Altijd dat kruis

Geschreven door Prof A. van de Beek in 2018.
Dit boekje stond al een tijdje op mijn twijfelverlanglijstje. Altijd dat kruis....
Kan het nu eens zonder? De Opstanding is toch belangrijker? Is dat kruis niet een gepasseerd station?
(Nadat ik allerlei recensies had gelezen, na het schrijven van mijn blog, kom ik tot de ontdekking dat bijna iedereen zo denkt. *grinnik*, Het raakt duidelijk een snaar.)
Nu ben ik blij dat ik het heb gelezen. Ik ben er van doordrongen geraakt dat ik leef dankzij Zijn dood. Dat wij leven dankzij Zijn dood. Aan dat kruis ja.
Natuurlijk wist ik dat altijd al, maar soms kunnen dingen als een bliksemschicht je toch weer raken.




Wat ik heel erg waardeer is, net als Stanley Hauerwas, zijn afkeer van sentimentaliteit.
Deze aardkloot is een tranendal en God is geen lievige god die al die ellende ook niet wil.
De God, ook van bijvoorbeeld Harold Kushner ,(‘Als het kwaad goede mensen treft’) die meelijdt maar er ook niets aan kan doen. Een lieve en geduldige Vader die niet kwaad wordt, niet slaat en alles vergeeft. De God van Marcion (85 - 160) die ook in deze tijd weer furore maakt, zo heb ik ook gemerkt. Er is niks nieuws onder de zon.
Van de Beek moet daar niets van hebben.
Die ‘God is goed theologie’ is een narcistisch mantra van verwende kinderen. Op zo’n manier proberen wij God te redden. Wat een onzin.
Goed praten over God kan ook wanneer Hij onbegrijpelijk is. Mijn aardse vader was ook niet altijd even vriendelijk en liet mij ook wel eens op mijn b*k gaan. Nee, dat was niet fijn maar toch hield ik van hem en respecteerde ik hem. En -zeker achteraf- zie ik daarin zijn liefde voor mij.

Aan dat kruis heeft God de verantwoordelijkheid over dit ondermaanse circus (mijn woorden) gedragen. Ook mee eens.
‘In deze wereld is er maar één boodschap die heil is. Dat is de boodschap van God die de hele wereld op zijn nek neemt, sterker nog: die er verantwoordelijkheid voor neemt, niet alleen voor de slachtoffers maar ook voor de daders. Aan het kruis wordt God geëxecuteerd, of zoals dat in Bijbelse taal heet: ‘de Heer der heerlijkheid gekruisigd’. En Hij wordt terecht gekruisigd, want Hij heeft zich verantwoordelijk gesteld voor de wereld.’
En Jood en heiden werkten daaraan mee. In mijn ogen symbolisch voor de hele mensheid.
De val van Adam was geen bedrijfsongeval en kennelijk ben ik het dan eens met Gomarus én van de Beek.
Ik kan ook niet anders denken: God is de eind verantwoordelijke van dit hele circus en dat valt niet samen met schuldig zijn.
Maar waarom God zo’n ingewikkelde omweg heeft genomen om tot volmaaktheid(?) te komen begrijp ik niet en daar geeft van de Beek ook geen antwoord op.
Kan ook niet, denk ik.
Vertrouwen hebben in de goede afloop is het enige wat overblijft.

Iets wat mij opviel is dat van de Beek , wanneer het om kruis dragen gaat ook vooral denkt aan al het uiterlijke lijden dat een mens kan overkomen. Hij geeft daarvan voorbeelden uit zijn pastorale werk in het verleden.
Maar ik geloof dat kruis dragen iets anders is.
Zonder ogenschijnlijk lijden, zo heb ik al eens geschreven.
En de opmerking dat, wanneer jou geen lijden overkomt, je dan geen gelovige bent of woorden van gelijke strekking....die laat ik maar opnieuw voor wat het is. Die heb ik al jarenlang gehoord en me er nodeloos zeer ongelukkig door gevoeld.

