De geschiedenis van de Joden deel 1

De Geschiedenis van de Joden, nee niet die van Flavius Josephus. Hij schreef de oude geschiedenis van de Joden. Deze geschiedenis is geschreven door Simon Schama , een Brits historicus van Joodse komaf.
Het boek heeft als ondertitel: De woorden vinden 1000 v.C. - 1492, (ik las al dat het tweede boek dat in september 2015 uitkomt als ondertitel heeft: ‘geen woorden voor’)
Schama is meer van deze tijd en een tikkeltje wetenschappelijker.
Het is een stevige pil en dit is nog maar deel 1.
Maar boeiend voor wie geïnteresseerd is de joodse geschiedenis. Anders kom je er niet doorheen. Hij belicht punten waar je soms helemaal niet bij stil hebt gestaan.
Ik vond het lastig om er een lopend verhaal van te maken, dus is het wat hap snap.

 

Vroeger op school en zondagschool had ik het idee dat de wereld bestond uit Nederland en Israël wat door grote vorsten als David en Salomo werd geregeerd. Toen ik ooit ‘de Bron’ van James Michener las (uitgegeven in 1965; ik las het in de jaren tachtig) kwam ik tot de bewustwording dat Israël een ministaatje was dat ingeklemd lag tussen de wereldmachten: Egypte en Babel/Assyrië en dat deze wereldmachten aasden op de handelsroutes die dwars door Israël van Noord naar Zuid liepen. Dat boek definieerde ik voor mezelf als een boek dat ‘achter de Bijbel langs liep’ en kreeg ik voor het eerst het gevoel dat wanneer je de Bijbel leest als geschiedenis boek, je dan met veel dingen in de knel komt. Het is en blijft een geloofsboek met een heel andere lading en bedoeling.
Ook dit is zo’n achter-de-Bijbel-langs-boek. Het verbreedt de blik naar de wereld van toen.
Bij de deportaties naar Babel en Assyrië zijn er bijvoorbeeld joden gevlucht naar Egypte. Op het eiland Elephantine in de Nijl zijn Joodse fundamenten en geschriften gevonden.

Bijzonder vond ik te beseffen dat in de Arabische wereld van de eerste eeuwen zoveel Joden woonden. Zij deden voluit mee aan het sociale leven al mochten ze op de meeste plaatsen geen wapens dragen en vaak verplichte kleuren in hun kleding. Het ‘Jodenster geel’ was kennelijk al eerder uitgevonden dan WO2.
Na 70 AC waaierden de Joden uit naar de omringende landen, de Arabische wereld, de noordkust van Afrika en via de Kaukasus naar Europa en stichtten daar hun gemeenschappen.
(De brief van Jacobus is gericht aan de twaalf stammen in de verstrooiing; moet dus geschreven zijn na 70 AC naar mijn bescheiden mening)

In 1896 werd door twee Engelse zussen , de Geniza van Fustat (later Cairo) ontdekt. Zij keerden terug uit Egypte met boek fragmenten waarvan ze dachten dat het wel eens belangrijk zou kunnen zijn. Zij lieten ze zien aan Solomon Schechter van het Cambridgecollege die ze meteen herkende als zeer waardevol.
Hij zorgde ervoor dat de inhoud van deze opslagplaats bekend werd onder de intelligentsia en van daaruit is er veel meer bekend geworden over het joodse leven. Het was/is één van de grootste middeleeuwse archieven.

In de Islam zijn er de sjiieten, die vooral volgens de Koran leven en de soennieten die ook de Soenna en/of AHadith serieus nemen. Er zijn christenen die alleen de Bijbel serieus nemen en christenen die ook de belijdenisgeschriften erkennen en zo had/heb je in het Jodendom de joden die enkel de TeNaCH erkennen: de Karaïeten en joden die ook de Talmoed serieus nemen en later bijvoorbeeld ook de geschriften van de grootste rabbijn: Maimonides .
In Cordoba geboren in 1138. (Hier een standbeeld van hem in de joodse wijk van Cordoba. Wij waren in 2011 in Andalusië.)

