Wat je zoekt, zoekt jou

Ondertitel: een mystieke reis door het leven van de Perzische dichter Rumi

Een ode aan de mysticus en dichter uit de dertiende eeuw: Molana Djalal Eddin Mohammad Balchie Rumi.
Kortweg: Rumi.
Geschreven door  Kader_Abdolah (1954) in 2022. Ik las een digitale editie.
Over het leven van Rumi is best het één en ander met zekerheid bekend omdat zijn oudste zoon Walad een biografie heeft geschreven.

Rumi werd geboren in 1207 in Balch in, wat nu Afghanistan is. In 1273 stierf hij Konya, het rijk van de Seltsjoeken in het huidige Turkije.
Toen hij rond de dertien jaar was moest hij met zijn vader op de vlucht voor de ‘grote leider’ Dzjengis_Khan.
De film 'Mongol' gaat over deze man. 

Onderweg, op die vlucht, komt Rumi verschillende mensen tegen en leert verschillende talen spreken. Omdat de vader van Rumi een bekende mysticus en imam was: Bahao Eddin, ontmoet hij allerlei belangrijke schrijvers en filosofen uit die tijd.
Ze wonen een tijdje in Bagdad waar Bahao een baan krijgt als gastgeleerde aan de universiteit. Ja deze werd al in de elfde eeuw gesticht.
Rumi kan daar vanzelfsprekend ook studeren.

Op een reis naar Mekka ontmoeten ze Tusi, een jonge wiskundige en sterrenkundige. Daar leert Rumi ook weer veel van.
Waarom vertel ik dit?
Tusi legt aan Rumi de Melkweg uit: ‘De Melkweg lijkt op de wolkenvelden, maar hij is samengesteld uit een groot aantal kleine, sterk geclusterde sterren. Door hun dichtheid lijken ze op de melkachtige wolkenvelden, maar het zijn sterren.’
Dat raakte aan mijn eigen ervaring!

Rumi woont een tijdje in Mekka terwijl zijn vader verder reist naar Laranda om het gezin weer te verenigen.
In Laranda ontmoet Rumi Gohar Khatoon en trouwt met haar. Ze krijgen twee zoons.
Op vierentwintig jarige leeftijd overlijdt Bahao Eddin en blijft Rumi  met vrouw en kinderen achter.
Hij kan echter zijn draai niet vinden, mist leiding en is blij wanneer een vriend van zijn vader aanklopt: Tamarzi.
Deze stuurt zijn vrouw en kinderen weg en zorgt dat Rumi weer kan gaan studeren en zich op zijn poëzie kan richten.
Maar Tamarzi vertrekt ook weer en sterft. Zarkoeb is zijn volgende ‘leider’, en die wordt weer opgevolgd door ShamseTebrizi, volgens Wiki een soefi en derwisj.
Daar krijgt Rumi een verhouding mee terwijl hij inmiddels voor de tweede keer is getrouwd. Tot …op een dag Shamse ook weer verdwijnt.

Weggegaan of vermoord? Niets is zeker.
Maar juist door het gemis met de bijbehorende de pijn stijgt Rumi boven zichzelf uit en wordt een beroemdheid.

Ik merk nu een verdeeldheid in mijzelf. Nu ik weet dat Rumi en Shamse Tabrizi toch wel een heel bijzondere relatie hadden lees ik die liefdesgedichten anders en dat irriteert me.

“Als je opeens mijn geliefde niet bent
valt alles uit elkaar
Mijn troost, mijn metgezel!
Het gaat niet zonder jou.”

Ik zal wel een bekrompen geest hebben maar op dit moment kan ik echter niet anders. Misschien dat ik later de schoonheid van die gedichten (weer) ga leren, maar op dit moment is het even een brug te ver. De laatste helft van het boek waarin veel gedichten staan laat ik maar even voor wat het is.
Zouden  mensen met een andere geaardheid de gedichten en liedjes die gaan over de liefde tussen een man en een vrouw ook met zulke gemengde gevoelens lezen?

De titel van het boek zou zomaar een Bijbelse titel kunnen zijn: Wie zoekt, die vindt. Wanneer je Hem hebt gevonden kom je erachter dat Hij al op zoek was naar jou.
Voor Rumi is de zoektocht naar God vooral een zoektocht naar en in zichzelf.

Pioenrozen

 

Wanneer ik Pioenrozen zie dan moet ik denken aan het eerste boek van Pearls S. Buck wat ik ooit (mijn meisjesnaam staat voorin) las: ‘Pioenroos’.
Sinds die tijd ben ik verknocht aan boeken en verhalen die zich afspelen in andere culturen.
Lezen was voor mij een uitstekende manier om mijn eigen leven te ontvluchten en dat is af en toe nog steeds al is de concurrentie van Netflix wel groot.

