De verborgen geschiedenis van Courtillon

Geschreven door Charles Lewinsky (1946) in 2007. Vertaald in 2010 en las ik een digitale editie.
Eerder las ik van hem ‘Het lot van de familie Meijer’ en heb ik hem leren kennen als een aansprekende auteur die mij doet denken aan Philippe Claudel.

In dit boek gaat het over een Duitse docent Frans, die zichzelf heeft opgesloten in het dorpje Courtillon.
Vanuit zijn gezichtspunt wordt het boek geschreven en is het een vertelling aan een verloren geliefde waarvan hij hoopt dat ze nog eens terugkomt.
Het hele dorp met zijn inwoners en hun eigenaardigheden leer je via deze man kennen: Mademoiselle Milotte in haar rolstoel; het ‘rechtersechtpaar’ Brossard, Saint Jean met zijn vrouw Geneviève en dochter Elodie; madame Charbonnier met haar ‘gekke’ dochter Valentine.

Gedoe rond een grindafgraving waar de ene helft van het dorp vóór is en de andere helft tegen.
Dan is er nog iets met een vermoorde koerier uit WO2. En wat is er toch met die ‘kippenvrouw’?

Hoofdthema is denk ik: ‘Wat is waarheid’.
De geschiedenis die geschreven wordt door onder andere de overwinnaars, mensen met geld en macht die de geschiedenis naar hun hand zetten. Wanneer je maar lang genoeg volhoudt bij je eigen verhaal dan gaat iedereen het wel een keer geloven of laat het gebeuren.
En dat is wel fascinerend.
‘...pas achteraf, als alles voorbij is, geleefd en gestorven, kneden we de gebeurtenissen, geven we er vorm aan, vlechten we er broden en kransen van, beweren we dat het zo was omdat we bedacht hebben dat het zo geweest zou kunnen zijn.’
En: ‘een rond verhaal is te waardevol om het door de feiten te laten ondergraven.’

Hij kan gewoon goed schrijven en soms lees je psychologenvoer.
‘Wie andere mensen wil manipuleren. Moet hun (sic!) in de eerste plaats wijsmaken dat ze nodig zijn.’
En ik kwam Rilke weer tegen zoals in ‘Het grote verlangen’ van Moring: ‘Wie nu geen huis heeft, bouwt er geen meer.’

Lezende weg vind ik het leuk om die dingen te herkennen, maar wie weet over hoeveel van die stille verwijzingen ik gewoon heen lees.
Nog een leukigheidje: het boek begint met ‘De wereld is duizend passen lang’ en eindigt met ‘Duizend passen lang is de wereld’.
En een persoonlijk leukigheidje: de foto op de cover van het boek lijkt sprekend op een dorpje waar wij deze zomer zijn geweest. Het hele verhaal speelde zich voor mij daar af.

Het lot van de familie Meijer

Een Joodse familiekroniek, geschreven door Charles Lewinsky met zelf een Joodse achtergrond, in 2006. Vertaald in 2007 en daar is deze digitale editie ook op gebaseerd.

‘Altijd als hij gestorven was, kwam hij weer terug’
Dat is oom Melnitz. Hij is allang dood en begraven maar die rond de familie Meijer blijft zweven als soort van collectief geweten dat profeteert en commentaar levert.
De gebeurtenissen spelen zich af in Zwitserland, rondom Zürich. ‘Hij hield van dit land waar ze al over honger klaagden als de chocola schaars werd’.
De periode die het verhaal beslaat is van 1871 tot ongeveer 1940. Nee, geen gruwelverhalen over de holocaust. Wel de aanloop.

Het begint met veehandelaar Solomon Meijer met vrouw Golde. Zij hebben één biologische en één aangenomen dochter. Mimi en Chanele.
Op een dag komt er een ver familielid Meijer (Janki) aangelopen direct vanuit de Frans–Duitse oorlog van 1870-1871 en schuift aan.
Hij gaat niet meer weg en trouwt na allerlei toestanden met Chanele.
Janki start een bedrijf in Baden en voor de PR is het wel handig wanneer hij zich voordoet als een ex-gewonde. De zaken beginnen te lopen en de familie breidt zich langzaam uit.
Een zoon bekeert zich tot het Christendom, ook ten faveure van de business. Dat wordt dan wat minder gewaardeerd.
Het wel en wee wordt vlot beschreven met mooie zinnen. Vanwege hun Joodsheid komen ze (natuurlijk) in aanraking met allerlei vormen van antisemitisme en juist omdat het tamelijk onderkoeld en met ironie wordt gebracht spreekt het des te meer aan. Bij mij tenminste.

‘In de moderne tijd wordt alles groter en beter en efficiënter. Zes miljoen nieuwe verhalen, een dik boek waaruit je een generatie lang zou kunnen voorlezen zonder één keer in herhaling te vallen.’
Ook wat er gebeurde ter voorbereiding op de Olympische spelen van 1936 in Berlijn wordt met licht sarcastische ondertoon gemeld. Het totaalbeeld van Duitsland met Hitler aan de macht moest wat opgepoetst worden ‘dus waren op de Kurfürstendamm de stickers met joden ongewenst op de winkeldeuren plotseling niet meer gewenst. In de Stürmerkastjes rond het Olympiastadion hingen geen beledigende karikaturen meer, maar alleen nog foto’s van fier kijkende atleten. Op het strand bij de Wannsee werden de bordjes weggehaald die het zwemmen voor lijders aan huidziektes en Joden verboden. Berlijn maakte zich mooi. Het trok een wit vest aan over het bruine hemd.’

Tussendoor discussies over het ritueel slachten, het sjechten, dat in 1893 in Zwitserland verboden werd.
Achter in het boek staat een verklarende woordenlijst en dat is handig voor degenen die niet zo bekend zijn met joods uitdrukkingen. Ook staat er een geslachtsregister en dat is ook handig wanneer je het boek niet direct helemaal kunt uitlezen en je de weg kwijt raakt tussen al die familieleden.

Gewoon een mooi boek.