De herovering van de Amerikaanse droom

Geschreven door Barack Obama in 2006 op vijfenveertigjarige leeftijd. Het is zijn tweede boek.
Zijn eerste boek is autobiografisch: ‘De dromen van mijn vader’.

Dit boek schreef hij vóór zijn ambtsperiode als president van de USA. Hij was nog lid van de Senaat als vertegenwoordiger van de staat Illinois.
Hij heeft het opgedragen aan de vrouwen die hem opvoedde. Een groter compliment kun je je (voor)moeder niet geven.
Ik vond het een prettig leesbaar boek, vol van idealisme en hoop. Hij heeft ‘de moed om te hopen’ ook al is hij zeer realistisch. Waren alle hoogwaardigheidsbekleders maar zo. Maar onwillekeurig vraag ik mij ook af hoe hij zo’n boek nu zou schrijven. Ná zijn regeerperiode. Wat is er concreet terechtgekomen van zijn goede bedoelingen.
Is de Amerikaanse droom heroverd?
In dit boek zet hij verschillende probleemvelden uiteen: o.a. de Republikeinen versus Democraten, over moraal, ras, politiek, gezin en geloof.
Ook in mijn omgeving staan de Republikeinen voor christelijk en conservatief en de Democraten voor seculier en progressief. Toen ik de autobiografie van Hillary Clinton las werden me veel dingen duidelijker. Zij is een gelovig mens. Ik verbaasde me iedere keer weer wanneer mensen uit de rechter flank zo positief waren over Bush en nu over Trump. Een grotere ongelikte beer dan de laatste kun je je toch onmogelijk voorstellen en dat zou dan het christelijke gedachtegoed moeten beschermen en uitdragen alleen maar omdat hij tegen abortus is?
Zo zwart –wit zitten beide kampen niet in elkaar.
Ook Obama is een gelovig mens die zich op latere leeftijd welbewust heeft laten dopen. En toch is hij met volle overtuiging een democraat.

Aan de media besteed hij ook de nodige woorden. Hij vertelt over de verschuiving van de macht van politieke regelaars naar de media. Dat elke uitspraak van hem op de snijtafel werd en wordt gelegd door verschillende commentatoren en zou worden geïnterpreteerd op manieren waarop hij geen invloed had en heeft. Dat al zijn uitlatingen worden onderzocht op fouten, versprekingen en tegenstrijdigheden die door de oppositie zouden worden gearchiveerd en zo nodig van stal gehaald.
Dat, afhankelijk van je favoriete tv zender de klimaatveranderingen wel of niet gevaarlijk aan het versnellen zijn en het begrotingstekort omlaag of omhoog gaat. Dat is in die ruim tien jaar ook nog niet veranderd.
Nu worden zaken onder fakenieuws gevat. Maar of dat dan ook echt zo is.....
Net wat je horen wilt.

Toch blijft de basis voor al zijn handelen het: ‘Behandel de ander zoals je zelf behandeld zou willen worden’ (Matt 7) en houdt hij een pleidooi voor meer empathisch vermogen. Maar ja, dat heb je of dat heb je niet, zo heb ik allang gemerkt.
Ooit heb ik ergens gelezen dat hij zich laat inspireren door Reinhold Niebuhr.
Bij nazoeken vond ik dit artikel.
Je merkt het in zijn moreel hoogstaande houding.

In verband met zijn topic over economie was de zinsnede over de import van staal voor mij opmerkelijk: ‘Een heffing op geïmporteerd staal mag de Amerikaanse staalfabrieken tijdelijk wat lucht geven, maar maakt elk Amerikaans bedrijf dat staal in zijn producten verwerkt, minder concurrerend op de wereldmarkt’. (p 169)
Vorige week kondigde Trump importheffingen af op staal en aluminium. Maar ik geloof dat zelfs de Republikeinen daar toch niet zo blij mee zijn.
Zijn verdere verhandelingen over de economie heb ik wel gelezen maar landen niet zo erg. Het zal wel.
Interessanter waren de hoofdstukken over de illegale vluchtelingen zoals de Latino’s. Net als Europa nu, werd Amerika ermee overspoeld. Dat geeft onzekerheid terwijl Latino’s toch een hoogstaand arbeidsethos hebben. Dat is nu juist het probleem want zij zijn bereid om voor minder geld te werken.
Heel eerlijk beschrijft Obama zijn moeite met deze problematiek.

