Shoppen in Advent

Ondertitel: een kleine theorie van secularisatie.
Een essay, geschreven door Herman Paul in 2020. Ik las een e-book.
Herman Paul is hoogleraar in de geschiedenis van de Geesteswetenschappen.
En Geesteswetenschappen zijn wetenschappen, die zich bezighouden met de "geestesproducten" van de mens. Dan heb je het over talen, geschiedenis, filosofie, muziekwetenschap, cultuurwetenschappen, kunstgeschiedenis en theologie. Een breed gebied. In deze tijd van globalisering hebben we dat nodig om met elkaar in gesprek te kunnen blijven.

Eerder (2017) schreef hij ‘de slag om het hart’ en ik was vast besloten om dat te lezen na een lezing van hem te hebben bijgewoond. Het is er echter nog niet van gekomen.
Maar ik denk dat zijn ideeën ook wel in dit boek te vinden zijn.

Hoe kunnen we secularisatie een halt toeroepen. Secularisatie in de zin van ontkerkelijking.
Ten eerste is volgens hem de secularisatie geen trend maar een optie. Wij wíllen secularisatie. Dat gebeurt niet zomaar maar is het werk van mensen.
Het begon in de jaren zestig van de vorige eeuw. Er zijn vele redenen te bedenken en dat is dan ook ruimschoots gedaan.
Bijvoorbeeld:
De mensen kwamen niet meer in de kerk niet omdat ze niet meer zouden geloven maar ‘omdat nieuwe patronen van werk en vrije tijd voor de kerkgang weinig ruimte lieten. De kerk legde het niet af tegen concurrerende ideologieën, maar tegen zondagse motortrips en nieuwe meubels’.
Het zich distantiëren van de vooroorlogse genderrollen waarin de kerken niet meegingen en die een gevoel van bevrijding opleverden. Ook gold die bevrijding de religieuze kleinburgerlijkheid. Daar herken ik vanuit mijn eigen leven ook zo het één en ander van.
De vanzelfsprekendheid van religie verdween, maar dat wil niet zeggen dat ook het geloven verdween. Secularisatie is dan ook geen zaak van overtuigingen maar van cultureel geconstrueerde ‘zelven’.
De shoppingmalls hebben het kerkbezoek overgenomen. Het consumentisme nam grotere vormen aan. Het lijkt erop dat een nieuwe religie is geboren.
‘De voornaamste overeenkomst tussen christendom en consumentisme is dat ze mensenlevens vormen door verlangens te triggeren.’

Mensen ontlenen hun identiteit meer en meer aan hun baan, hobby’s en vakanties. Dat had ik ook al eerder ontdekt.
Bij een voorstelrondje bij het HOVO vertelden de mensen hun naam en hun beroep, ook al waren ze al lang pensionado. Ik moet dan wel inwendig grinniken. Maar het zegt inderdaad iets over de mens.
Maar is dat dan ook een reden om de kerk te verlaten? Ook al heb je haar niet meer nodig om je identiteit te ontwikkelen? Mij lijkt het niet. Geloven en kerkgang is van een andere orde.

Het shoppende zelf is de voornaamste concurrent van een christelijk zelf.
Dat uit zich ook weer in het consumptiegedrag van gelovigen die shoppen van kerk naar kerk.
Het shoppende zelf en het christelijke zelf gaan door elkaar lopen. Maar er zijn nog veel meer ‘zelven’. In de ene situatie laten ze een ander zelf zien dan in een andere situatie. In de kerk een andere dan op het sportveld. Maar dat is iets van alle eeuwen denk ik dan. Mens-eigen.
Secularisatie is een zaak van machtsverschuivingen in de samenleving van het ‘ik’. Dit kan kerkverlating tot gevolg hebben maar hoeft nog steeds niet.

Secularisatie

1. op macroniveau maar ook op microniveau, zoals in de levens van gewone mensen.
2. Geen bewuste distantiëring van een oude religie maar toe-eigening van een nieuwe waardoor de oude verwatert.
3. Nieuwe religies als consumentisme, mogelijk gemaakt door welvaart en vrije tijd. Daardoor ontstaan nieuwe ‘zelven’.
4. Deze appelleren aan nieuwe levensstijlen en dus aan verlangens. Ze reiken een nieuwe taal aan waarin men zichzelf kan tonen aan anderen. De ontwikkeling van een eigen identiteit door middel van consumptiegedrag.
Dit is zoals wij het ervaren.