Kruisdragen

Omdat we weer in de woestijntijd/ 40 zitten wat gedachten over dit onderwerp want de afgelopen tijd werd ik geconfronteerd met kruisdragen met een andere betekenis dan ik gewend was.
Eigenlijk vind ik deze, voor mij nieuwe gedachte, logischer dan waarmee ik ben opgevoed:
kruisdragen betekent dat ieder huisje zijn kruisje heeft. Onder elk dak is er wel iets aan narigheid wat ‘vrolijk’ meegedragen moet worden. Daarin verschillen gelovigen niet van ongelovigen. Ieder krijgt zijn/haar portie in het leven en het is aan jou hoe je daarmee omgaat; hoe je je kruis draagt. God wil dat alles bij gelovigen wél laten meewerken ten goede. Daarom is dat nooit zinloos/doelloos.

Maar daar gaat het niet echt om bij het kruisdragen.
Kruisdragen heeft te maken met je wil en niet met wat er ‘toevallig’ aan lijden en ziekten op je pad komt. Het houdt veel meer in dat je in Hem blijft, dat jouw keuzes gaan samenvallen met Zijn keuzes en dat je jouw vlees voor gekruisigd houdt omdat je mee gekruisigd bent met Christus (Rom 6:6)
Wij moeten ons kruis opnemen, het wordt ons niet opgelegd zoals ziekten en lijden. Want dan zouden ongelovigen ook kruisdragers zijn en vaak ook nog eens op een betere manier dan gelovigen die vaak steunen en kreunen onder hun ‘lijden voor de Heer’.

D. Prince omschreef het zo (heb ik mij laten vertellen): ‘daar waar Gods wil de jouwe kruist ontstaat het kruis.
Je kunt ervoor kiezen om je eigen wil te volgen, of je neemt het kruis op en verloochent je eigen wil om Hem te volgen.’

Matth. 16: 24,25 en Lucas 9: 23 Tegen allen zei hij: ‘Wie achter mij aan wil komen, moet zichzelf verloochenen en dagelijks zijn kruis op zich nemen en mij volgen. 24 Want ieder die zijn leven wil behouden, zal het verliezen; maar wie zijn leven verliest omwille van mij, zal het behouden.
Wanneer je jouw wil onderwerpt aan Zijn Wil ontstaat lijden; wanneer je dát lijden accepteert en jezelf verloochent, dan pas wordt je kruisdrager.

Gelukkig, zo heb ik gemerkt behoef je dat niet alleen te doen. Wij behoeven niet zoals Simon van Cyrene mee te helpen om Zijn kruis te dragen; in onze tijd is het andersom. Jezus is die weg al gegaan en kan daarin ons te hulp komen.
Hebr 4: 15 Want wij hebben geen hogepriester, die niet kan medelijden hebben met onze zwakheden, maar Die in alle dingen, gelijk als wij, is verzocht geweest, doch zonder zonde.

Een tijdje geleden had ik het hier met een vriendin over: die tekst klopte niet want Jezus was ten eerste geen vrouw, is nooit getrouwd geweest, heeft nooit kinderen gehad en weet niet wat het is om die lastige maandelijkse perikelen te moeten ondergaan en alles wat daaruit voortkomt. Zo was de Bijbel toch weer een ‘mannenboek’.
Nu zie ik meer in dat het hier niet omgaat. Ik moet weer eens een niveau dieper steken; het gaat om de dingen die als mens m/v op je af komen. Teruggrijpend op de ‘verzoekingen in de woestijn’ van Jezus uit Matth. 4 en dan vertaald als mogelijk grootste valkuilen voor ons, mensen van nu.
Ten eerste: het gevaar om je talenten te gebruiken om van je eigen ‘buik een god te maken’; aardse dingen bedenken
(Fil 3:19).
Ten tweede: het afschuiven van verantwoordelijkheid en
ten derde: de valkuil van de op jezelf gerichte machtswellust.

Straf?