Eerlijk is hij ook met betrekking tot de problematiek van werkende ouders. Hij was zelf veel van huis en Michelle werkte ook. Maar zij gaf een deel van haar baan op voor hem. Maar hoe anders en problematischer is het voor mensen aan de onderkant van de samenleving terwijl het gezin een stabiele omgeving zou moeten zijn.
Dan schrijft hij ook iets waar ik het zeer mee eens ben: ‘Ik wil dat mijn dochters kunnen kiezen wat het beste voor hen en hun gezinnen is. Of ze die keus zullen krijgen is niet alleen afhankelijk van hun eigen inspanningen en houding. Zoals ik van Michelle heb geleerd is het ook afhankelijk van hoe mannen – en de Amerikaanse samenleving – de keuzes die ze maken respecteren en mogelijk maken.’


Mijn sympathie voor hem is alleen maar toegenomen.
Een aanrader.

Paulus van Tarsus

Geschreven door Tom Wright in 1997. Ondertitel: ‘een kennismaking met zijn theologie’.

Paulus blijft een intrigerend figuur. Ik krijg altijd visioenen van een klein, druk en driftig aandoend mannetje. Geen idee of dat klopt. Misschien blijkt hij ‘later’ wel een lange flegmatieke persoonlijkheid te zijn.
Maar kennelijk spreekt hij veel mensen tot de verbeelding. Zo las ik al eerder het boek van Fik Meijer: Paulus, een leven tussen Jeruzalem en Rome’.
Redelijke consensus is er over Paulus als jood. Over de kern van zijn theologie is er geen consensus.
Was/is het de rechtvaardiging of is het dat ‘in-Christus zijn’?
Ook blijft de vraag welke rol Paulus heeft gespeeld in het ontstaan van het christendom. Heeft hij een nieuwe religie uitgevonden zoals door verschillende mensen wordt gedacht? Ik ben die gedachte op fora tenminste wel tegengekomen. Of vertolkte hij de ideeën van Jezus?

Wright onderneemt een poging om Paulus te bezien vanuit Paulus oogpunt. Maar dat blijft volgens mij altijd tricky als er tweeduizend jaar tussen zit.
Aan het einde van het boek schrijft Wright een hoofdstuk tegen A.N. Wilson die een boek schreef over Paulus als stichter van het christendom. Het kwam ook uit in 1997. Wright maakt er gehakt van.

Wright overdenkt Paulus aan de hand van de volgend denkers:
Albert Schweitzer, Rudolf Bultman, W. D. Davies, Ernst Käsemann en Ed. P. Sanders.
Schweitzer: Is Paulus een Joods of een Grieks denker? Hoe verstaan we zijn brieven. Wat is de kern van zijn theologie en wat kunnen we er vandaag mee.
Kort gezegd: Geschiedenis, Theologie, exegese en toepassing.
Voor Schweizer is Paulus een Joods denker en lag de kern van zijn denken in de Christus-mystiek; het in-Christus zijn.
Bultman: Paulus behoort tot de Hellenistische context; hij is er tenslotte voor de heidenen. Centraal punt was de zondige staat van de mens en hoe daaraan te ontkomen. De rechtvaardiging. Om dat Paulus dacht dat het einde nabij was verpakte hij zijn boodschap in tijdloze Griekse beelden. Zo versterkte hij Christeen in hun geloof terwijl de wereld langzaamaan afbrokkelt.
Dingen die niet klopten deed hij af als ‘later toegevoegd’ of dat Paulus nog te vast zat aan zijn Joodse wortels.
Davies: Paulus was ten diepste een Joodse Rabbi en Davies plant hem daarom stevig in het Jodendom. Maar hij was geen apocalyptische jood. Met Christus was de ‘olam haba’ (toekomende eeuw) aangebroken en was er een nieuw volk van God ontstaan met nieuwe regels. De wet van Christus.
Käsemann plaatst Paulus weer tegen de achtergrond van de apocalyptiek. De rechtvaardigingsleer is het belangrijkste. Paulus leverde als jood kritiek op het jodendom; dat Jezus ook de joodse trots en rebellie ter verantwoording zal roepen, Paulus gaf kritiek op het jodendom van binnenuit.
Sanders: het jodendom was geen wettische godsdienst. De genade van God gaat aan alles vooraf en het jodendom is een reactie daarop. Niet om verbondsvolk te worden maar om het te blijven. Het enige wat Paulus de joden kwalijk nam is dat ze geen christenen werden. Christenen moeten met meer respect naar de joden kijken. De rechtvaardigheidsleer is niet het belangrijkste.

