Don’t look Up

Een film van Netflix van het afgelopen jaar.  Geschreven en geregisseerd Adam McKay.
Hoofdrolspelers zijn o.a. Leonardo di Caprio, Cate Blanchet, Jennifer Lawrence, Meryl Streep en Ariane Grande.
Een satirische film over het einde van de wereld.

Twee astronomen: dr. Randall Mindy en dr. Kate Dibiasky ontdekken dat  er een komeet van pakweg twaalf kilometer doorsnee op de aarde af komt suizen die het leven op aarde onmogelijk zal gaan maken.
Ze nemen hun verantwoordelijkheid om het wereldkundig te maken wanneer de president van Amerika niet lijkt te luisteren maar worden door weinig mensen serieus genomen.
Iedereen heeft het te druk met zichzelf en de waan van de dag. Mensen denken niet na en verbeelden zich dat ze alles onder controle hebben. En dat wordt met glashard sarcasme in beeld gebracht.

“Dit is een volwassen wereld” verklaart de president van Amerika (een over-de-top rol van Meryl Streep) terwijl ze een sigaret opsteekt vlakbij een tank met iets heel brandbaars.

Soms wist ik niet of ik lachen of huilen moest. Het wordt vaak hilarisch in beeld gebracht maar tegelijkertijd is de herkenbare oppervlakkigheid om koud van te worden.
Het type ‘Elon Musk’ komt voorbij met z’n invloeden en ik moest ook denken aan de boeken van Dave Eggers.

Af en toe komen er mooie shots langs van ongerepte natuur om het verschil te accentueren en om ons in herinnering te brengen waar dit vreemde soort; mens genaamd, mee bezig is.
Het einde had eerder gemoeten want de laatste shots zijn raar en mijn inziens totaal overbodig.
Veel aangrijpender in z’n eenvoud zijn de laatste shots van de familie Mindy om de tafel waar ook Kate met haar vriend is aangeschoven.
Hoe waardevol is het gewone gezinsleven wat in onze tijd helaas steeds specialer aan het worden is.

 

Het Alles

Geschreven door Dave Eggers in 2021 toen de Coronapandemie een feit was.
Het is een vervolg op 'De Cirkel' maar is goed apart te lezen.

In het voorwoord: ‘Dit is een roman, dus fictie. Niet alles wat erin wordt beschreven is werkelijk gebeurd, hoewel veel ervan waarschijnlijk wel staat te gebeuren. In dat geval wordt het vanzelf non-fictie.’
Mae Holland uit de Cirkel is opgeklommen tot de hoogste regionen van het bedrijf wat door groei en fusies een bedrijf is geworden waar geen ontkomen meer aan is en nu ‘the Every’ heet. ‘Het Alles’.
De Engelse vertaling klopt beter want bij The Every werken ‘Everyones’.

In dit boek is Delany Wells de hoofdpersoon. Opgegroeid in een boswachtersgezin komt ze in aanraking met The Every en ziet de kwalijke kanten van het bedrijf. Ze neemt zich voor om er te gaan werken en de boel van binnenuit op te blazen. Dat doet ze door het ontwerpen van zeer controversiële apps die voortdurend de privacy verder inperken en waarvan ze verwacht dat het grote protesten zullen gaan oproepen waardoor het bedrijf zal imploderen.
‘Controle, data en schaamte als gedragsverbeteraars. Daar komt alles wat ze doen uiteindelijk op neer.’
En wat verder: ‘Het niet erg geheime doel [..] was vanaf het allereerste begin geweest om menselijk gedrag niet alleen te volgen en te beïnvloeden, maar ook te dicteren.’
Of Delany erin slaagt, zelfs wanneer Wes en Argarwal, een ouddocente van Delany die steeds maar blijft waarschuwen, door The Every worden opgeslokt…..dat vertel ik niet.

