Geschreven door Arnold Huijgen afgelopen jaar. Eerder las ik van hem 'Lezen en laten lezen'.
Het is een mooie maand om te lezen over Maria, de moeder van Jezus al pleit Huijgen voor aandacht het hele jaar rond en het vaker zingen van haar lofzang, het Magnificat. Daar kan ik het alleen maar mee eens zijn.
Als het meezit(!) zijn er in mijn denominatie slechts 2 preken per jaar waarin een vrouw een rol speelt; dat is toch wel erg magertjes.
Het boek leest gemakkelijk weg al is de materie niet altijd even gemakkelijk.
Prettig zijn de vele voetnoten en de samenvattende conclusies na elk deel.
Bij het zien van al die voetnoten over boeken die er al zijn geschreven door –
meestal- mannen over deze ene vrouw moet ik toch wel glimlachen.
Hoe zou Maria zelf hier tegenaan kijken? Waarschijnlijk zal haar mond
openvallen van verbazing over al die theorieën en vergelijkingen die er over
haar zijn bedacht en weer door anderen weerlegd.
Ik denk niet dat ze het zou waarderen.
Dat neemt niet weg dat dit een interessant boek is en dit
blogbericht veel te beknopt want er staan weer heel veel streepjes in.
Ooit las ik ‘de zevende koningin’ (uit 1998) van W.J. Ouweneel wat ook over de
Mariacultus gaat; het ontstaan en de ontwikkelingen met alle mogelijke linken.
Hij deed dat iets zakelijker en uitgebreider met zijn al te analytische geest, als
ik me goed herinner. Nee, WJO komt niet voor in de literatuurlijst al zou het
best interessant zijn om de beide boeken eens naast elkaar te leggen.
Wat wil ik onthouden? In ieder geval niet die misogynie van
de kerkvaders uit hoofdstuk zes. Al die lelijke dingen over vrouwen konden ze
natuurlijk niet zeggen over Maria. Zij werd op het schild gehesen als de ideale
vrouw tot aan hemelkoningin toe.
Het boek is verdeeld in drie delen, zoals een goede preek
betaamd, Huijgen zelf rekent het laatste deel niet mee.
Waarom dit boek door een protestante dominee?
1. Maria wordt ondergewaardeerd in protestante kringen
2. Er lijkt een beweging gaande naar geloven en God
3. Een verlangen naar schoonheid
4. Het belang van een voortgaand gesprek tussen de RK kerk en de kerken van de
Reformatie.
5. De genderproblematiek; hebben de beelden van Maria de onderdrukking van
vrouwen aangejaagd of juist gematigd?
6. Het belang van de integratie van de verschillende theologische disciplines.
7. De interesse in Maria zelf. De eerste nieuwtestamentische gelovige en moeder
van Jezus Christus.
Maria is een vrouw die het oude met het nieuwe Testament
verbindt en een voorbeeld is in haar gelovige overgave aan God. Een icoon van wat God kan doen.
Tijdens de concilies van Eféze (431) en Chalcedon (451) werd Maria gebombardeerd
tot Theotokos: zij die God baart. In Eféze landde dat aardig omdat het
herinnerde aan die andere Godin: Artemis. Dat geeft volgens Ouweneel weer een
link met de maangodin.
Maria kreeg daarmee een prominente plaats in de theologie en dat was een
belangrijke factor in de latere Mariadevotie.
Waarom is dat christologisch van belang?
1. De vleeswording van de Logos is geen nieuwe schepping maar een nieuw begin
in de bestaande schepping.
2. God is echt ons bestaan binnen gekomen. Ik voeg er aan toe: In de bij ons
bekende dimensies ruimte en tijd.
3. Jezus is de Zoon van God.
Maria is een ideale vrouw. De vernieuwde Eva. Dat ze ook een
gewoon joods meisje was werd even vergeten.
Behalve haar eigen lofzang is zij zelf ook aan alle kanten bezongen door de
eeuwen heen.
Volgens Johannes Paulus II bestaat haar roeping uit twee dimensies: maagd en
moeder.
Daar kwam natuurlijk weer kritiek op vanuit feministische kant. In mijn ogen
terecht want deze zienswijze dient inderdaad alleen het patriarchaat.
In de middeleeuwen nam de devotie pas een hoge vlucht onder
invloed van de hoofse liefde. Maria was maagd en bleef dat ondanks het feit dat
zij meer kinderen heeft gekregen en is zelf onbevlekt ontvangen dus heeft geen
last van erfzonde.
Later, in 1854 is dat in een dogma vastgelegd, zo kon men haar blijven vereren.
Een ander dogma uit 1950 waar protestanten ook zo hun bedenkingen bij hebben is Maria’s ten hemel opneming. Let op, geen hemelvaart zoals een Rooms Katholiek op een forum mij duidelijk maakte. Zij werd opgenomen in tegenstelling tot Christus die zelf ten hemel voer.
Ze wordt ook niet aanbeden maar vereerd, werd mij meteen duidelijk gemaakt.
Dat zijn de twee belangrijkste punten waarmee het protestantisme zo zijn/haar
problemen mee heeft wat Maria betreft.
Wanneer de kerk ook moeder wordt genoemd mag ze zich ook wel
zo gedragen, zeker richting minderheden. Naar mensen met problemen met hun seksuele
gerichtheid en de genderproblematiek.
Huijgen pleit ook voor meer beelden in de kerk. Nou, dat traject heb ik ook
achter de rug. En het was heel lastig om dat aan de man/vrouw te brengen.
Maar beelden, zo je wilt iconen geven de mogelijkheid om de gedachten te verheffen. Dat er ook misbruik
van kan komen heft het positieve ervan niet op.
Nog iets grappigs wat ik tegenkwam: al bij Tertullianus
waren de oren van Eva en Maria belangrijk. Via Eva’s oren kwamen bedrieglijke
woorden binnen en via die van Maria de levende. Zo ontstond de gedachte dat de
conceptie via het oor plaatsvond. (p 237)
Uit de modules kunstgeschiedenis herinnerde ik me Robert Campins ‘Merode’ altaarstuk.
In het middenstuk de Annunciatie waarbij Jezus door het gesloten (= maagd) raam komt
aanvliegen richting oor van Maria. Ik weet nog dat we het daarover hebben
gehad.
Verder viel het Huijgens ook al op dat vroeger de mensheid van
Jezus problemen opleverde terwijl dat nu zijn godheid zou zijn. Ooit postte ik dat op een forum.
Wat mij ook opviel over mezelf en wellicht anderen is dat ik
zo anders lees. Huijgens heeft het in dit boek over de zwarte madonna van
Rocamadour zoals ze voorkomt in een boek van Michel Houellebeque: ‘Soumission’.
Ik kan me daar niets van herinneren en ook in mijn blogbericht over dat boek is
er niets over te vinden.
Toen ik het er met een vriendin over had kwamen we tot de conclusie dat ieder
mens zich op een ander geestelijk level bevindt op het persoonlijke levenspad
en dat je dan leest en opneemt wat je op dat moment interesseert of waar je mee
uit de voeten kunt. Heel soms ontdek je dat er tegelijkertijd iemand anders is op dat level maar bij
mij komt dat zelden voor.
Wanneer ik recensies lees van boeken die ik zelf ook heb
gelezen komt er ook vaak een heel ander beeld naar voren dan wat ik er zelf van
had. Dan zullen mijn verslagen ook wel heel anders zijn dan van andere lezers.
Het zijn dan ook geen recensies, die zakelijk en kritisch boeken bespreken,
maar mijn verslagen met allerlei gedachten en associaties die de boeken
oproepen.