De onderwerpen die in dit boek centraal staan zijn ‘het evangelie’ en de ‘rechtvaardiging’.
De vermeende tegenstellingen van de heren hierboven zijn helemaal geen tegenstellingen en worden teveel tegen elkaar uitgespeeld.
‘Toevallig’ las ik in het RD van 20 november: ‘De rechtvaardiging door het geloof is het hart van Evangelie, stelde ds. Van Rijswijk’ op de Zin-in 21+-najaarsconferentie van de Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten (JBGG).
Dat kun je naar mijn idee op twee manier opvatten: Je hebt ten eerste de blijde boodschap met daarin de rechtvaardigmaking óf de rechtvaardigmaking is de blijde boodschap. Gezien de achtergrond vermoed ik het laatste.
Maar ik geloof dat Wright meer gelijk heeft door te stellen dat het hart van het evangelie de blijde boodschap is dat Jezus het kwaad heeft overwonnen. Dat Hij Heer is van de hele kosmos.
Dat is het belangrijkste.
Eigenlijk toch weer hetzelfde als vóór Anselmus met zijn satisfactietheorie. Het klinkt meer algemener en minder individualistisch. Tegen dat individualisme waarschuwt Wright ook regelmatig.
We moeten meer verbondsmatig denken, zo is het sinds Abraham geweest.
Alle gelovigen behoren tot het verbondsvolk.

Ik moet opeens weer denken aan een discussie over de geloofsdoop of de verbondsdoop. Van dat laatste ben ik voorstander. Het gaat niet primair om de persoon, het gaat om de christelijke gemeenschap en kinderen horen daar voluit bij; maken daar deel van uit zodat het logisch is om ze te dopen. Te inaugureren. Inclusief denken zoals men vroeger deed.

Het zendingswerk van Paulus was geen evangelisatieprogramma dat gericht was op het redden van individuele zielen zodat die naar de hemel zullen gaan; hij zag het veel breder.
De Olam Haba, toekomende eeuw, is al begonnen bij de opstanding van Jezus. (p83)

Toen moest ik denken aan ‘Nicea’ in 325 AC waar de geloofsbelijdenis met dezelfde naam werd opgesteld en waarin staat: ‘Wij verwachten de opstanding van de doden en het leven van de komende eeuw.
Of Wright is wrong of de hoge heren van die conferentie waren al snel van het padje af. Lastig kiezen voor een geïnteresseerde leek als ik.
Persoonlijk denk ik meer dat ‘de tijden van het einde’ bij de opstanding zijn begonnen, maar nog niet de Olam Haba.

De ‘gerechtigheid van God’ beschrijft Wright als een rechtspraak met God als rechter, met een aanklager en een beklaagde. Er is geen openbare aanklager. Zoiets als de Rijdende Rechter in onze tijd.
In die gerechtigheid staat het verbond (met Abraham) centraal. De rechter moet onpartijdig zijn en volgens de regels (van het verbond) een uitspraak doen. Voor de aanklager en de beklaagde ligt zijn juridische status in het gevolg van de uitspraak.
Gods gerechtigheid is zijn verbondstrouw en onze gerechtigheid is gelegen het gevolg van Zijn uitspraak.
De gerechtigheid van God is iets ander dan de gerechtigheid vanuit God. De heidenen leven zonder god en de joden eigenlijk ook dus de hele mensheid staat in de beklaagdenbank. Via Jezus heeft God recht gesproken en daardoor de belangrijkste vijanden, zonde en dood, verslagen en verlossing mogelijk gemaakt.
Dit is heel in het kort iets waar Wright vele pagina’s voor nodig heeft.

Wanneer Jezus, de opgestane, Heer van deze wereld is heeft dat consequenties. Loyaal aan Hem zijn bijvoorbeeld. De overheden in de lucht moeten worden bestreden; Wright vernoemt hen naar Marx, Freud en Nietzsche resp. geld, seks en macht.
Mooi en raak gevonden.
De rechtvaardiging is geen doel op zich. (p162) Uit het evangelie volgt de rechtvaardiging. Niet om te zeggen maar om te zijn en te doen.
Elk mens wordt opgeroepen om persoonlijk gehoor te geven aan het evangelie, daarna versterkt de rechtvaardigingsleer de christelijke gemeenschap die zo belangrijk is.
Paulus was niet anti-Joods maar bekritiseerde het jodendom van binnenuit met dezelfde heftigheid waarmee hij eens, als Shammaitische farizeeër de christenen vervolgde.
(De volgelingen van Shammai waren de ‘preciezen’ en de volgelingen van Hillel de ‘rekkelijken’.)

