Net voorbij de rede

Geschreven door Herman M. van Praag eind 2014. Het is het tweede paneel van een geschreven tweeluik. Het eerste staat hier .
In dit tweede deel beschrijft hij de positieve verwikkelingen op het grensgebied van vernuft en verbeelding na de negatieve in het vorige boek. Ik geloof dat ik nu ook dat laatste vijfde hoofdstuk uit het vorige boek beter kan plaatsen.
‘Er zijn ervaringen, gedachten, behoeften waar de rede geen raad mee weet. Zo kan de gedachte postvatten dat er meer is dan met zintuigen kan worden waargenomen. [..] ik creëer denkbeelden die me in staat stellen ook deze fenomenen een plaats te geven in mijn leven. Het begrip ‘God' is zo’n denk-beeld ’

Aan het einde van het boek, vóór een interview schrijft hij: ‘Is het Godsbeeld niet een creatie van de menselijke geest? In eerste instantie denk ik: ja, het is een magistrale creatie van de mens. In de tweede instantie houd ik een alternatieve mogelijkheid open, namelijk dat het Godsbeeld een buitenmenselijke realiteit weerspiegelt, die voor menselijke waarneming gesloten blijft. Als kritisch wetenschapper ben ik bereid die optie open te houden. Weten zullen we het vermoedelijk nooit, en gelukkig maar. Laat het (in godsnaam) een mysterie blijven.'

Hij schrijft als tijdgenoot van verschillende Joodse geschiedenissen die wij uit de Bijbel kennen.
Hij duikt in die geschiedenissen als meelever van de Rechters Samuel in verhouding met Saul, van Simson en van Jezus.
Hij heeft daarover zo zijn vragen, vaak dezelfde als ik, en gaat daarover in gesprek met God en zoekt de mogelijke antwoorden in de Bijbel. Dat blijft mij aanspreken en stimuleren in mijn eigen zoektochten. God, zoals de Joden Hem zien is niet zo in beton gegoten als het beeld van de refo-God. Het is God met een mogelijk evoluerende visie op de wereld. (p 65)
Ik noem dat voortgaande openbaring.
Zijn Joodse visie op Jezus verschilt dan nogal van de mijne al heeft hij zeker goede argumenten om aan hem als Messias te twijfelen. Mmmm ,nee....af te wijzen.
Jezus was een activist die veel vragen opriep maar geen antwoorden gaf. ‘Waarom heeft Jezus toen hij voor de laatste maal in Jeruzalem aankwam geen leerschool opgericht, in plaats van onrust te zaaien? Dan had hij zijn inzichten kunnen toelichten en ter discussie kunnen stellen’

Verder kon Jezus geen mensenoffer zijn om onze schuld te delgen want dat is streng verboden. (Jer 7:31) Daarom ‘moesten’ wij hem Goddelijk gezag toekennen wat van Praag dan weer betreurt. (p 197)
De vraag van van Praag of Jezus worstelde met twee identiteiten (p 187) is voor mij dan ook geen vraag.
Er valt nog zo verschrikkelijk veel over te zeggen en vooral na te denken.

Een paar vragen waar ik mee blijf zitten:
Hoe zit het met de sheol, de plaats waar de zielen van doden verblijven terwijl in het jodendom de mens een ziel is. (p179)
Het Convenant van de Sinaï kwam toch (gedeeltelijk) bij Hammurabi vandaan? Van Praag negeert dat.
Nog een kleinigheidje: Gideon bleef met driehonderd man over i.p.v. vierhonderd. (p 48) Richteren 7:8
Maar hier gaat het boek niet om: het gaat om leren, morele verantwoordelijkheid, ethiek en de kracht in een volk/mens die aangesproken dient te worden om van deze wereld een betere plek te maken. Dat je leven zoveel rijker is wanneer je gelooft in een metafysische werkelijkheid, in een hogere Macht. Dat doet hij vanuit het judaïsme en op een stimulerende manier.