Een bekende kreet binnen de gereformeerde theologie is ‘verzoening door voldoening’.
Volgens kenners is deze leer ontwikkeld door Anselmus van Canterbury in de elfde eeuw. De satisfactietheorie.

In het kort gezegd: de mens heeft gezondigd en verdient straf. De rekening moet vereffend worden.
Maar de mens is niet instaat die straf te dragen en daarom heeft God zijn Zoon Jezus gestuurd en Hij heeft die straf plaatsvervangend gedragen voor een ieder die dat gelooft.
Geloof je niet dan moet je zelf de consequenties van je gedrag dragen. Er moet betaald worden; er moet bloed vloeien. Zonder bloedstorting geen vergeving. (Hebr 9:22)
Of zoals de Heidelbergse Catechsimus formuleert:
God is wel barmhartig , maar Hij is ook rechtvaardig : daarom zo eist zijn gerechtigheid, dat de zonde, welke tegen de allerhoogste majesteit Gods gedaan is, ook met de hoogste, dat is, met de eeuwige straf aan lichaam en ziel gestraft worde.
Vóór Anselmus nam men eenvoudig aan dat Jezus het kwaad had overwonnen.

Wordt er niet te vaak en te veel de nadruk gelegd op die genoegdoening? Op die zonde die zo verschrikkelijk is en waarvoor betaald moet worden. Jezus Christus heeft die de straf op zich genomen in onze plaats. De toorn van God werd op deze manier gestild. En daaruit blijkt de liefde van God. Dat wordt vaak bepreekt. Alsof we dat niet allang weten.
Maar wanneer mensen in staat zijn om een ander te vergeven zonder straf en boetedoening, juist en vooral door het erkennen van het foute gedrag door die ander waarom God dan niet?
Terwijl Hij dat zelf van ons vraagt om de ander ‘eindeloos’ te vergeven. Vertroebelt dat toch niet het beeld van een liefdevolle God?
God wil toch alleen liefde? Geen offers? (Hos. 6:6 Ps. 40, 51)
Heeft God het echt nódig om te straffen? Heeft Hij echt een zondenbok nodig?
Volgens Thomas van Aquino kan God best zonder straf vergeven. Dat doet niets af aan zijn rechtvaardigheid. Er staat nergens dat God aan Zijn rechtvaardigheid verplicht is om te straffen. Dat maken wij ervan.
“Ook volgens Aquino gaat het bij het kruis niet om genoegdoening maar om verlossing met als vrucht vergeving en de overwinning op het kwaad.”
(eigen bewoordingen uit H.J.M. Schoot; jaarboek 2013; Thomas instituut universiteit Tilburg)
Vaak wordt Jesaja 53:5 in dit verband aangehaald. ‘De straf die ons de vrede aanbrengt was op Hem……’ Het vers in 1 Petrus 2:24 wat teruggrijpt op dit vers heeft het niet over de straf maar over de zonden.
Straf zou een gevolg zijn terwijl het om de oorzaken gaat.

De verhouding tussen God en mens is geen juridische - of contractuele relatie zoals het bij Anselmus lijkt te zijn maar een verbondsrelatie. En wanneer ik verder denk zou dat straffen van God ook wel heel wonderlijk zijn wanneer je bedenkt dat alles al van te voren bij God bekend is. In de brief aan de Efeziërs schrijft Paulus dat voor de grondlegging van de wereld alles al door God is bedacht. Hij wist dat de mensheid in zonden zou vallen. Hij liet het gebeuren.
Om dan over straffen te spreken, voldoet niet.
Tomas Halik had er ook moeite mee zo schreef ik al eerder:
‘Verzoening door voldoening: helaas voor Halík en mij staat het toch echt letterlijk in de Bijbel.
Bijvoorbeeld Rom. 5: 11; 2 Kor 5:18 en 19; Hebr. 9:15; 1 Joh. 2:2; 1 Joh. 4:10.’