Maar wat betekent secularisatie nu precies? Is dat de ‘verwereldlijking’ als een domein naast de kerk?
Volgens Paul en anderen, o.a. Augustinus waar Paul veel op teruggrijpt, is het de periode tussen de eerste en tweede komst van Christus.
Een adventsperiode. Nu wordt ook de titel van het boek duidelijker.
'Als ‘shoppen’ en ‘advent’ corresponderen met deze seculariserende ( ‘opgaan in het saeculum’) respectievelijk deseculariserende krachten ( ‘verlangen naar Gods toekomst’) dan ligt heel de dynamiek van secularisatie in deze titelwoorden besloten’.

Deze periode, in de Bijbel ook wel alpha...ν is de wereldtijd. Het saeculum. Een soort interim-periode.
‘Wie zijn identiteit ontleent aan de spulletjes waarmee hij zich omringt en de ervaringen die hij opdoet, (of het werk dat hij/zij (heeft)verricht. Mijn toevoeging) heeft geen boodschap aan een verlossing die nog uitstaat. ‘
Om over na te denken.

Onwillekeurig vraag ik mij af waaraan mensen vroeger dan hun identiteit ontleenden. Of was dat helemaal niet belangrijk? (Zoiets als ‘de wil’ bij de Grieken? )
Men was wel meer gericht op het hiernamaals dan op het hiernumaals maar toch.
Gezien de vele naslagwerken die Paul heeft door gevorst zal er wel meer over te vinden zijn.

En welke betekenis je er ook aangeeft: secularisatie is niet tegen te gaan. Het is als het ziften van de tarwe.
Vanmorgen las ik in de krant dat er een boek uitgekomen is van René van Loon: ‘Lente in de kerk’.
René ziet sinds twintig jaar juist weer groei in de (stads)kerken. Na de ontkerkelijking is er een onbevangenheid ten opzichte van kerken en geloven ontstaan die weer ‘productief’ is. Of vromer gezegd: vruchtbaar.

We wachten het af.

Westerse cultuurgeschiedenis 1300 -1500 I de Geschiedenis

Nieuwe ronde, nieuwe verhalen.
Hoe krijg ik dit weer overzichtelijk in een blogbericht. *kreun*
Tot het jaar 1300 was er een opgang in de agrarische sector, na 1300 waren er meer rampen met als gevolg: neergang. Misoogsten door een klimaatverslechtering. Daardoor hongersnoden en epidemieën zoals dysenterie, de pokken en de zwarte dood die een zware wissel trokken op het leven in West Europa. Er waren oorlogen en stadsbranden. Het was eigenlijk geen fijne tijd.
Wel was daar de toenemende kennis in de wetenschap in de richting van de Renaissance die in Italië rond 1500 op het hoogtepunt was.
Er waren inmiddels universiteiten ontstaan in Bologna (1088 en daarmee de oudste van Europa) in Oxford (1096) en aan de Sorbonne (1150), Cambridge (1209) Salamanca (1218) en Coimbra (1290) en behalve die van Bologna nog wat meer in Italië.

In 1342 werd begonnen met een pausenpaleis in Avignon. Het grootste gotische bouwwerk in Europa. Er was gedoe in Rome vanwege de aanstelling van een Franse paus waardoor sinds 1309 de pausen in Avignon bivakkeerden.
De Honderdjarige oorlog (1357 – 1453) woede tussen Engeland en Frankrijk. Het huis van Capet was uitgestorven en nu ging de strijd tussen de zijtak: Karel V van het huis van Valois en Eduard III van de Plantagenets. Hij maakte ook aanspraak op de Franse troon.

De slag bij Crécy (1346) en de slag bij Poitiers (1356) zijn beroemd geworden. In het voordeel van de Engelsen.
Toch wist het huis van Valois de oorlog te winnen en de Plantagenets uit Frankrijk te verdrijven. Ook uit het laatste stukje Guyenne wat nog lang een leenstaat was van de Engelse koning.
Tussendoor was er nog de burgeroorlog tussen de Bourguignons en de Armagnacs.

In de laatste fase van deze Honderdjarige oorlog speelde Jeanne d’Arc, de maagd van Orleans haar rol. Zij was volgelinge van de dauphin, dus Armagnac, en wist Karel VII in Reims te laten kronen.

