Strauss, Mahler, Sibelius

Op 10 februari weer naar een concert in de Doelen geweest. Deze keer met en aantal mede-amateur-orkestleden. Dat doen we wel eens vaker, altijd leuk en het wordt geregeld ….met korting.
programma:
Richard Strauss: Tod und Verklärung
Gustav Mahler: Kindertotenlieder
Jean Sibelius: Symfonie nr.2
Samengevat in ‘Klanken van de dood.’
Strauss en Sibelius zijn met volle orkestbezetting en Mahler met een kleine bezetting maar daar moest dan ook de Mezzosopraan Angelika Kirchschlager bovenuit zien te komen.
Als je weet dat het in het symfonische gedicht van Srauss gaat om een man die op zijn sterfbed ligt en pijn lijdt en bij vlagen vredige herinneringen heeft aan het verleden dan kun je dat verder in je fantasie zelf wel invullen. Prachtige muziek die mij regelmatig kippenvel bezorgde. Aan het einde de totale harmonieuze ontlading die heel langzaam zachtjes wegsterft….
De Kindertotenlieder van Mahler, daarvan ben ik wat minder verrukt. Maar ik hou ook niet zo van klassiek geschoolde stemmen. (Behalve de stem van Philippa Giordano….die is prachtig. Nummer 4 op haar tweede uitgebrachte cd ‘Il Rosso Amore’ is dan weer mijn favoriet.)
Die sophisticated voices zijn naar mijn gevoel niet echt geschikt om emoties over te brengen. Althans…ik heb daar denk ik geen antenne voor, ik krijg te vaak associaties met lillende kipfiletjes. Ook bijvoorbeeld de Mattheus Passion vind ik in de uitvoering van Tom Parker veel indringender en emotioneler. En als zo’n voluptueuze dame op komt in een overigens prachtige jurk vol met allerlei kleuren pailletten en Kindertotenlieder ten gehore brengt dan botst dat in mijn geest.
Sibelius daarentegen vond ik ook weer prachtig. Soms hoorde ik heel even iets uit de Karelia suite langskomen, de sfeer van het hoge noorden. De ‘fjordensfeer’ noem ik dat voor mezelf. Het verstilde magistrale….bekend van meer Scandinavische componisten.
Sibelius scheen met dit stuk te zijn beïnvloed door Don Giovanni van Mozart, maar dat kon ik niet echt thuisbrengen ondanks dat we met het orkest die ouverture pas hebben ingestudeerd en gespeeld. Het hoofdthema van het tweede deel symboliseerde de dood. Zo paste het in het programma.
De dirigent was Robin Ticciati, een heel jonge man (28) met veel passie die al de nodige sporen heeft verdiend. Mooi!
Daarna nog even met z’n allen in het Doelen-café wat drinken. Even de schaduw van de dood weglachen. Ik had de afgelopen week nl. ook nog zonder erg te hebben in dit programma Dorothee Sölle’s ‘Mystiek van de dood’ gelezen. Het kan ook teveel worden.

