De bijbel nu

Geschreven door Meir Shalev in 1985; vertaald in het Nederlands in 1995.

In zijn voorwoord schrijft Shalev dat hij is opgegroeid in een niet religieus gezin wat wel veel belangstelling had voor de Bijbelse verhalen.
Hij werd door zijn ouders naar allerlei – uit de Bijbel bekende - plaatsen toe gesleept: waar Simson was geboren, de haven waar Jona op de vlucht sloeg, de dorsvloer van Arauna; nu Tempelberg enz.
Als niet religieus beïnvloed persoon beschrijft hij verschillende verhalen zoals iemand naar zijn eigen vaderlandse geschiedenis kijkt. ‘Toevallig’ is het in dit geval het Oude Testament van de Bijbel en dan vooral de verhalen van de rechters, koningen en profeten.
Hij beschrijft het één en ander met een vlijmscherpe, ironische en soms sarcastische pen.
De gelovige diepgang ontbreekt.

Hij heeft zich wel zeer verdiept in die geschiedenissen en haalt verschillende keren de Talmoed aan met commentaren van al dan niet bekende rabbijnen om begrip te krijgen voor de soms wonderlijke verhalen.
Het levert gewaagde, grappige en soms ook leerzame gedachten op. Ongelovigen durven nu eenmaal meer dingen hardop te zeggen/schrijven dan gelovigen.
Wij calculeren misschien teveel met de rekening die we op een dag gepresenteerd krijgen.
Van deze Shalev kan ik het beter verdragen dan van iemand als Guus Kuijer, die mij op een gegeven moment ging irriteren.

Jammer is wel dat je eigenlijk bekend moet zijn met de Joodse politiek van die tijd. Dan heb je er nog meer plezier in want die krijgt er regelmatig direct en indirect van langs.
Wanneer Abraham handje-contantje de spelonk van Machpela koopt omdat hij al doorzag hoe de onderhandelingen zouden verlopen verzucht Shalev:
‘In deze dagen van Israëls economische nonsens-beleid doet het deugd in de Bijbel te lezen over de eerste triomf van de Joodse handelsgeest.’

Nadat Mozes gestorven is en aan de zwerftocht een einde is gekomen; ‘wordt de Levitische politie ontwapent en krijgt harpen en luiten in de hand gedrukt.
Met de hulp van God de oppositie de grond in boren is niet langer een geaccepteerde politiek praktijk. We zullen het hier niet hebben over het bekende, bijzondere geval van een oppositie die zichzelf de grond in boort. Dat geval is op zich interessant, maar we hebben er in de Bijbel geen voorbeelden van gevonden.’

Het boek Job krijgt vanzelfsprekend ook aandacht en de schrijver begrijpt niet waarom Job nooit de ware reden van zijn lijden te weten zal komen: de weddenschap met de satan.
Het antwoord wat Job krijgt van God is geen antwoord. ‘de spoedcursus zoetwaterfauna en elementaire vogelkunde, de informatie over de drachttijd van zoogdieren en een paar verzen over de geheimenissen van de schepping, vormen geen antwoord op de vraag waarmee Job zit.’ [....]
‘Wij, van mening dat Gods antwoord is geschreven door een sterveling, bevelen de schepper van harte aan voor zijn volgende toespraken een betere tekstschrijver in dienst te nemen.’

Wanneer Saul, als startende koning zich voorneemt om Jabes in Gilead van de belegeraars te verlossen moet hij aan een leger zien te komen: twee koeien worden in stukken gehakt en de hompen worden verstuurd naar alle delen van het land. (1 Sam 11)
‘De bloederige hompen ongevild vlees zijn tot op de dag van vandaag het overtuigendste mobilisatiebevel dat een Israëlitische bevelhebber ooit aan zijn reservisten heeft gezonden.’


Ik wil meer van hem lezen.

The Passion

Nee, ik behoor niet tot de doelgroep van dit jaarlijks terugkerende EO-spektakel en ik had me niet voorgenomen om te kijken.
Toch zat ik op de bank en ik keek ernaar en het raakte mij.

Al jaren verbaas ik mij over de liederenkeuze die zo eenvoudig te vertalen zijn naar een hoger doel. Maar wie weet hoe lang daarover gedacht en gepuzzeld wordt.
Waarom raakt mij dit meer dan de mooiste uitvoering van de Mattheüs Passion?
Mogelijk omdat het door ‘van de straat geraapte’ mensen wordt gemaakt, precies zoals het 2000 jaar geleden ook gebeurde.
Ze zingen niet zeer sophisticated – vanavond allemaal in het zwart mensen! – met klassiek geschoolde stemmen aria’s en gezangen.
Er is een gewone verteller, zoals op de ‘Young Matthew Passion’ van Tom Parker die het verhaal aan elkaar praat. Niemand die even één regeltje zingt dat Jezus nu naar Gethsémane gaat wandelen of iets dergelijks en dat zo maf op mij overkomt.
Het geheel is simpelweg minder gecultiveerd zodat het dichter bij de harde werkelijkheid staat.