Een enkele keer resulteerde dat in een 'broederclash' zoals rond 1242 in Frankrijk waar de Karaieten helaas steun zochten bij ketterjagende monniken en waardoor in opdracht van Lodewijk IX een enorme stapel Talmoedische boeken en manuscripten zijn verbrand. Dat is zeer onjoods: het jodendom versnippert, verscheurt en verbrand het woord van God niet. Oude kapotte boeken worden eervol begraven.
Over iets wat ik me ook vaak afvraag heeft Maimonides ook al nagedacht: waar komt toch die eeuwige judeofobie vandaan? Want dat speelt al veel langer dan de constructie van de ‘vervangingstheologie’ die gelukkig aan het verdwijnen is. Het stamt al uit het oude Egypte. 

Volgens Maimonides is deze geworteld in de onzekerheid van andere godsdiensten ten opzichte van de onweerlegbare en simpele grootsheid van het Joodse geloof en de Mozaïsche wet. Ach, na Maimonides werd het alleen nog maar erger. De bekeringsdrift van de RK kerk kenden geen grenzen.

Het boek spitst zich naar het einde toe op de vervolgingen van de Sefardische Joden in Spanje en Portugal door de inquisitie. De rillingen lopen je over de rug wanneer je leest dat de joden steeds maar weer mochten ‘meedoen’; door hun schranderheid het er vaak goed vanaf brachten, vervolgens kwam er toch weer afgunst om de hoek kijken en moesten ze het ontgelden. Hun bezittingen werden afgepakt/ geconfisqueerd, hun boeken verbrand en werden ze vermoord. In 1066 werd Granada ‘gezuiverd’; in 1290 werden ze uit Engeland verdreven, in 1306 uit Frankrijk. In 1467 werden de Joodse bekeerlingen tot het Christendom, de ‘conversos’ in Toledo een kopje kleiner gemaakt. Dus bekering gaf ook geen zekerheid.
In 1492 werd door Ferdinand en Isabella het vonnis getekend voor de verdrijving van de joden in Spanje na jaren van inquisitie. Het werd nota bene getekend in het Alhambra dat vierhonderd jaar eerder was ontworpen door een Jood: Jehosef ibn Nagrela en onder de dynastie van de Nasriden werd gerealiseerd.

Schokkend vond ik het verslag van de Portugese koning Emanuel (!) in 1497. Hij wilde de joden in navolging van Ferdinand en Isabella van Spanje, verdrijven uit zijn land maar wilde de voordelen die de joden hem brachten niet kwijtraken. Daarom liet hij op de avond voor Pesach alle kinderen ouder dan twee jaar oppakken. Duizenden kinderen verdwenen en werden nooit meer teruggezien.
Daar ga je toch van over je nek?
Toen wij in 2009 in Israël waren was ik niet bepaald onder de indruk van de vriendelijkheid van de Israëliërs. Ik vond hen afstandelijk en stug. Wanneer je zo de geschiedenis leest en bedenkt in welke omstandigheden zij nu alweer verkeren, dan begrijp ik veel. Zelfs in hun eigen land kennen ze nauwelijks rust.
Het is een volk wat echt altijd is opgejaagd. Daardoor is hun kennis en kunde wel over de wereld verspreid. Want ik denk dat wij ongemerkt veel aan hen te danken hebben. Kijk alleen al naar het lijstje Joodse Nobelprijswinnaars.

Aan het einde van het boek is een tijdbalk van deze periode die begint met de stele van Merenptah.
Vlak voor deze tijdbalk staat een gedeelte uit psalm 19:

De hemel verhaalt van Gods majesteit,
het uitspansel roemt het werk van Zijn handen,
de dag zegt het voort aan de dag die komt,
de nacht vertelt het door aan de volgende nacht.

Toch wordt er niets gezegd, geen woord
gehoord, het is een spraak zonder klank.
Over heel de aarde gaat hun stem,
tot aan het einde van de wereld hun taal.

Glossy

Met Jezus opgerold onder mijn arm......
zo ben ik een weekendje weg geweest.
De Glossy natuurlijk.
Er werd/wordt zoveel praat over gemaakt en vooral door mensen die over dit blad ongezien en ongelezen hun mening al klaar hebben. Dat irriteert mij tot op het bot.
Wat mijn nieuwsgierigheid meer prikkelde was een uitspraak van eindredacteur Arthur Japin bij een uitzending van RTL Late Night met Humberto Tan: ‘God gaf de mensen het geloof, maar de duivel schonk hen religie.’