Mijn ouders hadden dat kennelijk door want van mijn vader kreeg ik het boek ‘Reizen zonder grenzen’. Een uitgave uit 1972 van ‘Reader’s Digest’. Toen was ik veertien.
Heel veel landen komen daarin langs maar mijn voorkeur ging voornamelijk uit naar Azië. Wellicht is toen de drang geboren om India eens te bezoeken.
Wanneer ik het boek nu doorblader blijven mijn ogen weer hangen bij dezelfde foto’s. Grappig.
Tegelijkertijd zit ik mij af te vragen waarom ik die Oosterse drama’s van Netflix zo veel plezieriger vind om naar te kijken dan de ‘Hollywoodproducties’.
Zou het zijn omdat ik zelf wat donkerder van huid, ogen en haar ben? Volgens mijn eigen genealogische onderzoeken ben ik echter gewoon Nederlands.

Toen Mijnheer Cathy nog werkte voor een grote Japanse multinational kregen wij wel eens Japanse mensen over de vloer. Eens kwam er een gezin met twee kinderen: een jongen en een meisje die toen ongeveer dezelfde leeftijden hadden als onze kinderen.
Natuurlijk had ik een cadeautje gekocht voor het tweetal; voor de jongen een vliegtuig van de KLM wat helemaal in de smaak viel en voor het meisje een barbiepop die zij met een vaart in de hoek smeet.
Het kostte wat tijd voor ik dat begreep.
 
Wat een Pioenroos weer laar opborrelen…
Enfin, de Pioenroos wordt ook wel de koning van de bloemen genoemd; ze komt oorspronkelijk uit China en heeft zoveel geweldige betekenissen dat je er rustig zelf één bij kunt voegen.
Niemand die daar wakker van ligt.

De scheepsjongen

Geschreven door John Boyne, (1971) in 2008. Een Ierse schrijver en journalist.

Zijn bestseller is ‘de jongen in de gestreepte pyjama’ wat ook verfilmd is. Dat ga ik niet lezen of naar kijken want dat gaat over de oorlog.
Dit is een historische roman over een jongen met een belast verleden die kan kiezen tussen aanmonsteren als scheepsjongen op de Bounty (1787) of de gevangenis in.
Dan maar scheepsjongen worden van kapitein William Bligh

Het waar gebeurde verhaal is geschreven vanuit het perspectief van deze jongen: John Jacob Turnstile. Maar hij is een fictief persoon terwijl de rest van de bemanning met naam en toenaam bekend was.
Oorspronkelijke titel is: Mutiny on the Bounty
Maar……daar heb ik ooit eens een boek over gelezen. Geschreven door  Charles Nordhoff en James Norman Hall in de jaren 1932 -1934.
Dat boek is in 1935 verfilmd met Clark Gable (als Fletcher Christian) in de hoofdrol.
Van die film heb ik ooit flarden gezien. Ik denk tijdens een logeerpartij bij een oom en tante die televisie hadden. Ik herinner me kapitein Bligh in een roeibootje; wat een lelijke man.
Later las ik dat het Charles Laughton was. Slecht gecast, gezien het portret van Bligh maar wel indrukwekkend.
Later is het verhaal nog meerdere keren verfilmd en dat maakt wel duidelijk dat het verhaal enorm tot de verbeelding spreekt.
Kapitein Bligh heeft de opdracht om op Otaheite (Tahiti)  Broodbomen te gaan halen om die in de Cariben af te leveren als toekomstig voedsel voor de slaven. 

Hij kwijt zich zeer gedisciplineerd van zijn taak; hij zorgt beter voor zijn plantjes dan zijn manschappen waardoor het fout loopt.
In het boek van Boyne komt de muiterij toch wat uit de lucht vallen. Een gedeelte wil gewoon terug naar het luie leven met de vrije moraal op Tahiti.

Drie weken nadat ze uit Tahiti zijn vertrokken slaan de mannen aan het muiten.
In 1789 was dat; hetzelfde jaar als de Franse revolutie. Wat is dat toch? Hing er iets recalcitrants in de lucht? 
De kapitein wordt met de mannen die hem trouw blijven met wat water en voedsel overboord gezet in een roeiboot en moeten het maar zien te redden.
John Jacob is één van hen.
De muiters kunnen niet op Tahiti blijven want dan zouden ze direct gevonden worden door de Engelse regering en de doodstraf krijgen.
Uiteindelijk belanden ze op het eiland Pitcairn en stichten daar een leefgemeenschap met een groep Engelsen en Tahitiaanse mannen en vrouwen.
Het loopt uit op een fiasco ook al wonen er nu nog nazaten, maar dat weet ik nog uit het andere boek. In mijn hoofd loopt het nu een beetje door elkaar.
Ik moest ook denken aan het boek van William Golding: ‘Lord of the FLies’.
Een gemeenschap stichten en die vredig en soepel laten verlopen is zo makkelijk nog niet. 
Mensen zijn soms gewoon heel foute beestjes.
Uiteindelijk is het  John Adams toch gelukt......met de Bijbel in zijn hand. Wel bijzonder om even te vermelden.