De Bouguignons o.l.v. Filips de Stoute (1342 - 1404) (jongere broer van Karel V) waren machtige tegenstanders. Deze Filips was ook een slimme. Hij trouwde met Margaretha van Vlaanderen en wist op deze manier zijn invloed te vergroten. Vlaanderen was een rijk gebied.

Uiteindelijk werd de vrede getekend bij Atrecht tussen Karel VII en Filips de Goede (1396 - 1467) ( stichter van de ‘Orde van het Gulden Vlies' en kleinzoon van Filips de Stoute) en konden ze eensgezind de Engelsen het land uit werken. Dat lukte op Calais na.
(Bij de belegering van Calais door de Engelsen waren er zes dappere mannen die zich overgaven aan de Engelsen in ruil voor het bewaren van de stad. Hierop heeft Auguste Rodin één van zijn beroemdste werken gebaseerd.)
De Filips de Goede was een wijs mens, wist door slim regeren zijn bezittingen uit te breiden en zette zijn (bastaard) zonen op cruciale plaatsen aan het roer. Hij was gewoon een goed manager.

De meeste aandacht in deze lessen ging uit naar Frankrijk. In Italië was de renaissance al begonnen in de kunst en literatuur. Lorenzo il Magnifico werd genoemd die ik al kende uit de boeken over de Medici’s.
In Spanje en Portugal regeren resp. Isabelle van Castilië met Ferdinand van Aragon en Emanuel I en mieterden de Joden het land uit. Dat gebeurde trouwens regelmatig in heel Europa. Pogroms waren aan de orde van de dag.
Dat wist ik al weer uit de boeken van Simon Schama.
Isabella en Ferdinand maken een eind aan de Reconquista door Granada terug te veroveren op de Islam.

Uit Engeland kwam behalve al dat politieke geneuzel ook de bekende naam van John Wyclif (1330 – 1384) aan de orde. Hij vertaalde de Bijbel in het Engels en kwam tot de ontdekking dat er nogal wat schortte aan de Rooms Katholieke leer.
Zijn volgelingen werden de ‘Lollards’ genoemd.
In Praag leefde Johannes Hus (1370 – 1415) een volgeling van Wyclif die, behalve dat hij de uitvinder was van het Tsjechische alfabet, zich ook verzette tegen de Germanisering van de Bohemen. Maar zijn theologische activiteiten kostten hem uiteindelijk de kop.
Maarten Luther was weer een bewonderaar van deze Hus, maar dat komt later.

In Nederland was daar Geert Grote (1340 – 1384) die de congregatie van de ‘Broeders des Gemenen (gewone) Levens’ oprichtte en ook grondlegger was van de ‘Moderne Devotie’.
Hij had kritiek op de praktijk van de RK kerk; niet zozeer op de leer. Hij stierf betrekkelijk jong aan de pest.
Thomas à Kempis was een volgeling en is zeer bekend geworden om zijn boek ‘de Immitatione Christi’.
Het best verkochte boek in West Europa, na de Bijbel.

Dit is weer een beddinkje voor de volgende lessen.




Disclaimer: Mijn schrijfsels zijn niet een exacte weergave van wat er op de Erasmus universiteit allemaal verteld wordt; ik denk graag zelf na, laat dingen liggen en zoek erbij wat ik interessant vind.
Het is een poging om het gehoorde en gelezene enigszins voor mijzelf in overzichtelijke brokken samen te vatten.

Zonnebanken

Peter Huijgens wil een verbod op de zonnebank vanwege de grote kans op huidkanker, de meest voorkomende kankersoort in Nederland.
Op 6 februari was deze mijnheer in het praatprogramma op1 (eind van de avond) en kreeg daar een podium.
Er zaten ook zonnestudio ondernemers en zij mochten met elkaar in discussie.
Dat is altijd interessant.
Huijgens is geen dermatoloog maar hematoloog dus geen huid maar ‘bloeddeskundige’.
De discussie beperkte zich niet helemaal tot zonnebanken maar breidde zich uit tot de UV straling in het algemeen.
Al eerder heb ik daarover mijn mening gegeven.