Absurde verhalen

Soms heb ik van die vlagen dat ik ‘oude schrijvers’ wil lezen. Onder oude schrijvers versta ik dan de Nederlands, Duitse of Engelse schrijvers die vroeger op de middelbare school werden behandeld. De schrijvers wiens namen op een bepaalde, bijna eerbiedige manier werden uitgesproken. Dan voelde je wel dat het om iemand ging die echt wat te vertellen had en naam had gemaakt.
Zo herinner ik me nog de lerares Duits toen ze heel lyrisch sprak over ‘wenn die Schatten länger werden’…ik kan niet meer vinden waar ze dat vandaan had; ik dacht iets van Heinrich Heine maar kan er niets over vinden. In ieder geval moet ik vaak aan haar enthousiaste manier van vertellen denken wanneer ik, zoals in deze tijd, lange schaduwen zie. Gelukkig worden ze nu weer korter. En ook aan dat toneelstuk waar we met de klas heen geweest zijn: ‘Die neue Leiden des jungen W.’ Dit stuk van Ulrich Plenzdorf was gebaseerd op het stuk van Goethe: ‘Die leiden des jungen Werthers.’ Via internet is er genoeg over te vinden. De aandacht van een klas met zestienjarigen vast houden tijdens een verplicht toneelstuk was een hopeloze zaak.* Behalve toen de jonge W. een vriendin ‘besprong’ in een baal hooi; toen kreeg, heel even, het toneelstuk de volle, fluitende aandacht.
Maar ik kom hier allemaal op omdat ik een boek van Franz Kafka heb gelezen: ‘Absurde verhalen’.
‘Der Prozess’ had ik al eens gelezen evenals ‘Das Schloss.’ Nu dus de absurde verhalen als aparte uitgave. Het boek ziet er niet al te aantrekkelijk uit met een vreemdsoortig insect op de omslag. (tekeningen van Jan Vlasveld) Maar ja, Franz Kafka lezen staat natuurlijk wel intelligent. *grinnik*
Met lezen probeer ik altijd wel alert te zijn op dubbele bodems maar met dit boek lukte me dat niet veel. Het zijn soms echt absurde verhalen, soms heel hilarisch zoals ‘een verslag voor een academie’ wat wel het overdenken waard is.
Een aap vertelt over zijn menswording. Hij wordt gevangen genomen in de wildernis en zijn enige manier om te overleven en vooruit te komen in de wereld is zich aanpassen en kopieergedrag vertonen. Vervolgens is hij heel tevreden met en over zichzelf.
Ook het verhaal, ‘de gedaanteverwisseling’ waarin iemand langzaam verandert in een kever vond ik wel nadenkenswaardig.
De houding van zijn familie, die hem eerst probeert te verzorgen en ook te verstoppen om dat hij steeds vreemder wordt is misschien wel tekenend voor de mensheid. Gregor blijft echter denken en observeren als een mens en dat heeft de familie niet door. Zij gaan er vanuit zoals zoveel mensen dat, wanneer je uiterlijk vreemd bent ook je brein niet normaal kan functioneren. Op een gegeven moment praten ze ook over ‘het’ in plaats van ‘hij’. En Gregor is inmiddels zo ‘verkevert’ dat hij gelaten alles over zich laat heenkomen. Hij schaamt zich en beseft dat hij er eigenlijk niet mag zijn. Grote opluchting wanneer hij dood gevonden wordt.
‘In de strafkolonie’ is nog een verhaal wat blijft hangen. Een martelwerktuig wordt uitgebreid besproken en gedemonstreerd door een officier van een strafkolonie aan een ontdekkingsreiziger.
Met sommige verhalen krijg ik associaties met mijn manier van in slaap vallen. Ik ben me er dan van bewust dat allerlei onsamenhangende gedachten oncontroleerbaar door mijn brein dartelen. Dan weet ik dat ik bijna slaap. Op zo’n manier schrijft Kafka soms ook.
‘Op de galerij’ is zo’n kort verhaal van anderhalve pagina wat uit twee zinnen met de nodige bijzinnen bestaat. Ik kan daar verder ook niets zinnigs over zeggen. Misschien oefende Kafka zich hierin gewoon in het maken van lange zinnen. Misschien moet ik het nog zes keer lezen, maar daar heb ik dan weer te weinig geduld voor.
Meestal neemt hij een bepaald punt in en trekt dat dan door tot in het absurde. Zo begint hij bijvoorbeeld een verhaal: ‘Voor de wet staat een portier. Bij deze portier komt een man van het land en verzoekt om toegang tot de wet.’ Of deze: ‘In de laatste decennia is de belangstelling voor de hongerkunstenaar sterk afgenomen.’ Laat je fantasie maar draaien. Knap als je zo kunt schrijven.