Deze keer vond ik het heel aangrijpend dat Jezus werd afgevoerd in een oranje overall met een zwarte zak over zijn hoofd.
Waar heb ik dat toch meer gezien?............
Dan dringt het opeens tot je door: ja, die éénentwintig koptische christenen (en vele anderen) waren onschuldig in onze mensenogen, maar Jezus was echt onschuldig.
(hoe zou het trouwens op IS strijders overkomen wanneer ze zien dat we een ‘musical’ hebben gemaakt van een gevangene in oranje overall? Die eruit ziet als één van hún gevangenen?)

Nee, ik behoor niet tot de doelgroep van the Passion, ik behoor ook niet bij het elitaire gezelschap dat bij de Mattheus Passion zit. Ik ben nog steeds niet zo ver ontwikkeld dat ik Bach op zijn werkelijke waarde weet te schatten.
Tom Parker’s productie bevalt mij nog het meest.

Toen Jezus wist

Toen Jezus wist, nu is gekomen
het uur om door de nacht te gaan,
heeft hij een linnen doek genomen
en water in een schaal gedaan.

Hij gaf ons zwijgende een teken
en kwam ons voet voor voet nabij,
Hij deed het water van zich spreken
het stort zich uit en reinigt mij.

Zo is de Heer een knecht geworden
en tot de bodem toe gegaan
om ons met ootmoed te omgorden,
Hij doet ons zijn geringheid aan.

Heer van mijn hart, U bent gekomen
de nacht door naar uw grote dag,
ik heb in eenvoud aangenomen
dat ik U daarin volgen mag.


Jaap Zijlstra (1933 – 2015)



Eigenlijk had ik dit gedicht gisteren moeten plaatsen vanwege mijn overtuiging van een 'Goede Woensdag'.
Maar de gebeurtenissen in België, die de stilte in deze week rauw doorbraken hadden meer mijn aandacht.

Herinneringen

Wat zijn jouw vroegste herinneringen?

Rob Schouten klaagt erover in Trouw in zijn column ‘nestwarmte’ dat hij zich niets kan herinneren van de eerste jaren.
Aan mijn eigen kinderen heb ik ook eens die vraag gesteld en de antwoorden bleven wat vaag.
Iets over de kleuterschool; eerste jaren basisschool. Verder terug konden zij in hun herinneringen niet komen.
Ik heb hen nooit naar een peuterspeelzaal laten gaan omdat ik niet wilde dat andere mensen invloed zouden uitoefenen op míjn kinderen in die eerste belangrijke jaren.

Zelf kan ik mij herinneren dat ik in het ziekenhuis lag. In een hoog wit bed met een meisje naast mij met rood haar en zwarte lakschoenen (zag ik later, toen we naast elkaar zaten te wachten om naar huis te gaan).
Ik kon uitzien door een deur of raam naar een grotere zaal waar meer kinderen lagen. Het was er druk.
Bij ons tweeën was het rustiger.
Mijn moeder kwam op bezoek en zat aan het bed. Ze was anders dan anders; ze was het wel maar toch ook weer niet.
Ik kreeg een roze plastic badje met een popje erin. Het had een rood-wit gestreept jurkje aan.
Ik was toen twee en een half jaar oud en was daar vanwege een tonsillectomie. (het knippen van de amandelen)
Maar dat hoorde ik pas later.

Toen ik twaalf was lag mijn broertje in het ziekenhuis en mocht ik mee op bezoek. Hij lag in hetzelfde kamertje als ik, tien jaar eerder. Ik herkende de omgeving meteen. Toen ik dat bij mijn moeder navroeg, bevestigde zij dat.

Bij mijn weten heb ik daar geen trauma aan over gehouden maar je weet eigenlijk nooit zeker welke invloed dit soort ervaringen op je heeft. Onderzoeken naar herinneringen zijn nog steeds in volle gang.
De band met mijn moeder is niet echt stevig geweest. Achteraf vraag ik me af of die gebeurtenis invloed heeft gehad op mijn verhouding met haar.
En of het gevoel altijd overal alleen voor te staan daar ook vandaan komt.
Te vroeg teruggeworpen op mij zelf.
De keren dat ik op iemand vertrouwde en het faliekant fout liep; dat waren echt heel nare ervaringen. Zo schokkend voor mij dat ik mij al jong voornam me dat nooit meer te laten gebeuren.
‘Wees betrouwbaar en vertrouw niemand’ werd een lijfspreuk.