PS:
Volgens van Praag vierde Jezus de Sederavond een avond te vroeg. Dat had ik ook ontdekt
Dat voelt dan weer als een bevestiging dat ik niet gek ben. *grinnik*

Lezen II

In deze boeken week, waar ik eigenlijk niet zoveel mee heb, nog een gedicht wat over lezen en de rijkdom daarvan gaat.
(En ja, soms lees je je een indigestie):

Het schijnt bij de lokale middenstand
afgunstige verwondering te wekken
hoeveel publiek de leeszaal weet te trekken,
terwijl men zelf zo mager is beklant.

Toch is die trek bepaald niet van de gekke,
want wat wordt geleverd in dit pand
is meer dan zelfs een kruideniersgigant
ooit aan zijn clientèle kan verstrekken.

Hier immers ligt in kasten en in rekken
het kostelijkste voedsel voor de hand,
voor thuis alsook voor nuttiging ter plekke:
Het zogenaamde hersenproviand.
De leeszaal is een waar Luilekkerland
voor alle literaire lekkerbekken.

( Uit: Een boekenwurm is een verstandig beest)


Driek van Wissen (1943 – 2010)
Hij was dichter des Vaderlands van 2005 -2009

Lezen

Mijn boeken zijn meer
dan gebundeld papier
zoveel meer
dan een paar glazen inkt
op dood hout

het zijn stemmen
die nimmer
de stilte doorbreken

ruisende werelden
plaatsen van rust

het zijn bomen
die tot mij zijn begonnen
te spreken


Ingmar Heytze

Jozef - Jezus

Naar aanleiding een aantal preken over Jozef door onze dominee loop ik daar weer over te mijmeren. Als kind kon ik mij over dit verhaal verbazen. Het had overeenkomsten met Assepoester. Eerst heel erg geplaagd maar dan komt het zo goed met haar dat die akelige zusjes het nakijken hebben.
Zo ging het ook met Jozef en die nare broertjes.
Wat ouder verbaasde ik me nog meer. Waarom staat dit verhaal in de Bijbel? Hoe gecompliceerd allemaal. Heeft God die hongersnood niet kunnen voorkomen? Dan waren de gevolgen ook niet zo gecompliceerd geweest.
Wat een omwegen om een volk in het land Kanaän te laten wonen; als machtig Bestuurder kon je dat toch veel eenvoudiger aanpakken?
Totdat de diepere betekenissen zich aandienen.
Dan raak je helemaal niet meer uitgedacht.

Tussen Jozef en Jezus zijn zoveel overeenkomsten te vinden dat ik maar eens geprobeerd heb om ze op een rijtje te zetten.
Jozef was de eerste zoon van Rachel, Jezus van Maria
De betekenissen van de namen:
Jozef: JHWH heeft toegevoegd
Jezus/Jozua: JHWH is Redder/ Verlosser
moeder Rachel: ooilam
moeder Maria: bitter, weerspannig