De grote held van het verhaal is toch wel kapitein Bligh, die met ongelofelijke moed een aantal mannen (18) weet te redden en per roeiboot en weinig voedsel door weer en wind een afstand weet af te leggen van 6700 km van Tahiti (Otaheite) naar Timor.
Het verhaal van Boyne gaat voornamelijk over die reis en laat de muiters verder buiten het verhaal.

Pasen

Het zal in alle vroegte zijn als toen.
De steen is weggerold. Ik ben uit de grond opgestaan.
Mijn ogen kunnen het licht verdragen.
Ik loop en struikel niet.
Ik spreek en versta mijzelf.
Mensen komen mij tegemoet. Wij zijn in bekenden veranderd.

De ochtendmist trekt op.
Ik dacht een dorre vlakte te zien.
Volle schoven zie ik, lange halmen, aren, waarin de korrel zwelt.
Bomen omranden het bouwland.
Heuvels golven de verte in, bergopwaarts, en worden wolken.

Daarachter, kristal geworden, verblindend,
de zee, die haar doden teruggaf.
Wij overnachten in elkaars schaduw.

Wij worden wakker van het eerste licht.
Alsof iemand ons bij naam en toenaam heeft geroepen.

 

Huub Oosterhuis (1933 – 2023)
 

Op eerste paasdag overleden……zeggen ze.
Ik denk eerder dat hij juist is opgestaan buiten de dimensies tijd en ruimte en dit gedicht/ lied voor hem waarheid geworden is. 

Goede vrijdag

Good Friday

Am I a stone, and not a sheep,
That I can stand, O Christ, beneath Thy cross,
To number drop by drop Thy blood’s slow loss,
And yet not weep?

Not so those women loved
Who with exceeding grief lamented Thee;
Not so fallen Peter, weeping bitterly;
Not so the thief was moved;

Not so the Sun and Moon
Which hid their faces in a starless sky,
A horror of great darkness at broad noon –
I, only I.

Yet give not o’er,
But seek Thy sheep, true Shepherd of the flock;
Greater than Moses, turn and look once more
And smite a rock.

 

Goede Vrijdag

Ben ik een steen en geen schaap,
Dat ik kan staan, o Christus, onder Uw kruis,
Om drup voor drup het verlies van uw bloed te tellen,
En toch niet te huilen?

Niet zo geliefd bij die vrouwen
Die met buitengewoon verdriet over U klaagde;
Niet zoals de gevallen Petrus, bitter huilend;
Niet zo ontroerd als die rebel;

Niet zoals de zon en de maan
Die hun gezichten verborgen in een sterren loze hemel,
Een gruwel van grote duisternis op klaarlichte dag -
Ik, alleen ik.

Geef niet op Heer,
Maar zoek Uw schapen, ware Herder van de kudde;
Groter dan Mozes, draai en kijk nog eens
En kastijd een steen.

Christina Rosetti (1830 - 1894)

 

Een buste van Jezus met doornenkroon. Gefotografeerd in een klein museum met opgravingen, ergens in Dijon vorig jaar.
Het paasverhaal spreekt me niet altijd aan; zeker niet in een tijd dat 'men' zo lyrisch doet over de Mattheus Passion  die je als ware christen elk jaar wel zou moeten bezoeken.
Innerlijk verzet ik me tegen dat melodramatische gedoe over een gruwelijk verhaal wanneer het 'moet'.
Wellicht had Rosetti daar ook last van.

Modigliani

Een film uit 2004 geregisseerd door Mick Davis (1961) over de Italiaans/Joodse kunstschilder  en beeldhouwer Amedeo Modigliani (1884 – 1920)
Hoofdrollen door Andy Garcia die Modigliani speelt; Elsa Zylberstein speelt zijn geliefde, Jeanne Hebuterne en Omid Djalili speelt Pablo Picasso.
Het verhaal gaat over de rivaliteit tussen de kunstschilders Modgliani en Picasso en de liefde van en voor Jeanne.
Of die rivaliteit werkelijk heeft bestaan….op de wikisites van de heren wordt het niet genoemd. Ik denk dat onder alle schilders een bepaalde rivaliteit heerste.