Naar de heidenen toe vertelde Paulus hen over de enige ware God tegenover alle goden van het heidendom en zette hij zijn vraagtekens bij de macht van de keizer.
Hij zette een manier van menszijn uiteen die in druiste tegen het menszijn van de heidenen. Hij bood hen een lineaire denkrichting in tegenstelling tot de cyclische van de Grieken en claimt de ware wijsheid van God te verkondigen tegenover de heidense filosofieën.

Het is een veel te lang blogje geworden; ik ga mijn leven beteren.
Maar het is best gecompliceerd allemaal. Ik zal het eenvoudige gelovigen niet kwalijk nemen wanneer ze denken: ik geloof gewoon, wat moet ik nog meer dan?
Niets, gewoon op God vertrouwen.
En wanneer je het allemaal niet meer weet? Ach, zoals ik eens tegen een mevrouw heb gezegd vlak voor ze haar 'final shot' kreeg: wanneer je wegdrijft en je weet het niet meer roep dan de Naam van Jezus maar aan. Hij hoort het altijd.

De Didachè

Een uitgave van ‘Stad op een berg’ uit 2014.
De Didachè, in een vertaling van Arjan de Kok, is een oud geschrift dat gedateerd wordt rond de eerste eeuw maar in de vergetelheid is geraakt tot 1873.
Toen werd in Istanbul een oud geschrift gevonden, daterend uit 1056 waarin dit geschrift zich bevond. Bekendheid heeft het nooit gekregen.
Toch zijn alle geschriften uit die zeer vroege periode na Christus best wel interessant. Al was het alleen al om te kijken hoe het één en ander is verlopen.
Het is maar een klein geschriftje; 16 korte hoofdstukjes, verdeeld in verzen.
Didachè betekent ‘leer’ en de ondertitel is: ‘Het onderwijs van de apostelen’. In het Engels wordt didachè vertaald met ‘doctrine’. Dat heeft in onze tijd een negatieve connotatie maar als ik het boekje zo lees hoeft dat niet.
Zeker in hoofdstuk 3 voelde ik dezelfde genegenheid als er uit de brieven van Johannes spreekt. Er staat heel vaak: ‘mijn kind’.


‘Er zijn twee wegen, één van het leven en één van de dood.’
Zo begint het boekje
In de eerste zes hoofdstukken worden deze wegen uitgewerkt. In de andere hoofdstukken wordt er aandacht besteed aan de doop, eucharistie, gebed, beleid en toekomstverwachting.

Nog wat bijzonderheden:
Op fora wordt in de discussies over de doop af en toe flink gesteggeld over de hoeveelheid water. Onderdompelen moet en die paar druppels is geen dopen. Vroeger keken ze niet zo krap en waren ze nuchter genoeg om te stellen dat onderdompelen in stromend water de voorkeur heeft maar wanneer dat er niet is, is water over het hoofd ook goed. Warm of koud, het maakt allemaal niet uit als het maar in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest gebeurt.

Ik las een bevestiging van wat ik al wist: dat wat bij ons vertaald is als: ‘Gij zult niet echtbreken’, in de grondtekst niet staat.
Daar staat: ‘Gij zult geen overspel plegen’. Dat is iets heel anders. Helaas heeft dat heel veel narigheid gebracht.
Vaak wordt verwezen naar wat Jezus zegt in Mattheus. Maar Jezus heeft het ook over overspel. Door overspel breek je de ‘echt’. Andersom dus.
Waarom horen wij elke zondag het: gij zult niet echtbreken? Waarom is dat op die ene plaats in de Bijbel zó vertaald terwijl de 30(!) andere keren in het OT datzelfde woord ‘na’aph’ met overspel is vertaald?
Echtbreken is geen overspel; overspel is wel echtbreken.
Vertalen was mannenwerk en ik ben achterdochtig geworden en waarom deze vertaling doorgezet is in de HSV is mij een raadsel.

Verder: het is verboden een kind te vermoorden door een miskraam op te wekken.
Profeten die om geld vragen zijn valse profeten en: 'Wanneer u het hele juk van de Heer kunt dragen, zult u volmaakt zijn. Zo niet, doe dan wat u kunt.'
Wat heerlijk relativerend.