De man van Maria is Jozef en zíjn vader heet volgens Mattheus ook Jakob ( Matt 1: 16; dat verschilt van Lukas)
Jozef was een zoon van een herder (Gen 37: 2);
Jezus was een zoon van een bouwvakker, maar eigenlijk van de Grote Herder en werd Herder (Joh 10: 14-16)
Jozef was geliefd door zijn vader en droeg een speciale kleurige mantel (Gen 37: 3)
Jezus was geliefd door de Vader, (Matt 3: 17) droeg een speciale mantel (Joh 19: 23) die veranderde in een kleurige/ purperen mantel. (Joh 19: 2)
Jozef werd door zijn vader erop uit gestuurd naar zijn broers: ‘Ik zoek mijn broers’ (Gen 37: 16).
Jezus werd door Zijn Vader gezonden (Joh 5:30) om te zoeken wat verloren was. (Lukas 19: 10, Matt 15:24)
Jozef werd miskend door zijn broers. (Gen 37: 19,20)
Jezus werd miskend door zijn broers. (Joh 1:11 e.a.)
Jozef werd verkocht voor 20 zilverlingen = 2x 10. (Gen 37: 28) door Juda
Jezus werd verkocht voor 30 zilverlingen = 3x 10* (Matt 26: 15) door Judas
Jozef begon zijn roeping op 30-jarige leeftijd en trok hel Egypte door. (Gen 41:46)
Jezus begon zijn roeping op 30-jarige leeftijd en trok heel Israël door.
Jozef werd vals beschuldigd. (Gen 40: 15)
Jezus werd vals beschuldigd. (Lukas 23: 1-4)
Jozef werd veroordeeld met twee anderen, Bakker en Schenker (brood en wijn). De één schuldig, de ander werd vrijgesproken. (Gen 40)
Jezus werd veroordeeld met twee anderen. De één schuldig, de ander werd 'vrijgesproken' (Lukas 23: 40-43)
Jozef werd onderkoning (Gen 41: 46) nadat hij in het derde jaar van zijn gevangenschap werd opgemerkt door de Farao. (Gen 41: 1)
Jezus werd verhoogd nadat Hij op de derde dag is opgestaan. (Ef 4: 10)
Jozef kon als onderkoning de toenmalige wereld voorzien van graan/ brood; in leven houden. (Gen 41: 57)
Jezus kan als Koning de hele wereld in ‘leven’ houden met het brood des levens. (Joh 6: 35)
Jozef vergeeft zijn broers. (Gen 45: 5)
Jezus vergeeft zijn broers. (Lukas 23: 34)

Vervolgens toekomstgericht:
Jozef ontving zijn broers. Ze zien Hem maar herkennen Hem niet totdat hij zich specifiek bekendmaakt. Daar zijn trouwens geen Egyptenaren/ heidenen bij. Die worden weggestuurd.
De Joden zien Jezus maar herkennen Hem niet. Wellicht duurt dat totdat Hij zich specifiek aan hen bekendmaakt. (Zach 12: 10, Openb 1: 7)

Waar ik over blijf puzzelen is de opmerking van Jozef wanneer hij zich bekend maakt aan zijn broers: ‘leeft mijn vader nog?’
Dat wist hij toch al uit de verhalen? Waarom dan toch de vraag stellen?


*2x 10 en 3x 10: twee is het getal van de vereniging (joden + heidenen?) en tien van een volle maat. Drie is het getal van de overtreffende trap (hoogste, grootste, uiterste) en die volle maat. Maar dit is een beetje speculeren.

Bekering

Een gedicht van Gerrit Achterberg waar ik tegenaan liep en wat voor ontroering zorgt.
Zeker wanneer je wat meer weet over zijn achtergrond.



Gij hebt het hoog geheim doorbroken, Heere Jezus
Tussen ons en den Vader, naar Uw Woord
mogen wij zonder zonde zijn en nieuwe wezens
wat er ook in ons leven is gebeurd.

Ik deed van alles wat gedaan kan worden,
het meest misdadige - en was verdoemd.
Maar Gij hebt God een witte naam genoemd
met die van mij. Nu is het stil geworden,
zoals een zomer om de dorpen bloeit.

En moeten ook de bloemen weer verdorren:
mijn lendenen zijn omgord, mijn voeten staan geschoeid.
Uit Uwe Hand ten tweede maal geboren,
schrijd ik U uit het donker tegemoet.


Gerrit Achterberg (1905 - 1962)

De Bijbel van Doré

Geschreven door Torgny Lindgren in 2005. Dit Zweedse werk is in het Nederlands vertaald in 2010 door Lia van Strien die hiervoor een beurs ontving van het Nederlandse Letterenfonds. Dat betekent, vermoed ik, dat ze het heel goed heeft vertaald. Of zo slecht dat ze bijgeschoold moet worden. Maar die kans acht ik kleiner. *grinnik*