In het artikel van hem staan meer mooie dingen. Dingen die ik soms ook denk maar niet durf te zeggen. Ik overdenk ze omdat ik ze niet begrijp. Hetzelfde geldt voor het artikel van Leo Blokhuis over de muziek:
“Als je je ziel aan de duivel verkoopt, word je een geniale gitarist. Als je je hart aan Jezus geeft, ga je vlakke praisemuziek maken.” […] “De muzikant die als een bezetene zijn gitaar bespeelt, het gejaagde flirten met duistere machten en de aantrekkingskracht van de nacht zijn aansprekender dan de brave borst die fijnbesnaard zijn innerlijke rust en geluk in de Heer bezingt. Zo werkt rock-‘n- roll nu eenmaal. Ik zou bijna zeggen: zo werkt kunst nu eenmaal. Interessante muziek zegt je niet hoe het zit, het verwart je juist, Het zoekt, het schuurt en het vraagt.”

Van Bram Bakker, psychiater, staat een mooi artikel over vergeving naar aanleiding van een rechtszitting. Daarop volgen twee pagina’s met een beeld van vergeving. Boeiend.
Eén ding komt naar mijn idee wel duidelijk over, uit deze, niet evangeliserende Glossy: Jezus weet met zijn liefde te overwinnen. Daardoor blijft hij mensen inspireren. Binnen en buiten de gevestigde instituten. Daardoor evangeliseert hij toch wel een beetje.
Het is een Glossy. Gevuld met weetjes over de verschillende religies, een modereportage en recepten.
Tijdens het lezen dacht ik nog: zou er over Mohammed ook zoiets gemaakt kunnen worden of zou dat ook weer stuiten op gewelddadig verzet?
Prompt lees ik vanmorgen in de krant dat Brahim Bourzik (oud- gemeenteraadslid van Rotterdam) het initiatief heeft genomen! Ik ben benieuwd.

De mensen met hun vooroordelen over deze Glossy hebben het mis. Het zijn vaak letterknechten heb ik gemerkt. Zij lezen boeken/de Bijbel letterlijk. Zij 'lezen' mensen ook letterlijk en zijn niet gevoelig voor wat er achter de woorden, letters en houdingen schuilgaat.
Dat kan, ‘zij zijn hun brein’.
Maar wat erger is; ze zijn ook niet geïnteresseerd in de motieven en argumenten van de ander en hebben hun mening klaar.
Ik denk dat daarachter angst zit. Angst voor ‘verkeerde’ invloeden, angst om fouten te maken, angst om van het geloof te vallen en in de hel te belanden, angst voor ‘discontrole’ en ongrijpbaarheid.
Angst om te leven.

Tulpen

De meest eigenzinnige bloemen vind ik tulpen.
Hoe ik ze netjes in een vaas moet zetten heb ik nog steeds niet ontdekt; ik pleur (excusez le mot) ze er willekeurig in en dan krijg je dit.

Daar word je vrolijk van.

Baruch

Een stukje uit het Deuterocanonieke boek Baruch:

Wie kan de woonplaats van de wijsheid vinden?
Wie is in haar schatkamers doorgedrongen?
Waar zijn de leiders van de volken, zij die macht hebben over de dieren, zich vermaken met de vogels, en zilver en goud vergaren, schatten waarop mensen bouwen – aan al dat vergaren komt nooit een eind –, waar zijn zij die belust zijn op geld, hun grootste zorg – van al hun moeite blijft niets over.
Verdwenen zijn ze, afgedaald in het dodenrijk; anderen namen hun plaatsen in.
Een nieuw geslacht kwam de aarde bevolken, maar de weg naar de kennis vonden ze niet, haar paden bleven voor hen verborgen; ze taalden niet naar wijsheid. En hun nageslacht is nog verder afgedwaald.
Ook in Kanaän werd niets van de wijsheid vernomen, in Teman was ze evenmin bekend. Zelfs Hagars kinderen, overal op zoek naar kennis, en de wereldwijze kooplieden van Merran ( mogelijk Midian ) en van Teman (stad in Edom) en de dichters en anderen die inzicht zoeken, zij vonden de weg naar de wijsheid niet, ze hadden geen oog voor haar paden.
[.....]
Wie is naar de hemel opgestegen, wie heeft de wijsheid van daar gehaald en haar uit de wolken naar de aarde gebracht?
Wie is de zee overgestoken en heeft haar aan de overkant gevonden en haar gekocht voor kostbaar goud? Niemand is er die haar wegen kent, niemand die haar paden wil weten.

