tweede Adam heeft de weg weer hersteld.
Zo simpel is het. Hier hou ik het voorlopig weer op tot er betere verklaringen komen.

En Kaïn is dus niet met zijn zus getrouwd. Dat is onzin. Er was genoeg keus buiten de hof.
Interessant is om te bedenken hoe al die geslachten; van Kain (uit de boze; zie 1 Joh 3:12) en Seth door elkaar zijn gaan lopen. Hoe de zonen van God vielen voor de dochters die niet tot God behoorden. (Gen 6)
Twee soorten mensen; de mensen die rekening houden met God en de mensen die dwaalsporen volgen. (Het land waar Kain ging wonen heette ‘Nod’ = dwaalspoor)
Die tweedeling blijft voortduren en loopt door elkaar heen. De Bijbel staat er vol mee en Jezus heeft het daar regelmatig over in zijn parabels.

Soms probeer ik mijn schrijfsels door de ogen van atheïsten te lezen en dan moet ik wel glimlachen. Zij kennen deze vraagstukken helemaal niet.
Het enige probleem wat zij hebben is, als ze tenminste eerlijk durven nadenken: wát te doen met hun leven - wat in een godloze kern - doelloos en zinloos is.

Rachmaninov en Tsjaikovski

Het was weer een onvergetelijk Russisch feestje. Ik heb iets met de cultuur van de Oost-Europeanen. Boris Giltburg speelde de sterren van de hemel in het derde pianoconcert van Rachmaninov onder leiding van Stanislav Kochanovsky. Voor mij onwerkelijk dat iemand dat zo kan spelen.
Het staat bekend als één van de moeilijkste pianoconcerten. Ik heb het weleens uitgedraaid en geprobeerd. Niet om door te komen. Maar het is prachtig en één van mijn klassieke favorieten.
Boris kreeg terecht een langdurige staande ovatie.

In de film ‘Shine’, over het leven van de Australiër David Helfgott komt dit pianoconcert ook voor. David stort in bij dit stuk en beland in een psychiatrische inrichting. Gott Helft hem niet altijd. Genialiteit en krankzinnigheid liggen dicht bij elkaar.


En dan de laatste symfonie van Tsjaikovski , de 'Pathetique' ...….ik dacht dat het voor mij een onbekende symfonie was maar het tweede deel met die vijfkwarts maat kwam me toch erg bekend voor.
Dat staat ergens in mijn muziekboeken.
Het eerste deel begint heel pianissimo, dan volgt de statige hobo. Mooie glissando’s naar boven in de vioolpartij.
Zo klonk het tenminste. Misschien waren het wel ‘gewoon’ heel snelle toonladders.
Het derde deel klonk als de lente met geflierefluit van de piccolo en soms een lentestormen.
Nee, met volgend jaar in Holysloot heb ik niet zoveel maar ik gun een ieder zijn eigen fantasieën. Zelf wil ik helemaal niet dat mijn geest op zo'n manier een bepaalde kant uit wordt gestuurd.
Het laatste deel was als een theatraal afscheid. Een versterven.
Gelukkig duurde het even voordat het applaus losbarstte.
De lichaamstaal van een dirigent is ook hier weer heel belangrijk; ook al is het zijn rug.

Introductie Symboliek II

Na weer een paar colleges moet ik rap van alles opschrijven ander vergeet ik het.
Het Griekse en Romeinse pantheon (godenwereld) is zoiets.
Bij deze, een site met de Griekse goden en hun Romeinse equivalent en hun betekenis. Zodat je ze kunt onderscheiden mede door middel van de attributen die ze bij zich hebben.
Nu nog even uit mijn hoofd leren.
Herakles (Hercules) was een inspirerende figuur met zijn twaalf, bijna onuitvoerbare opdrachten om zijn zonden uit te wissen.
Gelukkig allemaal te vinden op Wiki; ook nog even uit mijn hoofd leren.

De zuil van Trajanus (uit 113 AC) kwam aan de orde waarop de strijd tegen de Daciers wordt afgebeeld. Helaas zijn mijn foto’s van details allemaal te wazig om er iets van te maken. Gewoon nog een keer naar Rome gaan lijkt mij het handigste.




Maar langzaamaan gaan we van het polytheïsme naar het monotheïsme. Het Christendom kwam opzetten. Veel kunst hadden die in het begin nog niet.
Zo schreef ikzelf ooit in de voorbereiding naar onze ‘eigen kerkkunst’ toe:


‘De ‘kunst’ van de vroege christenen wat we hebben wordt weergegeven in wat archeologische vondsten uit het Romeinse Rijk: beelden, tombes, fresco’s, gebruiksvoorwerpen, sieraden, munten en persoonlijke eigendommen. (want ze deden niet mee met de ‘keizercultus’.)
Artikelen die zijn aangetroffen in de catacomben, waar tijdens de vervolgingen geheime samenkomsten van christenen plaatsvonden.
Bij vroegchristelijke kunstvoorwerpen is het duidelijk te zien dat voor deze artiesten de boodschap belangrijker was dan de esthetische vormen. Symbolen zoals de vis, het anker en het christogram, (de x en de P) samen met de alfa en omega nemen de plaatsen in van voorstellingen.
Het kruis komt pas op in de vijfde eeuw als de kruisiging als straf is afgeschaft.
Als keizer Constantijn de Grote in 313 na Chr. de vrijheid van godsdienst afkondigt komen ook de kunstuitingen meer opgang. De opstanding van Lazarus, de apostelen, de wonderbare spijziging, aanbidding van de wijzen waren in de 3e en 4e eeuw geliefde onderwerpen.
Na Constantijn valt zijn rijk uiteen in een oost en west gedeelte.
Het oosterse gedeelte wordt wel het Byzantijnse rijk genoemd en het westerse deel wordt het Heilige Roomse Rijk. Van de Byzantijnse kunst zijn de mozaïeken, iconen en zijden weefsels bekend.’

Nou, dat klopt allemaal met wat ik de afgelopen weken hoorde.
Een paar dingen nog om te onthouden: Petrus heeft (meestal) krulharen en draagt een sleutel. Zie je twee mannen waarvan Petrus er één is dan is Paulus de andere figuur. Petrus voor de besnedenen en Paulus voor de onbesnedenen.
De evangelisten werden verbeeld met als attribuut bij Mattheus: een mens, Markus: een leeuw, Lukas: een stier en Johannes: een adelaar.
Zonder vleugels vertegenwoordigen ze de stoffelijke wereld en mét vleugels, de hemelse.
Dit is ontleend aan de profeet Ezechiël (10:14) waar alleen de stier een cherub is.
Meestal worden deze evangelisten schrijvend weergegeven of met een boek tezamen met hun ‘attribuut’.

Via de Karolingische (rond 800) en Ottoonse (rond 1000) periode belanden we in de Romaanse en Gotische periode.
In de (vroege) middeleeuwen gaat het ‘Memento Mori’ een grotere rol spelen in tegenstelling tot het verleden waarin de kunst vooral troost moest bieden.
Er was niet alleen Bijbelse kunst. Ook de apocriefen waren inspiratiebron evenals de legenden die ontstaan zijn uit Bijbelverhalen.
Ook martelaren van het Christendom die tot heiligen werden gebombardeerd werden - tot voorbeeld - afgebeeld. De Noodhelpers; allemaal met hun eigen attribuut.

Ook uit mijn hoofd leren.
Pfffffft.