Dr. A. van de Beek schrijft in zijn boek ‘Jezus Kurios’: ‘We kunnen niet zeggen dat het ontwerp van Anselmus niet deugt. Het is één manier om over Christus te spreken. Het is ook een manier die zijn wortels al heeft in het Nieuwe Testament. Maar het is niet de enige manier’. (p. 194)
Ik denk dat ik het daar mee eens ben. Het is niet de enige manier.
Maar welke manieren zijn er dan nog meer? In de Romeinenbrief wordt ook veel geschreven over gerechtigheid. Recht.
In de brief wordt ook wel geschreven over de ‘toorn’, de boosheid van God maar daar schrijft Paulus er ergens meteen achteraan dat hij in menselijke bewoordingen schrijft. (Rom. 3: 5) Lijkt mij ook logisch. Doordat Jezus vrijwillig zijn leven gaf is alles rechtgetrokken. Recht gemaakt. Geheeld. Hersteld.
Zelfs het feit dat de mensheid de Zoon van God aan het kruis heeft gespijkerd; het feit dat wij God hebben vermoord. Met als doel: vrede en heiliging.
We zouden zelfs verlost moeten zijn van het denken in vergeldingsmotieven. Daartoe worden we meerdere malen in de Bijbel opgeroepen. Maar dat houdt nog steeds hardnekkig stand.

Jezus wordt vergeleken met het paaslam/Pascha, (1 Kor. 5:7) maar dat was helemaal geen brand- of schuldoffer, of een zondenbok die de woestijn in werd gestuurd.
Het was gelinkt aan de bevrijding/verlossing uit Egypte en werd opgegeten!
Ons Avondmaal/Eucharistie verwijst daarnaar.
Zonder Pesach(lam) geen Pesach. De (geestelijke) dood gaat ons voorbij.

Waarom er vroeger, en soms nog zo eenzijdig met hel en verdoemenis en die toorn van God werd gedreigd snap ik niet. Ja, het is handig om de mens een beetje onder de duim te houden.
Maar de liefde zou de boventoon moeten voeren. Het geloof in een toornig God levert geen bevrijde mensen op. Alleen bange en onrustige. Dat heb ik met eigen ogen wel gezien aan de verschillende sterfbedden waar ik stond. Gelukkig zag ik het ook vaak anders.
Trouwens: echte liefde bant de vrees/angst uit. (1 Joh. 4: 18.)
Die toorn komt wel een keer. Later. (1 Thess. 1: 10)

Waar kwam Jezus voor? Was het om de straf te dragen? Ook, maar dat is lang niet alles.
• God openbaarde Zichzelf via Jezus. Wij leren God kennen door naar Jezus te kijken.(Rom. 5: 8, Joh. 14: 7-10);
• Hij verzoende alle dingen (kosmos), inclusief de mens, met Zichzelf (2 Kor. 5: 18-19; Kol. 1: 20-22), dan niet in de vorm van genoegdoening maar in de vorm van vrede sluiten, herenigen. Het kwaad werd overwonnen. (Joh. 16:33; Kol. 2: 9,10; 1 Kor. 15:57)
• Hij vergeeft ons onze zonden en reinigt ons en maakt ons rechtvaardig (Hand.13:38; 1 Joh. 1:7; 1 Joh. 1:9; Hebr. 9:13,14; Hebr. 10:22; 1 Pet. 2:24)
• Hij ‘zorgt ervoor’ (weet even geen ander woord) dat zijn Geest in ons kan komen om te helpen in dat nieuwe denken en geeft ons die relationele mogelijkheid om met Hem te leven (Rom. 8: 2-16)
• Hij geeft ons een voorbeeld van hoe het eruit ziet wanneer we leven in het Koninkrijk van God wat er volgens mij nu al is. Alleen nog niet zichtbaar. (Ef. 5: 1-2; 1 Pet. 2:21).
• Hij droeg ‘en plein public’ de verantwoordelijkheid over deze kosmos. Hij is de Alpha en Omega; Begin en Einde dus alles valt binnen zijn verantwoordelijkheid. (Op. 1:8; 21:6)

God stuurde zijn Zoon om de wereld te behouden. (Joh 3:17)
‘Zie het Lam Gods dat de zonde der wereld wegneemt’. (Joh 1:29)

Vaslav

Geschreven door Arthur Japin (1956) in 2010.
Ik las een digitale editie terwijl ik een papieren in de kast heb staan. Maar ja, s ’avonds in bed leest een e-reader toch gemakkelijker.