Ik geloof er niet zo in. Al dat gesmeer met chemische middelen om die daarna lekker door de zon in je huid te laten branden lijken mij vele malen slechter. Ook voor het koraal in de zeeën.
Een mevrouw bracht dat ook naar voren maar er werd niet op ingegaan. Heel jammer.
Dus dat de aantallen van huidkankergevallen zo zijn gestegen en nog zullen stijgen in de komende jaren lijkt mij logisch. Ik denk alleen dat de oorzaak anders is.
Vaak worden in dit soort discussies Australië en Nieuw Zeeland er bij gesleurd die de grootste toename van huidkanker kennen. Maar dat vind ik een ongeldig argument.
In Australië en Nieuw Zeeland wonen heel veel van oorsprong Europeanen. Dat hun huid genetisch niet echt berekend is op de hoeveelheid UV die daar naar beneden komt lijkt mij evident.
Onder de Maori’s , de oorspronkelijke bewoners, komt het waarschijnlijk lang zoveel niet voor.

Al met al vind ik het heerlijk om in de zon te zitten en zodra ik kan doe ik dat. Zoveel mogelijk zonder dat smeren.
Natuurlijk is het niet handig wanneer je een kantoorbaan hebt en van negen tot vijf binnen zit om dan drie weken in Spanje op het strand te bivakkeren.
Je moet je huid er wel aan laten wennen dus gewoon je gezonde verstand blijven gebruiken.
Alles met mate in dit leven en de geleerde heren met hun zogenaamde ‘consensus’ laten l*llen .
Ooit was er consensus over de platte aarde. Morgen kan er weer een andere consensus gelden.

En verder ben ik ook van mening dat zonnebanken verboden moeten worden. Ga gewoon lekker in de zon.
Puur natuur.

Hannelore

het meisje uit de sekte
Geschreven door Frank Krake.
Tsja, die kon ik niet aan me voorbij laten gaan. De kranten hadden het al aangekondigd, net als ‘Jinek’ waar Hannelore aan tafel zat.
Opeens word je er dan weer met je neus op gedrukt.
De vrouw die ik bij Jinek zag ontroerde me. Wat heeft zij veel meegemaakt, een totaal vernaggelde jeugd, en wat een mooi mens - letterlijk en figuurlijk - is het geworden.

Voor het boek had ik me ingeschreven en gisteren werd ie gebracht. Dat kostte me een aantal uren en vanmorgen in de zeer vroege uurtjes was ie uit.
Het bestaat uit heel veel, wat korte fragmenten die chronologisch op elkaar volgen en geven zo een beeld van de gebeurtenissen binnen de sekte.


Ben ik veel wijzer geworden? Nee, dat niet. Het meeste wist ik wel en veel vermoedde ik wel. Maar om het dan zo bevestigd te zien is toch wel schokkend. Om hier en daar, behalve mijn zus ook mijn vader en moeder in het boek tegen te komen, als sektebestrijders met hun gefingeerde naam, dat wel..... pfft.
Ton Peters was de agent waar mijn vader vaker contact mee heeft gehad. Ook Ernst Lissauer hing wel eens aan de telefoon.

Steeds maar weer probeer ik het te begrijpen en bij Hannelore kan ik me er iets bij voorstellen. Zij was drie jaar, wist niet beter en werd als een kikkertje gekookt.
Bij al die volwassenen, inclusief mijn zus, was dat anders.
Tegelijkertijd probeer ik het niet te onderschatten. Wanneer er zo wordt ingespeeld op je behoeftes moet je wel erg sterk in je schoenen staan om goed en kwaad te kunnen onderscheiden en om weerstand te kunnen en te durven bieden.
Want dat had consequenties. Je werd eruit geknikkerd met alle gevolgen van dien.
Zo bleven degenen over die hem niet corrigeerden.
Het geraffineerde zat ’m in zijn charisma en in het aanjagen van angst en daardoor onderwerping. Zoveel is wel duidelijk.
Ik laat het hierbij. Ik krijg er tabak van.

Onwillekeurig moet ik denken aan die drie overgebleven dames in Papendrecht, zouden zij nu zitten te wachten op zijn opstanding?

When You Are Old

When you are old and grey and full of sleep,
And nodding by the fire, take down this book,
And slowly read, and dream of the soft look
Your eyes had once, and of their shadows deep;


How many loved your moments of glad grace,
And loved your beauty with love false or true,
But one man loved the pilgrim soul in you,
And loved the sorrows of your changing face;


And bending down beside the glowing bars,
Murmur, a little sadly, how Love fled
And paced upon the mountains overhead
And hid his face amid a crowd of stars.



W. B. Yeats (1865 – 1939)

Omdat het een sfeer oproept van verloren liefde.
Van het 'verzinken', na het 'opgaan' en 'blinken' van het leven van ieder mens.

Altijd dat kruis

Geschreven door Prof A. van de Beek in 2018.
Dit boekje stond al een tijdje op mijn twijfelverlanglijstje. Altijd dat kruis....
Kan het nu eens zonder? De Opstanding is toch belangrijker? Is dat kruis niet een gepasseerd station?
(Nadat ik allerlei recensies had gelezen, na het schrijven van mijn blog, kom ik tot de ontdekking dat bijna iedereen zo denkt. *grinnik*, Het raakt duidelijk een snaar.)
Nu ben ik blij dat ik het heb gelezen. Ik ben er van doordrongen geraakt dat ik leef dankzij Zijn dood. Dat wij leven dankzij Zijn dood. Aan dat kruis ja.
Natuurlijk wist ik dat altijd al, maar soms kunnen dingen als een bliksemschicht je toch weer raken.




Wat ik heel erg waardeer is, net als Stanley Hauerwas, zijn afkeer van sentimentaliteit.
Deze aardkloot is een tranendal en God is geen lievige god die al die ellende ook niet wil.
De God, ook van bijvoorbeeld Harold Kushner ,(‘Als het kwaad goede mensen treft’) die meelijdt maar er ook niets aan kan doen. Een lieve en geduldige Vader die niet kwaad wordt, niet slaat en alles vergeeft. De God van Marcion (85 - 160) die ook in deze tijd weer furore maakt, zo heb ik ook gemerkt. Er is niks nieuws onder de zon.
Van de Beek moet daar niets van hebben.
Die ‘God is goed theologie’ is een narcistisch mantra van verwende kinderen. Op zo’n manier proberen wij God te redden. Wat een onzin.
Goed praten over God kan ook wanneer Hij onbegrijpelijk is. Mijn aardse vader was ook niet altijd even vriendelijk en liet mij ook wel eens op mijn b*k gaan. Nee, dat was niet fijn maar toch hield ik van hem en respecteerde ik hem. En -zeker achteraf- zie ik daarin zijn liefde voor mij.

Aan dat kruis heeft God de verantwoordelijkheid over dit ondermaanse circus (mijn woorden) gedragen. Ook mee eens.
‘In deze wereld is er maar één boodschap die heil is. Dat is de boodschap van God die de hele wereld op zijn nek neemt, sterker nog: die er verantwoordelijkheid voor neemt, niet alleen voor de slachtoffers maar ook voor de daders. Aan het kruis wordt God geëxecuteerd, of zoals dat in Bijbelse taal heet: ‘de Heer der heerlijkheid gekruisigd’. En Hij wordt terecht gekruisigd, want Hij heeft zich verantwoordelijk gesteld voor de wereld.’
En Jood en heiden werkten daaraan mee. In mijn ogen symbolisch voor de hele mensheid.
De val van Adam was geen bedrijfsongeval en kennelijk ben ik het dan eens met Gomarus én van de Beek.
Ik kan ook niet anders denken: God is de eind verantwoordelijke van dit hele circus en dat valt niet samen met schuldig zijn.
Maar waarom God zo’n ingewikkelde omweg heeft genomen om tot volmaaktheid(?) te komen begrijp ik niet en daar geeft van de Beek ook geen antwoord op.
Kan ook niet, denk ik.
Vertrouwen hebben in de goede afloop is het enige wat overblijft.

Iets wat mij opviel is dat van de Beek , wanneer het om kruis dragen gaat ook vooral denkt aan al het uiterlijke lijden dat een mens kan overkomen. Hij geeft daarvan voorbeelden uit zijn pastorale werk in het verleden.
Maar ik geloof dat kruis dragen iets anders is.
Zonder ogenschijnlijk lijden, zo heb ik al eens geschreven.
En de opmerking dat, wanneer jou geen lijden overkomt, je dan geen gelovige bent of woorden van gelijke strekking....die laat ik maar opnieuw voor wat het is. Die heb ik al jarenlang gehoord en me er nodeloos zeer ongelukkig door gevoeld.

Brieven aan mijn peetzoon

Geschreven door Stanley Hauerwas (1940) gedurende ongeveer zestien jaar.
Elk jaar, op zijn ‘doopverjaardag’ stuurde Hauerwas een brief naar zijn peetzoon Laurence. (Laurie) Deze zijn in 2018 gebundeld en in 2019 in het Nederlands uitgebracht.
Hauerwas kende ik al van ‘Een robuuste kerk’ en viel voor hem vanwege zijn nuchtere, tegendraadse manier van denken.

Elke brief omvat een ‘deugd’ die hij zijn peetzoon toewenst met de haken en ogen die daaraan zitten.
De ondertitel is dan ook: ‘over karaktervorming voor grote en kleine christenen.’
Wat passeert zoal:
vriendelijkheid, geduld, eerlijkheid, moed, hoop, eenvoud, standvastigheid, vrijgevigheid en nog meer.


Een paar dingen die mij aanspraken:
Iets wat hij in zijn andere boek ook aangaf: de vijanden in deze wereld zijn niet meer te herkennen vanwege hun sentimentele vermommingen. Dat in vergelijking met de wereld waarin Bonhoeffer leefde. Daar was de vijand duidelijk. Nu niet meer.
Sentimentaliteit is zelfzuchtig en is een grote vijand van bijvoorbeeld vriendelijkheid. Vriendelijkheid moet oprecht zijn en niet gespeeld. Iedere gave heeft zo zijn tegenbeeld. Van vriendelijkheid is dat ook egoïsme.
Liegen is het tegenbeeld van eerlijkheid en oprechtheid.

Ik moet opeens denken aan een zinsnede van Emanuel Rutten die ik had bewaard om over na te denken:
“Al met al parasiteert liegen dus onomkeerbaar op de waarheid en chaos onomkeerbaar op orde. Maar dan parasiteert het niets dus eveneens onomkeerbaar op het zijn. De conclusie van mijn argument kan dan ook niet omgekeerd worden. Het enige wat volgt is dat het niets niet aan het zijn voorafgaat. Het zijn is en blijft ontologisch primair. Uit niets kan niets ontstaan.”

Het komt uit dit artikel.

Verder:
Wij hoeven God niet te beschermen. Dat kan Hij zelf het beste.
Vriendschap is het kostbaarste geschenk op aarde. En dan bedoelt hij echte vriendschap. Niet de vriendschap die zo dramatisch bezongen werd door 'Het Goede Doel'.
De wereld rechtvaardigt geweld meestal door er de rust mee te handhaven. Dat betekent alleen wel dat schijnbare rust net zo vaak een masker is waarachter geweld schuilt.
Honkballers zijn een clubje kerels met een goede oog-hand coördinatie, die hard en kunstig werken om oorlogen te voorkomen door vrede interessanter te maken in een gewelddadig land wat Amerika toch wel is.

Hij is gewoon goed in oneliners: kort en krachtig de dingen benoemen.
‘Nederigheid uit onzekerheid is geen nederigheid’ en bij vrijgevigheid:
‘Een vrijgevig mens heeft het vermogen om zichzelf aan de ander te geven zonder calculerend te zijn over wat er tegenover staat. ‘[..]
‘De scheppingsdaad zelf is een voorbeeld van vrijgevigheid.’
Daar moet ik dan weer langer over nadenken. In principe ben ik het met hem eens dat het ‘voor wat, hoort wat’ van ons verderfelijk is. Maar is die scheppingsdaad een voorbeeld van vrijgevigheid wanneer God dat alles doet om Zijn eigen eer?
Zo is mij geleerd. Ik heb dat altijd lastig gevonden.
Ik mag niet zo op mezelf gericht zijn en Gd doet volgens deze theorie niet anders.
Dat zou betekenen dat God narcistisch is en narcisme is een grote vijand van vrijgevigheid volgens Hauerwas. Hoe krijg ik dat in mijn brein op orde?
Toch maar weer eens een poosje parkeren op mijn denkzolder.

Soms moet ik ook lachen: Hauerwas kan heel eerlijk naar zijn eigen land kijken. Hij noemt het een gewelddadig land en een land dat in ontkenning leeft, selectief aan geheugenverlies lijdt en alleen naar de toekomst kijkt. Een paar regels verder weet hij zeker dat alle mensen het liefst net zo zouden zijn als zij.
Dat werkte behoorlijk op mijn lachspieren.
Ik heb niets met Amerika. Laat mij lekker Europeaan zijn, geworteld in een lange, lange culturele geschiedenis. Dat er zich zoveel ‘achter mijn rug’ bevindt vind ik een prettige gedachte.
Dat hebben Amerikanen natuurlijk ook; het is allemaal oosterse en Europese import wat daar de klok slaat, maar zij hebben dáár kennelijk weer niets mee.

Zo staat er van alles in dit boek.
Geschikt voor jong en oud.