Nee Rob, dat je niets weet over je eerste jaren is helemaal niet erg. Misschien betekent het wel gewoon dat er niets schokkends is gebeurt in die eerste periode van je leven.

Cathy: psychologe van de kouwe grond.

The Island

Een film uit 2005, geregisseerd door Michael Bay.
Hoofdrollen voor Scarlett Johansson en Ewan McGregor.
De film zelf speelt in 2019. Een Science fixtion, avonturen- en thrillerachtige film.

Ik heb 'm al vaker gekeken en iedere keer laat hij mij met een wat onbehaaglijk gevoel zitten.
Het thema is boeiend genoeg. Er is een firma die door middel van klonen voor alle aangesloten klanten een levende, wandelende donor heeft gekweekt en laat rondlopen. Gewoon....voor het geval dat.....een soort levensverzekering.
Mensen willen nu eenmaal heel erg graag lang en vooral gezond leven. De onderliggende vraag is: Waarom willen we dat en wat hebben we daar voor over?
De klonen leven in een commune, afgesloten van de wereld. Hen wordt wijsgemaakt dat zij zijn ontsnapt aan een wereldwijde dodelijk besmetting.
Om die reden worden zij ook streng onder (medische) controle gehouden. Allemaal lopen zij altijd in gelijke witte kleren. (het personeel in andere kleuren)
Dan is het wel komisch dat Ewan, in de film ‘Lincoln-six-echo’ geheten, gaat klagen wanneer er een schoen van hem is gestolen.
(Tom)Lincoln is de naam van zijn ‘verzekering nemer’ in de echte wereld.

Alle klonen doen altijd mee met een loterij. De prijs is een enkele reis naar ‘het Eiland’.
Een tropisch paradijs in de echte wereld wat niet besmet is geraakt.
De sfeer is zo dat het een geweldig iets is en dat je echt een geluksvogel bent wanneer je die prijs wint.
Dus iedereen leeft zijn/haar leven en kijkt daarnaar uit.
Helaas betekent het in werkelijkheid dat de verzekeringnemer een nieuw orgaan of organen nodig heeft en betekent het de dood voor de kloon.

Lincoln-six-echo heeft vreemde dromen en vage herinneringen en denkt verder na dan de andere klonen. De waaromvraag is voor hem belangrijk. Hij voelt ook iets voor een andere, vrouwelijke kloon: Jordan-two-delta. (Scarlett Johansson)
Zij zitten in een serie klonen waarbij menselijke nieuwsgierigheid ook is ge- implementeert en dat is een gevaar voor de geheimhouding.
Wanneer de firma dat door krijgt besluiten ze deze ‘serie’ te verwijderen en hen de prijs : enkeltje richting het Eiland te laten winnen.
Wanneer Lincoln-6-e het hele gebeuren in de smiezen krijgt ontsnapt hij met Jordan-2-d.
Ze gaan op zoek naar hun ‘kloonouders’, hun originelen. Dat levert grappige situaties op in de echte wereld omdat zij zo naïef zijn.
Tom Lincoln bijvoorbeeld, belt met de firma, wanneer Lincoln-6-e en Jordan-2-d hem gevonden hebben:
Yeah, I was wondering if you could get someone who can explain to me why my insurance policy is sitting downstairs on my (f-word) sofa!
Ze worden natuurlijk achtervolgd en er gebeurt van alles maar het loopt allemaal goed af.

Waar zit nu mijn onbehaaglijke gevoel?
Het feit dat die klonen zeer gecontroleerd leven en worden wijsgemaakt dat er een beter leven in het verschiet ligt. En dat blijkt er niet te zijn. Zij worden in de maling genomen maar zij houden ook zichzelf dat beeld voor ogen. Een vergelijk met een religieus leven ligt voor de hand. Wanneer je echter goed nadenkt, zoals de hoofdpersoon, dan kom je er wel achter dat er iets niet klopt.
Waar heb ik dat toch meer gehoord?
‘Een atheïst is niet arrogant, hij denkt gewoon beter na’. (Herman Philipse)
Dat dit er onbewust ingestopt is kan ik niet geloven; wél dat je het onbewust oppikt.
Vandaar mijn reserves.

Een opmerkelijke quote:
wanneer een personeelslid het woord God laat vallen is de vraag van Lincoln-6-e:
What's "God"?
Het antwoord:
Well, you know, when you want something really bad and you close your eyes and you wish for it? God's the guy that ignores you.