* 24-12-16
Wie wat bewaard, heeft wat:

"Dogma’s zijn als lantaarnpalen die je de weg laten vinden in het duister,
maar alleen dronkelappen klampen er zich aan vast."
Karl Rahner, theoloog

Hug

Tijdens een weekenddienst werd er van mij verwacht dat ik een zwakbegaafde jongeman zijn insuline zou geven. Hij woonde in een tehuis met de nodige hulpverleners. Sinds kort had hij diabetes en er moest tweemaal daags geprikt worden. Dat was dus vier keer in dat weekend.
Hij was door de hulpverleners goed voorbereid, gelukkig. Geprikt worden is tenslotte geen lolletje. Toen ik de eerste keer binnenkwam werd ik argwanend bekeken door deze jongeman die een boom van een kerel bleek te zijn met de verstandelijke vermogens van een vierjarige. Hij liep rond met zo’n plastic speelgoed microfoon waar zo’n vreemd hol geluid uitkomt als je er in praat. Hij liep lekker te brommen, te kwijlen en te snotteren in dat ding.
Maar enfin, het ging allemaal prima en hij leerde mij wat kennen. Dat was ook een nadeel. Zo bleek op zondagmiddag, de laatste keer dat ik zou prikken.
Hij was knorrig en moest al wat tot de orde worden geroepen en worden afgeleid door een hulpverlener, hij sputterde tegen en wilde niet mee naar zijn kamer. Ach, dan prikte ik hem toch gewoon in de huiskamer gezellig tussen de andere bewoners. Niet te moeilijk doen.
De injectie kreeg ik er in, maar ik zag de op mij afkomende arm te laat en in no- time lag ik languit op de vloer tot zeer groot vermaak van de andere bewoners.
De hulpverlener schrok zich een hoedje en sprak de jongeman ernstig toe. Terwijl ik opkrabbelde kon ik de lol er wel weer van inzien. Hij had gewoon stinkend genoeg van al dat geprik waar ie niet alles van begreep.
Op bevel van de hulpverlener moest hij zijn excuses aanbieden en mij een hug geven…….en ja hoor, dat deed hij met verve…al snotterend en kwijlend….
Hij was gelukkig de laatste die middag; ik heb een half uur onder de douche gestaan.

Onder vreemden

Het speelt het liefste ver weg op het strand,
het kind dat nooit zijn eigen vader ziet,
die overzee is in dat andere land.

Het woont bij vreemden en het went er niet.
Zij fluisteren erover met elkaar.
Heimwee huist in zijn kleren en zijn haar.

En altijd denkt het dat hij komen zal:
Vandaag niet meer; maar morgen, onverwacht -
en droomt van hem en roept hem in de nacht.

Ik wacht u, Vader van de overwal.

Ida Gerhardt

........Herkenbaar?

Het kruis, symbool van het punt waar Gods rechtvaardigheid en Zijn barmhartigheid elkaar ontmoeten.
Ds. A.J. Mensink

Slaap of Droom?

Een beeld van een ets/schilderij wat al jaren door mijn hoofd spookt is van de Spaanse Francisco de Goya (1746-1828) De ets maakte hij rond 1798, pakweg 10 jaar na de politieke omwenteling die we als de Verlichting kennen en de bestorming van de Bastille/ Franse revolutie.
De ets verbeeldt een man die in slaap is gevallen boven z’n paperassen en in zijn droom wordt hij belaagd door uilen en vleermuizen. Op de tafel staat de tekst: ‘El Sueno de la razon produce monstruos’ te vertalen met: de droom van de rede produceert monsters.
Zo vlak na de Verlichting vind ik dit getuigen van een visionaire blik. Wanneer slechts de rede regeert, zoals men toen (en nog) propageert dan brengt dat monsters voort.
Uilen staan voor wijsheid en vleermuizen voor nacht, angst en dood. Als je goed kijkt lijken de uilen angstig te zijn voor de vleermuizen en proberen te vluchten.
Maar wat kom ik tegen op de wikisite en de site van het rijksmuseum: de titel van de ets is veranderd in: de slaap van de rede brengt monsters voort. De uilen symboliseren op Wiki dwaasheid. De uitleg is derhalve: wanneer de rede slaapt/ niet functioneert brengt dat monsters voort. Op deze manier kom je tot een totaal tegenovergestelde uitleg.
Ik ben zo arrogant om de mijne beter te vinden. *grinnik*