Wanneer een schrijver boerderijen de namen geeft van Het Geluk, De Genade, De Zaligheid en de Verlossing en de 'stee' die het verste weg ligt, De Eeuwigheid noemt dan betekent het dat je langzaam en goed moet lezen. Alle zinnen kauwen en proberen te vinden wat er achter die zinnen nog zit.
De computer er weer naast om alle prenten van Doré en alle andere schilders die genoemd worden er bij te zoeken om zo het verhaal beter te begrijpen.
De hoofdpersoon is een man, een onnozele, een analfabeet en enig kind van betrekkelijk welgestelde ouders. Hij heeft een formidabel, zeer eigen geheugen.
Vanuit zijn grenzeloos optimistisch perspectief, inclusief groot ego - 'ik ben mijn leven lang geliefd geweest' - is het boek geschreven ehh........ gedicteerd aan een dictafoon Sony MZN 710.
Met de bisschop komt hij namelijk overeen dat hij als Doré- kenner een boek zal ‘schrijven’.
Zijn tekortkomingen zullen geen probleem zijn. ‘En een gebrekkig of moeilijk leesbaar of ronduit waardeloos manuscript vormt werkelijk geen belemmering.[..] U moest eens weten wat voor misbaksels en pulp we vrijwel dagelijks voorgeschoteld krijgen. Onder de helende handen van een bureauredacteur is vrijwel alles echter te fatsoeneren en op te poetsen tot glasheldere, schitterende literatuur!’
Dan moet ik wel grinniken.

Zijn vader is houtvester in het noordoosten van Zweden. En ‘heeft hem leren leven’. Van kinds af aan is hij door zijn grootvader – met gevriesdroogde hersenen - voorgelezen uit de wereldliteratuur. Ik herkende hints naar Kafka (landmeter K.) en Gunther Grass (Oskar). Ze hebben boeken en schilderijen bekeken. Zijn grootmoeder en zijn moeder bespeelden de piano zodat hij van de muziek ook van alles in zich opnam. Er speelt ook iets met een brief van zijn vader die hij niet openmaakt want hij kan wel raden wat erin staat. 'Vaderliefde gaat zo diep en is zo raadselachtig dat wij kinderen die nooit zullen begrijpen'
Dat er iets totaal anders in staat deert hem niet. De lezer des te meer.

Zijn naam, die hij vaak heeft moeten schrijven op allerlei documenten bestaat uit drie wilgen aan de Avabeek, een paar scherpe rotsblokken en twee lage, gebogen jeneverstruiken.
De bijbel van Doré speelt een grote rol in zijn leven. Wie was Gustave Doré?
“Hij was het die de Bijbel maakte “ legde ik uit. “Van begin tot eind. Hij maakte de stenen tafelen op de berg Sinaï en leidde het volk naar het beloofde land. Hij was het die Jericho liet instorten en de wereld door de zondvloed liet verdrinken. Hij zorgde ervoor dat Jezus in Bethlehem werd geboren, dat hij in de rivier de Jordaan werd gedoopt en dat hij zijn Bergrede hield en werd gekruisigd en ten derde dage opstond. Alles”.

Deze platen bijbel heeft hij helemaal in zijn hoofd zitten. (Pfffft, wat doet dat met een mens? Ik vind ze vaak afschuwelijk.) Gelukkig maar want op een dag raakt hij hem kwijt. Hij neemt zich voor om hem van begin tot eind na te tekenen; zijn levenswerk. ‘Vaak volgt het ene lijntje uit het andere. [..] Eén lijntje tegelijk. Zo gaat dat.’
Want ‘zijn Bijbel biedt stof voor een heel leven, ja zelfs meer dan dat’.
Het lukt hem en ‘uit genade’ vindt hij ook zijn eigen Bijbel van Doré in rood leren band weer terug.
Of de verteller zonder naam nu echt gek of juist geniaal is, of allebei......ik ben er niet achter gekomen.
Het mooie van dit boek is dat de schrijver heel compact, soms schrijnende dingen weet te zeggen die toch luchtig blijven en die je daardoor bijblijven.
Nog eentje dan: de hoofdpersoon heeft een blikken model van Jezus met een opwindmechanisme. Op een avond komt de dominee langs, ‘ schuift Jezus Christus opzij om plaats te maken voor zijn kleine zwarte tas.’......

