Zo herinner ik me nog de lerares Duits toen ze heel lyrisch sprak over ‘wenn die Schatten länger werden’…ik kan niet meer vinden waar ze dat vandaan had; ik dacht iets van Heinrich Heine maar kan er niets over vinden. In ieder geval moet ik vaak aan haar enthousiaste manier van vertellen denken wanneer ik, zoals in deze tijd, lange schaduwen zie. Gelukkig worden ze nu weer korter. En ook aan dat toneelstuk waar we met de klas heen geweest zijn: ‘Die neue Leiden des jungen W.’ Dit stuk van Ulrich Plenzdorf was gebaseerd op het stuk van Goethe: ‘Die leiden des jungen Werthers.’ Via internet is er genoeg over te vinden. De aandacht van een klas met zestienjarigen vast houden tijdens een verplicht toneelstuk was een hopeloze zaak.* Behalve toen de jonge W. een vriendin ‘besprong’ in een baal hooi; toen kreeg, heel even, het toneelstuk de volle, fluitende aandacht.
Maar ik kom hier allemaal op omdat ik een boek van Franz Kafka heb gelezen: ‘Absurde verhalen’.
‘Der Prozess’ had ik al eens gelezen evenals ‘Das Schloss.’ Nu dus de absurde verhalen als aparte uitgave. Het boek ziet er niet al te aantrekkelijk uit met een vreemdsoortig insect op de omslag. (tekeningen van Jan Vlasveld) Maar ja, Franz Kafka lezen staat natuurlijk wel intelligent. *grinnik*
Met lezen probeer ik altijd wel alert te zijn op dubbele bodems maar met dit boek lukte me dat niet veel. Het zijn soms echt absurde verhalen, soms heel hilarisch zoals ‘een verslag voor een academie’ wat wel het overdenken waard is.
Een aap vertelt over zijn menswording. Hij wordt gevangen genomen in de wildernis en zijn enige manier om te overleven en vooruit te komen in de wereld is zich aanpassen en kopieergedrag vertonen. Vervolgens is hij heel tevreden met en over zichzelf.
Ook het verhaal, ‘de gedaanteverwisseling’ waarin iemand langzaam verandert in een kever vond ik wel nadenkenswaardig.
De houding van zijn familie, die hem eerst probeert te verzorgen en ook te verstoppen om dat hij steeds vreemder wordt is misschien wel tekenend voor de mensheid. Gregor blijft echter denken en observeren als een mens en dat heeft de familie niet door. Zij gaan er vanuit zoals zoveel mensen dat, wanneer je uiterlijk vreemd bent ook je brein niet normaal kan functioneren. Op een gegeven moment praten ze ook over ‘het’ in plaats van ‘hij’. En Gregor is inmiddels zo ‘verkevert’ dat hij gelaten alles over zich laat heenkomen. Hij schaamt zich en beseft dat hij er eigenlijk niet mag zijn. Grote opluchting wanneer hij dood gevonden wordt.
‘In de strafkolonie’ is nog een verhaal wat blijft hangen. Een martelwerktuig wordt uitgebreid besproken en gedemonstreerd door een officier van een strafkolonie aan een ontdekkingsreiziger.
Met sommige verhalen krijg ik associaties met mijn manier van in slaap vallen. Ik ben me er dan van bewust dat allerlei onsamenhangende gedachten oncontroleerbaar door mijn brein dartelen. Dan weet ik dat ik bijna slaap. Op zo’n manier schrijft Kafka soms ook.
‘Op de galerij’ is zo’n kort verhaal van anderhalve pagina wat uit twee zinnen met de nodige bijzinnen bestaat. Ik kan daar verder ook niets zinnigs over zeggen. Misschien oefende Kafka zich hierin gewoon in het maken van lange zinnen. Misschien moet ik het nog zes keer lezen, maar daar heb ik dan weer te weinig geduld voor.
Meestal neemt hij een bepaald punt in en trekt dat dan door tot in het absurde. Zo begint hij bijvoorbeeld een verhaal: ‘Voor de wet staat een portier. Bij deze portier komt een man van het land en verzoekt om toegang tot de wet.’ Of deze: ‘In de laatste decennia is de belangstelling voor de hongerkunstenaar sterk afgenomen.’ Laat je fantasie maar draaien. Knap als je zo kunt schrijven.
* 24-12-16
Wie wat bewaard, heeft wat:
