Gilead

Geschreven door Marilynne Robinson (1943) in 2004. Ze kreeg er de Pulizerprijs voor in 2005.
Het is een boek uit een serie van vier zoals ik al schreef bij Lila. De volgorde van de boeken ben ik even kwijt. Maar dat doet er niet zo toe geloof ik.

Ik las een digitale editie naar de derde druk uit 2015. 
Marilynne schreef ‘Gilead’ in 2004 en ‘Lila’ in 2014 maar gaat wat verhaal betreft aan Gilead vooraf.
Misschien schreef ze het omdat Lila in Gilead nauwelijks wordt genoemd.  Ergens las ik ook dat er een boek over Jack is.

Dit is een soort dagboek wat de oude dominee, John Ames, schrijft aan zijn zoontje omdat hij aan angina pectoris lijdt en niet verwacht veel ouder te worden. Hij wil zijn jonge zoon toch wat verhalen over zijn voorgeslacht en levenslessen meegeven.
Op het moment van schrijven is het 1956; is John 76 jaar en zijn zoontje 7 en is de televisie net uitgevonden.
Als hij in deze tijd zou leven zou hij ook een blog zijn begonnen, denk ik.
Het verhaal speelt zich weer af in Gilead, Iowa en geeft een beeld van Amerika in de vorige eeuw met zijn raciale verhoudingen.
Voor John is schrijven net als bidden; ‘het gevoel – ik denk ‘weten’ – dat je samen met iemand bent’.
En het prettige van een dominee in de hoofdrol is dat je ongegeneerd allerlei filosofische en geloofsvragen te berde kunt brengen. Geen verkapte verwijzingen of zogenaamde subtiele hinten.
Daarom alleen al zou ik het boek nog eens moeten lezen want er wordt veel verhandeld
Bijbelkennis is wel een pré.

Een voorbeeld: John’s  jonge katten mogen blij zijn dat hij niet van de onderdompeling is zoals zijn baptistenvriendje. De hoeveelheid water vergroot de heiligheid niet. Humor met een serieuze conclusie.
John Ames is een zachtaardig mens maar hij raakt geïrriteerd wanneer hij in gesprek gaat met zijn peetzoon Jack. De (verloren) zoon van de orthodoxere collega predikant Boughton die naar hem is vernoemd en die hem ongegeneerd ‘papa’ noemt. Bovendien kan Jack het nog eens goed vinden met Lila en zijn zoontje wat een doorn is in zijn zachtmoedige, kalme ogen.
Langzamerhand komt John achter diens geheimen en meteen ook zijn eigen tekortkomingen.
Allerlei thema’s passeren de revu: predestinatie, erfzonde, atheïsme, avondmaal, genade en de apartheidspolitiek.

Een boeiend boek al zullen sommigen het langdradig vinden.

 

Lila

Geschreven door Marilynne Robinson (1943)
Ik las een digitale editie naar de eerste Nederlandse druk uit 2015.
Het is bij nader inzien een derde boek uit een reeks van vier; de Gileadserie, maar dat mag de pret niet drukken. Ik denk dat het ook op zichzelf staand gelezen kan worden.
Robinson schreef dit boek in 2014 en kreeg er de National Book Critics Circle Award voor.
Voor eerdere boeken kreeg zij al eens de Pulitzerprijzen.
Geheel terecht naar mijn idee.

De sfeer van dit boek doet denken aan 'Grapes of Wrath/ Druiven der Gramschap' van Steinbeck.
Trekkend door Amerika overleven. In dit geval door Iowa, Kansas, Missouri en Nebraska.
Lila wordt als klein meisje gekidnapt uit een probleemgezin waar ze werd verwaarloosd, door een vrouw met de naam Doll, van wie ik het idee heb dat ze van Indiaanse afkomst is.
Doll is haar enige liefdevolle houvast bij het opgroeien en de omzwervingen op zoek naar werk, eten en onderdak. Soms sluiten ze zich aan bij een andere zwervende groep, geleid door Doane, die dan de regie overneemt.
Door omstandigheden die heel langzaam duidelijk worden beland Lila zo rond haar achttiende (vermoed ik) op de trappen van de kerk in Gilead, een klein stadje in de staat Iowa.

De predikant van het stadje, weduwnaar, voelt zich tot haar aangetrokken en dat is wederzijds ondanks het verschil in leeftijd.
Doll heeft er voor gezorgd dat Lila een jaar ergens op school heeft gezeten en lezen, schrijven en rekenen geleerd al is het wat onbeholpen.
Lila is een een denker. Ze steelt een Bijbel en daarin oefent ze haar lezen. Het schrijven oefent ze door hele stukken over te schrijven.
Het boek Ezechiël heeft haar speciale belangstelling.

Ik beschrijf het allemaal wat zakelijk maar wat ik zo mooi vind in dit boek is dat het vanuit het perspectief van Lila is geschreven en ook haar vele denkprocessen worden verwoord op haar niveau. Ik heb al zitten lezen in ‘Gilead’ dat vanuit het perspectief van de ontwikkelde predikant is geschreven en dat merk je ook meteen. Knap om zo uit verschillende niveaus te kunnen schrijven waarbij beide niveaus zo waardevol zijn en elkaar kunnen verrijken.

De eerste vraag die Lila aan de dominee (John Ames) stelt is: ‘waarom gebeuren de dingen zoals ze gebeuren?’
En laat daarmee de dominee meteen met een mond vol tanden staan. Later beantwoord ze de vraag zelf op haar manier: ‘In een liedje volgt de ene noot de andere op omdat het dát liedje is en niet een ander. Op een keer probeerden Mellie en zij alle liedjes te tellen die ze kenden. Hoe was het mogelijk dat er zoveel liedjes waren? Omdat elk liedje gewoon zichzelf was.’

Ze heeft geen idee wat verliefdheid is maar ze jat een trui van hem zodat ze zijn geur kan blijven ruiken wanneer ze alleen is.
‘Het was erg fijn om hem zo naast zich te hebben lopen. Even goed als rust en stilte, als iets waar je buiten kon maar dat je desondanks nodig had. Dat je moest leren te missen, waarna je het altijd zou missen.’

Het draait uit op een gecompliceerd huwelijk met wat later een kind.
Lila heeft moeite met het aanpassen aan een geregeld leven. Ze noemt haar echtgenoot nooit bij zijn naam maar altijd als dominee en in gedachten ‘de oude man’.
John is een wijze man en de onrust van Lila maakt het er voor hem ook niet gemakkelijker op. Voortdurend is hij bezig om voor Lila ontsnappingsmogelijkheden open te laten en houd dat ook bespreekbaar omdat hij beseft dat hij alleen op deze manier haar voor zich kan behouden.

Voor Lila is een mes, wat zij van Doll heeft gekregen en waar een geschiedenis aan verbonden is, een belangrijk stuk uit haar verleden dat ze graag wil houden omdat er ‘geen manier bestond om je van je schuld te ontdoen, geen fatsoenlijke manier om er afstand van te nemen. Die hele in elkaar gedraaide kluwen van verbittering, wanhoop en angst moest betreurd worden. Nee, beter nog, daar moest genade over neerdalen.’ 

Mooi boek van wege de vele menselijke vragen en antwoorden die niet echt uitgewerkt worden maar soms heel puntig worden verwoord.