Het is weer een boek wat goed is ter bewustwording. Welke mogelijke effecten heeft AI? (Artificial Intelligence) Want het gekke is dat men overal slaafs mee instemt. Het leven wordt namelijk gemakkelijker door alle aanpassingen, er is minder corruptie, minder criminaliteit en een grotere transparantie. Je hoeft zelf minder na te denken en alert te zijn want je telefoon helpt je bij alles.
Die kikkers weer hè, die langzaam gestoofd worden.
Pararellen genoeg met de wereld tijdens een pandemie.  Ik heb zelfs al mensen horen smeken om een lock- down. Dat gaat zelfs mij als introverte, echt te ver.
‘Is er misschien naast het ingeboren verlangen naar vrijheid ook een instinctieve behoefte aan onderwerping?’
Een vraag van Erich Fromm als een voorwoord in het boek waar ik dan toch weer niet goed raad mee weet. In mijn omgeving zie ik velen die een autoriteitsprobleem hebben. Echt een probleem; standaard de hakken in het zand zetten en de ander verwijten dat ie niet goed nadenkt. Dan ben je ook niet vrij.
‘Standaard-anti’ is ook een vorm van niet nadenken.
Bij verder zoeken las ik dat Fromm daar ook een boek over heeft geschreven: ‘De angst voor vrijheid’. Moet ik ook eens lezen.

Ik denk dat hiermee het dilemma wel duidelijk wordt. Het gemakkelijkste is om je maar te laten meevoeren op de smoesjes van terrorismebestrijding en het uitbannen van enge ziekten. Niemand kan het daarmee oneens zijn.  
Het andere gemakkelijke is om standaard te protesteren waardoor dat ook zijn zeggingskracht verliest.

Ingebouwde leugendetectors, Eye tracking, een persoonlijke CO2 footprint; het komt allemaal ter sprake in het boek en je moet er niet aan denken dat het allemaal realiteit zou kunnen worden.
Het blijft eng en toch ook wel weer fascinerend om de ontwikkelingen in onze maatschappij te volgen.

 

Persoonlijkheidstest

Via via kwam ik op een site met de testen van Myers-Brigss: de MBTI.
Net als vele anderen hou ik enorm van testjes doen via internet. Ooit deed ik een test van Mensa en prompt kreeg ik een uitnodiging om naar het hoofdkantoor te komen. Maar daar had ik verder geen zin in.

Na het lezen van ‘het Alles’ van Dave Eggers heb ik bijna geen testjes meer gedaan. Wie het boek kent snapt het.
Maar deze test was toch wel interessant ook al mist een strakke wetenschappelijke onderbouwing.

Zo eerlijk mogelijk heb ik de vragen ingevuld en ik had het idee dat ik bij een grote grijze middenmoot zou eindigen, er vielen bijna geen uitschieters te maken.
Het was allemaal een beetje van dit en een beetje van dat, niet helemaal zus en niet helemaal zo.
Groot was mijn verbazing toen ik het eindresultaat onder ogen kreeg. Alsof mijn brein een rammelende fruitautomaat was; zoveel kwartjes vielen er. Ik ben niet gek, hooguit een beetje raar.
Via een andere site nog eens gedaan met - jawel - hetzelfde resultaat.

In het kort ben ik een INFJ-A; een  Introverte-iNtuitive-Feeler-Judger  Advocaat.
Het verklaart waarom ik liever alleen ben en mij zelden ergens echt thuis voel.

‘Het woont bij vreemden en het went er niet.’
Het verklaart mijn hekel aan verplicht socializen omdat het zoveel energie slurpt en mijn conflict mijdend gedrag. Dat ik zo moeilijk nee kan zeggen zodat ik tegenwoordig iedereen uit de weg ga. Dat ik zo slecht tegen kritiek kan ook al doe ik dapper alsof dat niet zo is.
Het verklaart mijn beschouwende en bespiegelende aard; vaak zoom ik uit om het grote geheel van verschillende kanten te bekijken.
Waarom ik mensen toch zulke boeiende wezens vind ook al vreten ze energie. Dat ik zo graag alles om mij heen wil begrijpen en rusteloos blijf zoeken naar ‘aha-erlebnissen’.