Achterin het boekje worden veel dingen uitgelegd en staat ook de complete Griekse tekst.

Dopen

In het ND van 18 april een artikel over de doop. Al eeuwen heerst er een controverse m.b.t. dit onderwerp. Op de verschillende fora kunnen de emoties hoog oplopen wanneer dit onderwerp ter sprake komt: Kinderdoop of geloofsdoop. Nu wordt echter toenadering gezocht tussen verschillende kerken en na Pinksteren 2012 worden er verklaringen ondertekent om elkaars doop te erkennen. Dat is al heel wat. Zoals zo vaak nemen mensen vaak een of/of standpunt in terwijl ik denk dat het en/en is.
Kennelijk is het toch allemaal niet zo eenvoudig uit de Bijbel te destilleren als wordt gedacht. Daarom word ik alleen nog maar witheet wanneer mensen mijn standpunt on-Bijbels vinden en mij beschuldigen van niet zorgvuldig of nauwkeurig lezen. Pas trouwens op wanneer mensen deze woorden gebruiken want dat impliceert dat zij de pretentie hebben het er beter vanaf te brengen. Alsof mensen die tot een andere mening zijn gekomen niet goed lezen en nadenken.
Over hoogmoed gesproken.
Voor beide dopen, de verbondsdoop en de geloofsdoop zijn heel goede argumenten aan te voeren. Er zijn echter ook veel in mijn ogen flutargumenten die regelmatig in de strijd worden geworpen. Zoals de ‘noodzaak’ tot onderdompeling: waarom zou de hoeveelheid water er toe doen? Het is en blijft toch een symbool? Totale onderdompeling is natuurlijk heel aansprekend maar wat mij betreft voor de zwakken in het geloof. Verder de strikte volgorde van onderwijzen, geloven en daarna dopen. Dat lijkt mij in zendingsgebieden heel logisch. Daar begin je niet met kinderen te dopen zoals de RK kerk gewoon was te doen.
Kinderdoop zou niet in de Bijbel voorkomen dus nee. Maar ik lees ook nergens over de doop van de twaalf discipelen. Waarom zou Jezus zelf eigenlijk niet gedoopt hebben?
In de Bijbel is de vader des huizes de verantwoordelijke persoon. Dat gold voor Adam, Abraham en noem maar op. Het hele huis stond onder zijn supervisie. Als de oproep naar Abraham komt om het mannelijke deel van zijn hele huis te besnijden als teken van het verbond dat God met Abraham sloot, dan horen alle mannen en kinderen daarbij. Zelfs de gekochten en de slaven die van een heel ander volk zijn. (Gen 17: 12, 13) Dat is bepaald niet bekrompen denken. Degene die dat niet wil verbreekt het verbond en kan vertrekken. Dus alles wat mannelijk was werd besneden en wat later aan het huis werd toegevoegd door geboorte of werd gekocht werd alsnog besneden. De jongensbaby’s op hun achtste dag.
In het NT betekent dat, in mijn simpele overtuiging, wanneer er staat dat een huis werd gedoopt, dat dan ook iedereen werd gedoopt. Vanwege het geloof van de verantwoordelijke persoon. Wat er later bijkwam door geboorte werd alsnog gedoopt. Daarom spreekt het doopformulier ook van de doop van kinderen van de gelovigen. Het is inclusief denken. Zie Hand 16; 31. Daardoor is het dopen van kinderen een recht en geen plicht.
In onze tijd denken we echter exclusief. Ieder is verantwoordelijk voor zichzelf maar waarom projecteren we dat dan terug op het NT?
Kortgeleden is bij ons een twaalfjarige jongen op eigen verzoek gedoopt. Dat was een prachtige, aangrijpende dienst. Was deze jongen nu te jong of te oud? Zou er een grens moeten zijn maar waar zou die grens dan moeten liggen?
Onze huidige predikant heeft over de doop een boekje geschreven. Met het schaamrood op de kaken moet ik bekennen dat ik het nog? niet heb gelezen.
Zwak punt in het doopformulier blijft voor mij de opmerking dat de doop in de plaats van de besnijdenis is gekomen. Zoals de besnijdenis een teken van het (oude) verbond is, zou de doop een teken van het nieuwe verbond zijn, maar volgens Lukas 22: 20 is de (avondmaals) beker het teken van het nieuwe verbond. Ik begrijp niet waarom dat bij het hertalen van het formulier niet is gecorrigeerd.
Volgens Petrus is het water van de doop een tegenbeeld van het vernietigende water van de zondvloed en een bede/wens van een goed geweten.
Maar dat is dan juist voor kinderen een prachtige bede/wens, lijkt mij.
Verder is de geloofsdoop natuurlijk wat directer, zoals bij de Ethiopiër die door Filippus werd gedoopt. Hij geloofde op basis van één Bijbelboek en dat was genoeg om gedoopt te worden.
In de brief aan Timotheüs (6: 12) echter prijst Paulus Timotheüs dat hij ‘een goede belijdenis heeft beleden tegenover vele getuigen’…..…geen woord over een doop. Paulus lijkt er zelfs ergens trots op te zijn dat hij er zo weinig heeft gedoopt. (1 Kor 1:14) Zou dat komen door de uitspraak van verschillende joden dat zij gedoopt zijn ‘in de doop van Johannes’? (Hand 19:3)
Dat het gecompliceerd ligt is ook op te maken uit Hebr 6:2 waar gesproken wordt over ‘de leer der dopen‘. Teruglezend in Hand 8: 16 en 19: 3 maken helder dat er verschillende manieren waren ondanks dat Efeze 4 : 5 spreekt over één doop. Mijn conclusie: Er zijn verschillende manieren van denken en dopen, laten we die eenvoudigweg van elkaar erkennen.
Het wordt hoog tijd.