Maar Hij die alles weet, kent haar, zijn inzicht heeft haar ontdekt. Hij schiep de aarde voor eeuwig en bevolkte haar met dieren. Hij stuurde het licht op weg, en het ging, Hij riep het, en het kwam, in diep ontzag.
De sterren op wacht schitterden vreugdevol; Hij riep, en ze antwoordden: ‘Hier zijn we,’ vol vreugde schitterend voor hun schepper.
Hij is onze God! Niemand kan zich met Hem meten. De weg naar de wijsheid had voor Hem geen geheimen. Hij gaf haar aan zijn dienaar Jakob, aan Israël, die hij beminde; daarna verscheen ze op aarde en verkeerde onder de mensen.


Baruch 3

Broken Rondo

There is a crack in everything
That's how the light gets in

Met deze regels van Leonard Cohen begon een gedicht en volgde het muziekstuk ‘Broken Rondo opus 103’ van
Miguel del Aguila (geschreven in 2010) afgelopen vrijdag bij het gratis lunchconcert in de Doelen.
Om de één of ander reden blijft het weer in mijn geest rondwaren. Sinds het paradijs zit overal een barst in, hoe deprimerend. Maar nee, toch niet want daardoor kan het licht komen en daardoor vindt verandering plaats. Juist in de bewustwording van alle fouten en tekortkomingen, ze eerlijk onder ogen durven te zien geeft mogelijkheden tot groei. Juist in het tonen van je kwetsbaarheden kun je sterker worden.
Een danseres beeldde het uit. Het gevangen zitten in allerlei windsels, een ‘crack’ van het hart (?) het loskomen daarvan en daarna de rust en het uitstralen van licht.
En nu maar hopen dat ik het een beetje juist interpreteer. Omdat ik hiermee helemaal niet ben opgevoed blijft dit voor mij wandelen op het slappe koord.
Ik heb er toch van genoten.

De alt- hoboïste (Friederike Bassek) wandelde bij de laatste maten al spelend om het orkest heen.
En natuurlijk.......geen compleet rondje.

Hieraan vooraf speelde het orkest ‘de Barbier van Sevilla’ van Rossini en erna kwam een concert voor twee piano’s en orkest. Ook dat was prachtig. Sara Gutiérrez Redondo en Federico Mosquera Martinez speelden de hoofdrollen op de vleugels.
Het orkest was het Codarts Symphony Orchestra. Het orkest van de ‘universiteit voor de schone kunsten’ in Rotterdam o.l.v. Hans Leenders.

Dokus

Zondag overleed nog een cartoontekenaar. Jo de Putter. Hij werd 46 jaar.
Deze tekenaar is bekend geworden in gelovig Nederland door zijn ‘spotprentjes’ in o.a. de Visie van de EO. Met recht hield hij de goegemeente een spiegel voor.

In het wolkje staat:
‘Is ’t niet geweldig? We kregen alwéér een nieuw lied in ons hart!’
Op het scherm staan drie x twee regels hetzelfde: ‘Ik brand van verlangen’ die elk vier keer moeten worden gezongen.


Hilarisch!

Afgelopen week hoorde ik hem weer eens, de opmerking: ‘ik ben toch geen dief van mijn eigen portemonnee?’
Dan moet ik altijd grinniken.

Je kunt beter een dief zijn van je eigen portemonnee dan van die van een ander.
Wanneer ik dat dan hardop zeg word ik een beetje glazig aangekeken en heb ik inwendig nog meer lol.