Ik weet het; stickertjes plakken is een linke bezigheid. Je kunt je er zomaar naar gaan gedragen. Toch vond ik het prettig om het te ontdekken.
Een ‘gevaar’ is ook om de verkeerde trekjes maar te laten voor wat ze zijn want je bent nu eenmaal zo.
Tegelijkertijd moet ik wel grinniken. Ik heb er niet naar gekeken maar misschien staan er bij die andere vijftien typen wel dezelfde dingen en blijken we toch allemaal van dezelfde lap te zijn gescheurd.

Westerse Cultuurgeschiedenis 1300 – 1500 IIb Filosofie.

De tweede ronde in deze module ging over Machiavelli, Erasmus en Thomas More.
Niccolò Machiavelli (1469 – 1527) werd geboren in Florence. De tijd van de Renaissance die rond 1500 in Italië op zijn hoogtepunt was.
Belangrijke schrijvers uit die tijd waren Dante, Petrarca en Boccaccio. Maar dat onderwerp komt nog.

Italië bestond uit verschillende stadsstaten: Milaan, Venetië, Florence, het Pauselijke gebied en Napels (en Sicilië) en Machiavelli werd in Florence tot secretaris van de Tweede Kanselarij van de republikeinse stad-staat benoemd en hij werd ook secretaris van de Raad van Tien, het voornaamste militaire orgaan van Florence tussen 1498 en 1512. Toen de Medici’s weer in het zadel werden geholpen moest hij het veld ruimen.
Hij staat bekend om zijn politieke inzichten en is grondlegger van de politieke wetenschappen en is derhalve politiek filosoof.
Zijn ‘Il Principe’ is opgedragen aan Lorenzo d’Medici. (Il Magnifico) Waarschijnlijk om hun gunsten te winnen.
Ook bewonderde Machiavelli Caesare Borgia. Zoon van de paus Alexander VI.
Tsja, ‘Zeg me wie uw vrienden zijn, dan zeg ik wie u bent.’

In de stukken die we van hem gelezen hebben is hij nogal tegenstrijdig.
In zijn ‘Discorsi’ schrijft hij : ‘En gaat het om wijsheid en standvastigheid dan zeg ik dat een volk wijzer en standvastiger is dan een vorst en over een beter oordeelsvermogen beschikt. Niet voor niets wordt de stem van het volk vergeleken met de stem van God: in een algemeen gedeelde opinie steekt vaak een onvermoede voorspellende kracht, en het volk lijkt soms een verborgen gave te hebben om zijn eigen geluk en ongeluk te voorzien. En wat het oordeelsvermogen van het volk betreft: als twee even bekwame sprekers ieder een eigen standpunt bepleiten, dan komt het hoogst zelden voor dat het volk niet kan bepalen welk standpunt het beste is en de waarheid niet onderkent.’
En in zijn ‘Il Principe’: ‘als de mensen allemaal goed waren, zou dit advies niet juist zijn. Maar omdat ze slecht zijn en zo ook ten opzichte van jou hun woord niet zullen houden, hoef jij dit evenmin tegenover hen te doen. [..] Want mensen zijn zo onnozel en ze richten zich zo op hun directe behoeften dat iemand die bedriegt, altijd wel iemand vindt die zich wil laten bedriegen.’
Ga er maar aanstaan.
In 1559 belandden alle schrijfsels van Machiavelli op de verboden lijst van de paus.

Over Erasmus heb ik al genoeg geschreven.
De discussie over de vrije wil met Luther kwam natuurlijk voorbij. Voor zover ik het begreep uit de stukken die we lazen was Erasmus om pragmatische redenen voorstander van de vrije wil.
‘…indien duidelijk is geworden tot hoeveel ongemakken, om niet te zeggen absurditeiten, het leidt, wanneer de vrije wil helemaal wordt opgeheven.’
Dat begrijp ik. Zo denken heel veel mensen.
Maar hoe eerlijk is dat? Ben je dan nog wel op zoek naar de waarheid?
En ja, Spinoza en Schopenhauer moesten nog geboren worden.