Dudamel

“De Venezolaanse samenleving kent zoveel problemen, vooral in de achtergestelde gebieden. Ook daar proberen we met 'El Sistema' door te dringen. Als die kinderen eenmaal in het orkest zitten, valt alles weg wat met sociale afkomst te maken heeft. Er is geen klassenonderscheid meer, verschil in religie doet er niet toe. Alleen de muziek telt, die vormt het gezamenlijke doel.
Een kind dat muziek en kunst in zijn leven kent, daarmee kan opgroeien, ontvangt steeds meer schoonheid.
Muziek kun je niet aanraken, het raakt je in je hart, in je buik. Het gaat om gevoelens, en dat is heel bijzonder.
Bij een schilderij is dat anders, dat kun je aanraken. Dat is fysiek en je kunt het niet veranderen.
Muziek heeft de mogelijkheid steeds te kunnen veranderen.
Het is een complete kunst, het meest magische, unieke concept van schoonheid.”

Gustavo Dudamel (1981)


Een aansprekende quote uit een interview met deze dirigent uit de krant van vandaag (Trouw).
Ik noemde Dudamel al eerder. Wij speelden ooit de Danzon no 2 van Arturo Marquez met ons eigen orkest.
Wat mij betreft voor herhaling vatbaar.

Bas en Bos

Tijdens de studie over ‘de grote lijnen in de Bijbel’ komt Paulus nog uitgebreid ter sprake.
De docent liet een opmerking vallen die mij weer bijbleef en mij bij voorbaat alweer prikkelde tot verder nadenken.
‘Paulus is een systeembouwer, net als bijvoorbeeld David Hume en Immanuel Kant’.
Ook in de Bijbel vind je aan de ene kant de verhalende, narratieve stroming en aan de andere kant de logische, verklarende.

Op christelijke fora merkte ik dat men óf wegliep met Paulus, óf een ‘hekel’ aan hem had.
Het geheim zit ’m naar mijn bescheiden mening in je eigen aard.
Ben je meer emotioneel gericht dan hou je niet zo van Paulus.
Ben je daarentegen meer gericht op het redenerende en verklarende dan mag je hem juist wel.
Doe je zelf pogingen om de wereld om je heen te begrijpen door te observeren, analyseren, combineren, deduceren en concluderen dan neig je naar het bouwen van systemen.
Ben je meer een emotioneel denker dan heb je weinig met het verklaren en beredeneren en hou je liever het oog gericht op het mystieke en bovennatuurlijke.
Was het ook al niet zo met Plato en Aristoteles? Zijn zij om die reden niet allebei ‘beroemd’ geworden?
Ze vertegenwoordigden in de basis allebei een grote groep mensen.
De Scholastiek en als reactie het Existentialisme : ook twee van die stromingen.
Zoals gewoonlijk is het bij de mens niet of/of maar veel meer en/en in een glijdende schaal. Niemand is alléén verstandelijk of alléén emotioneel. We zijn een mix en allemaal met een verschillende verdeling en evenwicht.

Wat hebben Bas en Bos daar nu mee te maken.
Vanmorgen las ik in Trouw een artikel over twee dames - Renate van der Bas en Maaike Bos - die door de redactie van Trouw zijn aangenomen om Televisie te kijken en als verslaggevers in de krant de programma’s te bespreken.
Hen werden wat vragen gesteld en bij de antwoorden die zij gaven viel mij diezelfde tweedeling op die ik hierboven tracht te beschrijven.
Op de vraag : ‘Weet je al hoe je te werk zal gaan?’ antwoordt Bos:
‘ik ga vooraf eerst nadenken [..] kijken of ik de gebeurtenissen om ons heen kan verwerken in mijn oordeel over een programma. In hoeverre zeggen televisieprogramma’s echt iets over de situatie waarin we leven, of in hoeverre zitten ze ernaast. [..] Ik wil graag verbanden leggen tussen de ‘echte wereld’ en de ‘representatie daarvan’ op tv.’
En Bas antwoordt: ‘Ik denk dat het erom gaat zo alert mogelijk mijn reactie op een programma te analyseren: waarom kreeg ik kippenvel, waarom gingen mijn nekharen overeind staan, waarom moest ik lachen, waarom bleef ik met vragen zitten, waarom kijk ik nu al uit naar de volgende aflevering, en eventueel: waar om zit ik hier verbijsterd op de bank.’

Ik ga de dames met belangstelling volgen en ik denk dat het een succes wordt, juist omdat zij op grond van de antwoorden die ik las, ambassadeurs zijn van die twee stromingen.