De Geweldenaars

Van Flannery O’Connor; eerste boek uit de reeks ‘christelijke klassieken’: romans die zijn geïnspireerd door het christelijke gedachtegoed.
Oorspronkelijk titel: The violent bear it away

Wat blijft hangen is beklemming en in eerste instantie dacht ik: tikkie overdreven. Maar toen ik in het nawoord door Tjerk de Reus las dat ‘grotesk’ een stijlfiguur van deze dame was werd het al wat boeiender. Het draait in deze roman om 4 mannelijke personen in drie generaties.
De oude Tarwater denkt dat hij een profeet is en indoctrineert en doordrenkt zijn kleine achterneefje met zijn religieus fanatisme. Ze leven erg achteraf, het kind gaat niet naar school, leert alles van de oude en kan eigenlijk niet anders dan ook ‘vreemd’ worden.
Plotseling sterft de oude Tarwater en de jonge 13 jarige Francis Tarwater moet hem opvolgen als profeet. De taak, waar zijn oudoom zich voor gesteld zag, het dopen van een gehandicapte jongen van Rayber, een oomzegger van de oude die in de stad woont, moet Francis overnemen. Deze Rayber is ook al eens een tijdje onder de hoede geweest van de oude Tarwater en werd toen ook gehersenspoeld. Gelukkig heeft deze Rayber zichzelf van dit religieus fanatisme weten te bevrijden. Hetgeen hij van zichzelf wel een overwinning vindt. Hij is onderwijspsycholoog geworden.
Deze bevrijding gunt hij de jonge Francis ook die na de dood van de oude bij hem aanklopt. Hij stort zich dan ook met overgave op het 'terugspoelen'. Rayber heeft wel door wat de opdracht van Francis is en probeert er steeds een stokje voor te steken.
Dan is het spannend om te zien wat er gaat lukken: het terugspoelen of het dopen. Halverwege gaat het echter wrikken en kreeg ik de indruk dat Rayber op z’n minst net zo fanatisch en obsessief is als zijn oom alleen in een anti-vorm en lijkt het erop dat de enige ‘normale’ de jonge Tarwater is, die al vroeg voor zichzelf is gaan denken, los van alles waarvan anderen hem proberen te overtuigen. De ‘synthesische’.
Dat het ook weer consequenties heeft moge duidelijk zijn. Genen verloochenen zichzelf niet, zo lijkt het.
De honger van de jonge Tarwater is een intrigerend thema.
De enige kritisch noot wat mij betreft is de verkrachting van Francis vlak voor het einde van het boek. Daar zie ik de noodzaak niet van in. Het verhaal was zonder dit uitstapje net zo sterk geweest. Is het een moralistische noot dat drank en drugs van de duivel zijn misschien? De duivel speelt wel een rol als vriend van Francis en op de laatste pagina raakt Francis toch overtuigd van zijn roeping, maar van wie komt die roeping………
Dat maakt het zo beklemmend.