Maar hij is ook wel genuanceerd, hij schrijft ook ergens: ‘Pelagius heeft aan de vrije wil meer toegeschreven dan goed is, ook Scotus is rijkelijk ver gegaan.’ Dan heeft hij het, naar ik aanneem over Duns Scotus.
En even verder: ‘Ik voel het meest voor de opvatting van hen die aan de vrije wil wel iets, maar aan de genade het meest toeschrijven.’
Erasmus heeft veel door Europa gereisd. ‘de wereld is mijn vaderland’ is een kreet van hem. Op de bibliotheek van Rotterdam staat een variatie: ‘Heel de aarde is je vaderland.’

Als laatste kwam Thomas More (1478 – 1535) aan bod. Een vriend van Erasmus en bekend van zijn boek ‘Utopia’ waarmee een nieuw genre werd geboren: de Utopische roman. Voorbeeld hiervan is o.a. ‘de Cirkel’ van Dave Eggers.

Thomas studeerde Grieks en Latijn, had politieke aspiraties en werd lid van het Lagerhuis. Hij was geïnteresseerd in literatuur, geschiedenis, schreef religieuze polemieken, een geschiedkundig werk: 'History of Richard III' en gedichten en zijn dochters kregen hetzelfde onderwijs als de (klein)zonen
Later werd hij rechter in Londen en nog weer later secretaris van Hendrik VIII, ja,die van die vele vrouwen. (Je zult maar op die manier de geschiedenis in gaan.. *gniffel*)
Thomas werd verheven in de adelstand en schopte het tot Lord Chancellor. Hij weigerde de koning als hoofd van de Anglicaanse kerk te accepteren en dat deed hem de das om, of beter gezegd: dat kostte hem de kop in 1535.
Hij was, ondanks de tolerante houdingen die hij beschrijft in ‘Utopia’ zelf veel dogmatischer. Een gedisciplineerde gelovige. Veel minder tolerant dan de verdraagzame Erasmus, zijn vriend, die hij in 1499 ontmoette en wat een keerpunt in zijn leven markeerde.
In hoeverre zij elkaar in ‘de Lof der Zotheid’ en ‘Utopia’ hebben beïnvloed blijft giswerk.
Misschien weet ik dat wanneer ik 'Utopia' eens lees. 'De lof der Zotheid' heb ik al eens gelezen.

Volgens Russell waren beiden geen filosoof in de strikte zin van het woord maar vertegenwoordigden zij de afkeer van al het systematische in de theologie en filosofie. Zij waren typerend voor de tijdgeest van het ‘voorrevolutionaire tijdperk’.
Ik denk dat hij daarmee de Reformatie en Contrareformatie bedoelde.



Disclaimer: Mijn schrijfsels zijn niet een exacte weergave van wat er op de Erasmus universiteit allemaal verteld wordt; ik denk graag zelf na, zoek er van alles bij en associeer er lustig op los.
Dit is meer een poging om het gehoorde en gelezene enigszins voor mijzelf in overzichtelijke brokken samen te vatten.

De Cirkel

Geschreven door Dave Eggers in 2013. Ik las een digitale editie naar de eerste druk.
Tijdens een studie kwam dit boek zijdelings langs en het bleef haken.
‘Er kwam geen einde aan, er was geen grens aan de toekomst. En dan zal de mens zijn geluk niet op kunnen.’
Een uitspraak van John Steinbeck als voorwoord.
Na het lezen van het boek begrijp je hem. Maar of ie wáár is, is nog maar de vraag.

Mae Holland wordt door tussenkomst van vriendin Annie aan een baan geholpen in een bedrijf. De Cirkel.
Een bedrijf wat als doel heeft een betere wereld te maken door transparantie te bevorderen.
Want wanneer werkelijk alles transparant is, gedragen mensen zich beter en zal alle misdaad worden uitgebannen.