Modigliani heeft een heel eigen stijl. Je herkent zijn schilderijen meteen.
Langgerekte figuren, net als bij El Greco maar dan (post) impressionistischer. Elsa Zylberstein als Jeanne is dan ook uitstekend gecast ten opzichte van de schilderijen. 
Picasso wat minder vind ik. De uitstraling die mij tegemoet komt van foto’s van hem is vele malen indrukwekkender dan wat de acteur Omid Jalili uitstraalt.
Andy Garcia is een klasse apart.

Een boeiend verhaal wat zich afspeelt in het Parijs van de ‘Belle époque’ maar wat niet voor alle mensen even ‘belle’ was.
Modigliani is het voorbeeld van een aan lager wal geraakte schilder. Hij rookt en drinkt.
Het is een bohemiensfeertje met schilders als Pablo Picasso, Maurice Utrillo en Marc Chagall.
Ook Diego Rivera de man van Frida Kahlo maakte kort deel uit van deze 'Parijse school'.
Van Frida heb ik ook eens een film gezien en natuurlijk de serie van Jeroen Krabbé: 'Krabbe zoekt'.

Modigliani wordt verliefd op de katholieke Jeanne en zij poseert voor hem. Raakt zwanger, maar Modgliani kan haar niet onderhouden. Allerlei problemen dus.
En een zeer dramatisch einde. Modgliani sterft jong, 36 jaar en Jeanne, intussen zwanger van hun tweede kind pleegt een dag later zelfmoord. Zij was 21.

 Modigliani schilderde vaak vrouwen zonder blik in hun ogen. Of het nu alleen in de film zo dramatisch is of in ‘real life’ ook: wanneer Jeanne hem vraagt waarom hij dat doet zegt hij:
‘Zodra ik je ziel ken, kan ik je ogen schilderen’.  (Of woorden van gelijke strekking)
Zijn laatste (?) schilderij van Jeanne heeft dan ook zeer droevige ogen.
Een rake opmerking wanneer de ogen de spiegels van de ziel zijn.

Een mooie film maar of het klopt met de werkelijkheid blijft de vraag. Dochter Jeanne, opgevoed door de ouders en een zus van Modigliani heeft een biografie geschreven.
Zij zal ongetwijfeld meer weten maar zij was veertien maanden toen haar ouders het leven lieten. Dus ook zij moest het vooral van verhalen van anderen hebben.
In ieder geval is zo'n film handig om kunstenaars een beetje te leren kennen in hun tijd.

  

Lunchconcert

Afgelopen woensdag weer eens naar een gratis lunchconcert geweest in de Doelen. Het is inmiddels vier jaar geleden dat ik er op deze manier was. Met al die Coronaperikelen zijn er zomaar pakweg drie jaren weggegleden uit mijn leven.
Het is niet te vergelijken met WO2 maar ook deze coronacrisis deelt mensenlevens in tweeën. 
Jordi Savall (1941) als dirigent. Een oude rot in het vak die ons steeds op de hoogte bracht van de muziek die het orkest ging spelen als hij zijn microfoon tenminste niet vergat.

Rebelse elementen stonden op het zeer verkorte programma samen met matrozendeuntjes en watergoden van Marais ; de ‘Hornpipe’ uit Händels Watermusic en iets van Rameau wat ongetwijfeld ook met de elementen te maken heeft gehad. Maar dat ben ik vergeten.
Het was een Barok programma maar dat is Savall’s specialiteit. Er werden echt heel veel nootjes weggewerkt, vooral door de violisten.

Op ons komende concert in mei spelen we ook delen uit de Watermusic van Händel. Een geheel Engels programma hebben we ervan gemaakt. Ja, ik zit in die commissie.
Behalve Händel ook de Londense symfonie van Haydn, muziek van Gulstav Holst en natuurlijk Edward Elgar.
Ergens las ik: de Brexit is een feit maar gelukkig hebben we de muziek nog. Zo is dat. 

De componisten Rebel en Marais kende ik helemaal niet. Zo vond ik het ook vreemd om op het podium een barbecue te zien staan.
Tenminste, zo leek het voor mij.
Het bleek echter een soort windmachine te zijn. Handmatig aangezwengeld door een percussionist bracht het een prachtig geluid van de wind voort. Heel zacht zoevend tot gierend zoals je dat in de herfst kunt horen wanneer de wind om gebouwen giert.

Het was genieten als vanouds en ik heb het in voorgaande jaren niet zo druk gezien in de Doelen tijdens een lunchconcert.
Maar wellicht zochten mensen een warm onderkomen.