Mark Rothko (1903-1970)

Dag meneer Rothko,

Vandaag ben ik naar een expositie geweest van uw schilderijen in het Haags Gemeentemuseum.
In deze tijd hebben wij de mogelijkheid om via de computer – u weet waarschijnlijk niet wat dat is - e-tickets te bestellen, dan kun je zomaar langs die lange rij wachtenden voor de kassa zoeven en ben je zo binnen. Dan is het ook nog lekker rustig zodat je tenminste nog iets kunt zien.
Via een cursus kunstgeschiedenis had ik al van u gehoord en ook dat er een schilderij van u tegen een recordbedrag is geveild. Dat hebt u vast nooit kunnen bedenken en is toch leuk voor de verkoper.

Dát schilderij was er niet maar anderen wel. Veel mensen zullen zeggen: ‘wanneer je er één hebt gezien dan heb je ze allemaal gezien.’ Maar daarmee ben ik het niet eens. Ze hebben toch allemaal hun 'eigenheid'.
Ik had op de expositie een hoge dosis esoterische tantes verwacht omdat u spreekt over spirituele ervaringen waarvan u moet huilen maar dat viel best mee. Ik heb ook niemand zien huilen. Er waren ook kinderen met hun ouders die hen wat culturele bagage wilde meegeven. Ze lagen soms languit op de grond met hun potloden te experimenteren en er waren belangrijke, in het zwart geklede mannen die indrukwekkende gesprekken hielden over ‘Vogue’ enzo. Al weet ik niet precies wat dat met uw schilderijen van doen had.

Gelukkig was ik daar met mijn kunstenaar-schoonzus die mij het e.e.a. kon uitleggen. Over uw ingewikkelde techniek van laag over laag terwijl de verflaag toch niet dikker lijkt te worden en waar de onderliggende kleur zo mooi doorheen schijnt zodat een kleur gaat léven. Kennelijk is dat iets wat niet elke, zichzelf kunstschilder noemende, artistiekeling kan.
Dat, hoe langer je kijkt hoe meer kleuren je ziet.
Gelukkig zag ik dat ook wel. Met mijn kegeltjes is niks mis.

Volgens de advertenties zou je in uw schilderijen gezogen worden dus ik had mij schrap gezet. Mijn schoonzus had daar echter meer ‘last’ van dan ik. Kennelijk ben ik daar toch te nuchter voor. Gelukkig maar, nu kon ik haar steeds nog net aan haar pumps terughalen. U hebt wat teweeggebracht.
Wat ik enorm in u waardeer is dat u veel van uw schilderijen gewoon zonder titel hebt nagelaten. Ik zou ook niet weten welke titel geschikt is voor zo’n kleurvlak maar nu wist ik tenminste dat ik nergens naar behoefde te zoeken en dat ik niets kon missen.
De mooiste vond ik deze:

Het lijkt wel of het gele vlak helemaal opbolt en naar je toekomt. Ja sorry, het tegengestelde van ‘inzuigen’. Jammer dat u overleden bent anders zou ik u aanraden de randjes wat strakker te trekken.

















Het allerleukste vond ik, en dat vindt u misschien niet leuk, één van uw eerste schilderijen van een dame. Ik herken de ‘zit’. Nog even en ze gaat met haar enkels draaien. Bij mij knakt dat zo lekker. Ik ben de enige die dat vind.

Ik heb een foto gemaakt van een mevrouw voor één van uw schilderijen. Ik was onder de indruk van haar. Ze was helemaal in vervoering. Jammer dat ze een zwart truitje aanhad maar als ik eerlijk ben vind ik in dit geval mijn foto mooier dan uw, wat depressief aandoende schilderij.

Maar verder mijn complimenten voor uw kleurgebruik in uw vrolijke periodes.
Echt mooi.













/simplistische modus