De verschillende takken van het bedrijf zijn te vergelijken met Facebook, Twitter en Google.
Mae beland op een soort klantenservice afdeling en ‘moet’ proberen zo hoog mogelijk te scoren.
Het bedrijf is één grote familie, met familieaccount en met familie deel je alles en krijg je bevestiging.
Maar die familie moet je eerst leren kennen en ze moeten jou leren kennen. Dat doe je door zoveel mogelijk te delen via het Cirkelaccount en anderen te 'liken'.
Mae heeft al snel door hoe het werkt en als lezer heb je dan ook al snel door dat er verschrikkelijk wordt gemanipuleerd. Het werkt zo verslavend om bevestiging te krijgen.
Hoe hoger je op de sociale ladder klimt hoe meer voordelen De Cirkel je te bieden heeft. Gratis kleding, gratis gadgets en gratis gebruik van sportfaciliteiten en veel feestjes.
Mae maakt een flitsende carrière binnen het bedrijf en zorgt ervoor dat een Cirkelaccount verplicht wordt. Wanneer je geen account hebt kun je niet stemmen bijvoorbeeld. Zo zullen veel meer mensen gaan stemmen en worden uitslagen veel betrouwbaarder.
Intussen koopt De Cirkel allerlei bedrijven op en groeit, groeit; slokt overheidsinstanties op en het hele leven wordt in één netwerk geperst. De Voltooiing waarin de Cirkel wordt gesloten, nadert.
‘we zullen alziend en alwetend worden’.
Dan is alles transparant, wordt alles met iedereen gedeeld, is alles te zien door de camera’s die overal hangen en iedereen draagt. Iedereen heeft er recht op om alles te weten en het is egoïstisch om kennis achter te houden waar een ander misschien mee uit de voeten kan.
Wanneer Mae bij het bed zit van Annie die in coma ligt zit ze zich af te vragen waarom ze niet weet wat er in het hoofd van Annie omgaat. Want daar heeft ze toch recht op? En zij niet alleen maar de hele wereld?

Het gekke is dat je weet dat het verkeerd gaat maar het zo begrijpelijk. Elke stap is een logisch gevolg op de vorige. En alle nieuwe uitvindingen maken het leven zo gemakkelijk. Best beangstigend.
Natuurlijk zijn er ook dwarsliggers zoals de ouders van Mae en haar ex vriend Mercer maar dat zijn mensen die het niet echt begrijpen.
Mercer: ‘Ik bedoel, alles waar jij zo in opgaat is geroddel. Het zijn mensen die achterbaks over anderen praten. Dat vormt het gros van die sociale media, al die beoordelingen, al die reacties. Jullie tools hebben roddels, geruchten en vermoedens tot algemeen geldende mainstreamcommunicatie verheven. En het is ook nog eens fucking stompzinnig’.
De geheimzinnige Kalden wil ook al roet in het eten gooien door een pamflet te verspreiden met als titel: ‘Mensenrechten in het digitale tijdperk’. Met een rare zinssnede: ‘iedereen heeft recht op anonimiteit’.
Maar Mae zorgt er wel voor dat alles goed komt; dat de Apocalyps wordt afgewend en de Voltooiing zijn beslag krijgt.

Dit boek is een soort vervanging van Geroge Orwell's 1984 . Maar het is – vermoed ik - niet zo ‘tijdloos’.
Een film waar ik ook een beetje aan moest denken is ‘Enemy of the State’ uit 1998 waarin Will Smith op alle mogelijke manieren wordt afgeluisterd en gevolgd.
Dit boek is een aanrader ter bewustwording.
Het bewust worden en in kaart brengen van de – per definitie altijd aanwezige - negatieve gevolgen en misbruik van uitvindingen.

‘Iedereen beseft dat hij sterfelijk is. We weten allemaal dat de wereld zo groot is dat we niet allemaal iets kunnen betekenen. Onze enige hoop is dat we worden gezien of gehoord, al is het maar heel even’.