Vaslav Nijinski (1889-1950) was een zeer beroemde Pools-Russische balletdanser rond de tijd van de eerste wereldoorlog.
Hij kon zo hoog springen, vond men, dat het leek of hij zweefde; een godensprong.
Peter, de nuchtere Zwitserse bediende was daarvan niet zo onder de indruk. ‘een klipgeit kan het ook’.
Het draait allemaal om die ene dag: 19 januari 1919 in Zwitserland in het kleine dorpje Sils dat vlakbij Sankt Moritz ligt. Wat er precies die dag gebeurde.......daar kom je in de loop van het verhaal achter.
Drie personen leveren hun commentaar vanuit hun perspectief: Peter de bediende, Romola de vrouw van Vaslav en Sergej Pavlovitsj Diaghilev, kunstenaar, impresario en vroegere minnaar van Vaslav.
Peter houdt het gebeuren van die ene dag van minuut tot minuut bij op zijn horloge, dat hij die dag ervoor hoogst persoonlijk van mijnheer heeft gekregen en zoekt ondertussen naar zijn eigen bestemming.
Zal hij zijn vriendin Lise ten huwelijk vragen met wie hij al in de wieg bevriend was en ook een bediende van de familie is, of toch zijn leven drastisch omgooien?
Romola vertelt vooral wat er volgde op die dag en hoe zij gevochten heeft om Vaslav te winnen, te beschermen en hem voor de wereld te behouden.
Diaghilev vertelt meer over wat eraan vooraf ging en hoe hij Vaslav heeft groot gemaakt.
Knap gedaan, op deze manier een boek schrijven, want het blijft spannend.
Door dat ‘drieluik’ moest ik nog even denken aan het boek van Sandor Marai: ‘Kentering van een huwelijk’.

Op die dag, die 19e in 1919 is er een Benefietavond voor het Rode Kruis in Sankt Moritz. Dan zal Vaslav nog een keer zijn kunsten laten zien aan het publiek. Hij is dan al aan lager wal geraakt en ziek. Volgens de Wiki pagina lijdt hij aan dementia praecox.
Peter, als een nuchtere ongeschoolde Zwitser had het als eerste door omdat hij de verschijnselen die Vaslav vertoonde herkende.
Hij had het eerder gezien, toen hij als kleine jongen de tas met schrijfattributen mocht dragen van Friedrich Nietzsche die in het zomerse Sils ook een aantal jaren bivakkeerde.
Het hele optreden op die 19e duurt van 17.30 tot 18.23 volgens het horloge van Peter maar schokte iedereen. Daarna heeft Vaslav niet meer gedanst en nauwelijks meer gesproken.
Achterin het boek de verantwoording. Vaslav en Romola hebben allebei dagboeken/verslagen nagelaten naast de vele anderen die over hen hebben geschreven.

Toch blijven er vragen over: hoe zit het nu met die geaardheid van Vaslav. Biseksueel? Of zouden we hem in deze tijd een #metoo slachtoffer kunnen noemen van Diaghilev?
Was hij een HSP-er?
Van Kyra, het dochtertje weten we het één en ander, hoe is het zijn(?) tweede dochter vergaan?
Heeft Peter het roer van zijn leven echt omgegooid en/of is het weer in orde gekomen met Lise?

In ieder geval wil ik meer lezen van Japin. Ik hou van historische romans.
Het fascineert mij altijd om te bedenken dat al die miljoenen mensen vóór mij hun leven hebben geleefd in hun omstandigheden met hun grote en klein besognes.
In principe is over elk mens wel een boek te schrijven. Als je het maar weet te brengen.